Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 422]

De Vlaamsche wet
III

Brussel, 27 Maart.

Uw Antwerpsche correspondent had de vriendelijkheid mijne brieven over het wetsvoorstel Franck-Segers ‘grondig en volledig’ te vinden. Tegen de eerste qualificatie protesteeren ware al te ondankbaar. Die der volledigheid is echter onnauwkeurig: ten bewijze deze brief over de zaak.

Mijne beschouwingen zijn onvolledig, omdat ik aan eene belofte te kort kwam, gedaan in mijn eersten brief: U te spreken, nl. over den taalkundigen toestand van Brussel. De nieuwe wet voorziet een bijzonder regiem voor de hoofdstad. Ik wilde even aantoonen, dat dit verkeerd is, en Brussel best op denzelfden voet als andere steden van het land mocht gesteld worden.

Voor de vreemdelingen, die van de Brusselsche bevolking vooral polyglottische hotelportiers of Duitsche en Italiaansche kellners kennen, behalve enkele winkeliers die zich natuurlijk beijveren, te antwoorden in de taal waar ze in aangesproken worden - in de kantwinkels spreekt men natuurlijk Engelsch, Duitsch, en zelfs ‘Hollandsch’. gelijk men er een meer of min gelouterd Brusselsch noemt - voor de vreemdelingen is de taal van Brussel doorgaans het bijzondere Fransch, dat men te Parijs belachelijk heeft willen maken door de telkens terugkomende uitdrukkingen van ‘pour une fois’. en ‘savez-vous.’ Dat is inderdaad het taaltje, dat men op de boulevards meestal hoort, dat, zooals ik zei, meestal de stipte, letterlijke

[p. 423]

vertaling is van het Vlaamsche dialect van de lage wijken, en dat dan nog met allerlei uitdrukkingen, vaak met gansche volzinnen, Brusselsch-Nederlandsch doorspekt is. Zoodat men zou kunnen zeggen dat de straattaal van Brussel is: een mengelmoes, dat hoofdzakelijk uit zeer verfranscht Vlaamsch bestaat, en waarvan het Fransche bestanddeel een sterk-uitgesproken Vlaamsch karakter bezit.

Dat deze straattaal, die trouwens niet gesproken wordt dan door het volk - hetwelk dan nog liefst Vlaamsch-alleen praat en door de klein-burgerij - die meer naar het Fransch neigt, - dat deze taal bij de bespreking der wet niet in aanmerking komt, spruit voort uit twee feiten: 1^o het volk dat ze spreekt bezoekt de gestichten van Middelbaar Onderwijs niet; 2^o bezocht ze deze wel, dan zou ze heel goed in staat zijn, Nederlandsche lessen te volgen, zoodat een bijzonder regiem volkomen onnoodig zou worden. Dat is zoo waar dat voor de leerlingen der stedelijke ambachtsschool, meestal uit deze mindere standen gesproten, de leeraar, die zijne lessen in het Fransch geeft, dikwijls gedwongen is in 't Vlaamsch te vertalen wat hij zegt, wil hij geheel begrepen worden.

Dit deel der Brusselaars dus (en de oorspronkelijke Walen die er tusschen loopen passen zich doorgaans aan den toestand aan) is volledig Vlaamsch, niettegenstaande den schijn. Het komt, ik herhaal het, bij de onderhavige wet, niet in aanmerking. Ik sprak er alleen van, omdat we het hier over de taal van Brussel hebben.

Welke taal nu spreekt de burgerij, die wel de scholen van M.O. bezoekt? - Hier dient men te onderscheiden. Brussel is, gelijk elke hoofdstad, eene immigratiestad. Zij is het brandpunt dat al de beste krachten van het

[p. 424]

land samentrekt. Vooral het Walenland trekt op de verovering van Brussel af. Vlaanderen is meer aan den geboortegrond gehecht, maar omdat men in Brussel zijn krijgsdienst gedaan heeft, omdat men er zijn ambacht geleerd heeft, of - voor de wat hoogere standen - omdat men er diploma's haalde, ambtenaar werd bij een ministerie, in een handelskantoor, in eene bankinstelling of in het onderwijs, wordt men eveneens en even gemakkelijk ‘civis Bruxellensis.’

De Brusselsche middenstand bestaat dus uit: 1^o den echten ‘Brusseleer’. 2^o den Waalschen of Vlaamschen inwijkeling.

De taal nu van den echten ‘Brusseleer’ wijkt alleen door beschaving van de hierboven beschreven volkstaal af. Zij is oorspronkelijk, uitdrukkelijk en zeer taailevend Vlaamsch. Het Fransche vernisje dat er over ligt is heel dun en zeer doorschijnend. De taalkundige vormen kunnen, door de school, wat meer geschaafd zijn, de woorden beter gekozen dan onder het volk. De Waalsche omgeving houdt trouwens kontrool. Maar het ‘kaekebroecksch’ (de taal der Brusselsche helden van Leopold Courouble's romans) ligt niet meer op sterven dan het ‘marolliaansch’ der mindere wijken. Zoodat een onderwijs, met het oog op het Nederlandsch als gedeeltelijke voertaal, geenszins hoeft af te wijken van dat in de eigenlijk-Vlaamsche steden.

Dit geldt natuurlijk ook voor de zonen van zuivere Vlamingen, en het is zelfs een gevaar, ze van het gebruik van de moedertaal door een bijzonder regiem te ontwennen en te ontvreemden. Ik blijf me in deze op een zuiverpraktisch gezichtsvlak houden. Ik zie alleen materiëele

[p. 425]

belangen in. En om zulke belangen is het noodzakelijk, dat het onderwijs bij middel van het Nederlandsch, voor Vlamingen en Brusselaars niet verschille van dat der andere steden uit Vlaanderen. Die Vlamingen en oer-Brusselaars zullen immers voor een goed gedeelte hoogere studies doen, die ze leiden gaan naar een openbaar ambt. Nu liggen die openbare ambten vooral in Vlaanderen open, en in de toekomst wordt dit zeker nog erger - of beter. Zoodat grondige kennis van het Vlaamsch eene ware vereischte is. Ik ken Waalsche artsen, die gedwongen geweest zijn Vlaamsch te leeren, om in een Vlaamsche stad, waar gelukkig veel zieken waren, groot geld te komen verdienen. Ik ken een Waalsch advokaat, die zich te Brussel wilde vestigen, toevallig een kliënteel onder het mindere volk kreeg, en wát blij was, zich op de universiteit te Gent in het Nederlandsch geoefend te hebben... Voor de ambten in een ministerie is het hetzelfde. De Walen hebben groot gelijk, te zeggen dat ze hier soms nadeel lijden: ze kennen maar één der landstalen, zoodat sommige posten voor hen onmogelijk worden. Waarom leeren ze dan geen Nederlandsch, zij die er eene eer in stellen, Engelsch en Duitsch te kennen?.... Waaruit wel blijken zal, hoop ik, dat Vlamingen die te Brussel wonen en oorspronkelijke Brusselaars, die er door de opleiding te huis toe voorbereid zijn, allen belang hebben, de nieuwe wet te... ondergaan zonder bijzonder regiem.

Daar zou nog een andere reden toe zijn: 't is dat de jongere geslachten gaarne wereldburgers, ‘Europeanen’ zijn. Zij praten bijna geen ‘kaekebroecksch’ meer; zij spreken veel zuiverder dan... te Parijs. Maar - zij vergeten meer en meer het Vlaamsch; zij verliezen grond onder

[p. 426]

de bevolking; zij zijn meer dan ‘déracinés’. zij zijn: wrakken, gelijk De Bom zou zeggen, zij zijn veroverden, die het nationaliteitsgevoel verloren hebben. En dat is heel gevaarlijk.

Ik spreek daar echter niet verder over: ik wijk van het praktisch terrein af, dat hier het voornaamste is. En ik meen bewezen te hebben dat, op dát gebied, een bijzonder regiem voor Brussel te veroordeelen is.

Daar zijn, weliswaar, de Walen: als inwijkelingen te Brussel de meerderheid. Maar hier antwoordt de wet voor mij: overal worden Waalsche afdeelingen behouden, waar de leerling de keus heeft tusschen Duitsch, Engelsch en Nederlandsch. Daarom alleen zijn bijzondere maatregelen voor Brussel geheel overbodig, gij zult het toegeven.

Waaruit ik besluit... hetgeen mijne lezers natuurlijk besluiten zullen...

N.R.C., 29 Maart 1910.