Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 396]

De verloren millioenen

Brussel, 6 Maart.

De Leopoldiaansche schim blijft onder ons omdwalen. Imponeerend en misprijzend, heerscht zijn geest nog steeds over het meer zakelijke deel onzer politiek: zijne gevatheid, die te gemakkelijk in sluwen en haast grootschen durf oversloeg, in waaghalzerij die op de fijnste berekening steunde, in eene zaken-acrobatie, die onze bewondering afdwingen zou indien we als zijn slachtoffer niet vernederd waren geworden: wij hebben ze, Donderdag en Vrijdag laatst, weer op ons voelen wegen. En hoe, in ons Parlement, zoo rechts als links, woorden van oprechtheid en waardigheid, van geestesadel en van waarheidsliefde klonken: zij die ze spraken gevoelden wel, dat de sceptische autocraat, met zijne daden die, niet oprecht en weinig waardig, geenszins nobel en tamelijk verdacht voorkomen, ze nog steeds uittart. Ja, Leopold II is een groot figuur geweest, al kan over de kwaliteit van die grootheid getwist worden....

Ge weet waar het, deze twee laatste parlementsvergaderingen, over liep. Een prachtig onderwerp voor een feuilleton-roman; beter nog: voor een drama, dat door een doortrapt financieman zou geschreven zijn geworden. Men bemerkte, niettegenstaande de verzekeringen van het verantwoordelijke ministerie, in het actief van de Kongonaasting een tekort van dertig millioen. Andererzijds wijst men, in de Coburg-Niederfullbach-stichting, op de aanwezigheid van vijf-en-twintig millioen, waarvan Leopold II de herkomst wenscht te verzwijgen, al bekent hij dat ze

[p. 397]

hem niet persoonlijk toebehooren. Verder schrijft de overleden koning aan sommige personen eigendommen toe, waarvan men weet dat ze uit zijn zak betaald werden, - al komen zij niet voor onder de vijftien millioen, zijn eenig fortuin beweert hij, die hij aan zijne dochters overlaat,... en dat heden ten dage al tot een-en-twintig millioen is aangegroeid. Zeker, bij de naasting van Kongo heeft Leopold II, als vergoeding voor het Kroondomein, dat België actief en passief toekwam, vijftig millioen ontvangen. 't Gebruik van die vijftig millioen is echter aan ieder overbekend. Waar zijn dan de dertig millioen van het vastgestelde tekort heen? 't Vermoeden ligt voor de hand: zij maken het anonieme kapitaal der Niederfullbach-stichting uit. En als men nu bedenkt dat die stichting slechts na de naasting van Kongo tot stand is gekomen, zoo ligt het eveneens voor de hand dat de naamlooze millioenen ervan ontvreemd zijn aan het Kongoleesche actief, op een oogenblik dat geheel dit actief reeds aan België behoorde, en de bevoegde minister er verantwoordelijk voor stond.

Voor den minister, aangeklaagd door de geheele linkerzijde bij monde van Vandervelde, Mechelynck en Janson, was zulke toestand nogal weinig plezierig. Hij bekende dan ook, dat men hem bedrogen had; en het kabinetshoofd Schollaert verklaarde, dat niets verborgen was, dat de natie in haar volle recht hersteld zou worden; zijn collega voor het Rechtswezen trad hem trouwens, in bijzonderheden, geheel bij. Zoodat we dan eindelijk toch alles klaar trekken, - maar tevens de amoreele, buitenrechterlijke neigingen van den koning, en eenige al te inschikkelijke slordigheid van wege het ministerie vast moeten stellen.

[p. 398]

De rechtsbegrippen van Leopold II! Niet alleen Vandervelde, zelfs Woeste wees erop, hoe weinig de koning voor het gewone recht wilde buigen, en hoe hij het tevens wist te ontgaan. Den fiscus ontweken; de rekeningen niet alleen van Kongo, maar ook omtrent de civiele lijst vernietigd; de verregaandste verwarring in het toeschrijven der eigendommen gebleken! Ik zal wel niet beweren, met Vandervelde, dat Leopold II de wetten van zijn land, over welke hij te waken had, eenvoudig negeerde; maar met Woeste, die niet verdacht kan zijn, zal ieder het wel eens worden, dat hij ze op al te persoonlijke wijze interpreteerde.

Dat persoonlijke interpreteeren; die hypertrophie van de persoonlijkheid; dat - eigenlijk goedmoedige, welwillende, maar tevens sceptische en haast cynische - ‘übermenschliche’ van Leopold II, blijken ze niet op nog ander gebied dan op dit louter-juridische? De wijze waarop hij zijne dochters behandelt, om niet te spreken van zijn huwelijksleven; zijne voorhistorische koloniale uitbatingswijze: wat zijn ze anders dan de tot in top gedreven wilsuitingen van een machtbezitter, die, langs alle zijden uit, streeft naar het botvieren van eene oppermachtige energie, naar de volledige uitwerking van een grootschgezien, maar goed-berekend ideaal?

Voor hetgeen de ministers aangaat: slechts weinigen durven de eerlijkheid en den goeden wil van een Schollaert, een Renkin, een de Lantsheere miskennen, laat staan: loochenen; was er voor het oogenblik geen verkiezing op handen, dan zou er misschien minder van onbevoegdheid, en zeker niet van kwade trouw spraak geweest zijn. Dat zij zich echter hebben vergist, is meer dan betreu-

[p. 399]

renswaard; dat zij hierbij den oppermachtigen invloed van de koninklijke personaliteit hebben ondergaan, is ontegensprekelijk. Zeker, zij zijn verstandig en handig, vooruitziend en bedreven genoeg, om goede ministers te zijn, en doen hun best om te vergoelijken wat vroegere katholieke ministeries misdreven. Men mag zelfs zeggen, en er kunnen bewijzen van gegeven worden, dat hun karakter te onafhankelijk is, dan dat ze platte hovelingen of al te gehoorzame dienaars zouden zijn geworden. Maar voor dergelijke onafhankelijkheid en het werkdadige weerstreven aan den, niet rechtstreekschen en des te meer gevaarlijken, invloed van een uitstralenden wil, aan een blik zoo ver-ziend en over-ziend dat het genialiteit wordt: daarvoor zou men dan toch nog heel wat kloeker in zijn schoenen moeten staan; en waarlijk, wij zien, links zoowel als rechts, in ons Parlement weinig menschen, die met beteren uitslag hadden kunnen handelen langs anderen weg.

Thans is Leopold II dood. En kan de Fransche spreekwijze waar zijn: ‘il est des morts qu'il faut qu'on tue’. de besprekingen der twee laatste dagen, zullen aan den weerspannigen schim toch wel den laatsten, noodlottigen slag hebben toegebracht.

Er is echter nogmaals uit gebleken, hoe groot en hoe aantastelijk de verantwoordelijkheid van een grondwettelijk ministerie is, en hoe broos in de praktijk hare macht tegenover den vorst, die het met die verantwoordelijkheid dekt. Waarlijk, in dezen verkiezingstijd vraag ik mij af, hoe eene partij het op zich durft nemen, de regeering voort te zetten, of naar de regeering te dingen. Want waarlijk, onze politieke horizont is

[p. 400]

verre van zuiver, zoo men dat noemt, en gemakkelijk zal het voor niemand zijn, hem naar elken zin en tot ieders genoegen op te doen klaren.

N.R.C., 7 Maart 1910.