Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 392]

‘Chantecler’ te Brussel

Brussel, 3 Maart.

Wie er nog een enkel oogenblik zou hebben durven aan twijfelen, zal thans wel degelijk overtuigd zijn: Brussel is het klein Parijs, neen: een tweede Parijs; of beter nog: Parijs is niets dan een voorstad van Brussel. Want nauwelijks heeft Chantecler Parijs wakker gekraaid, of het daget ook ten onzent bij zijn klaroenende zonneschijne; nauwelijks heeft ter Zonne-stad de Merel gezwetst en gekwetst, de Kalkoen gedoceerd en gemeenplaatsen verkocht, de Pauw geschreeuwd en gepraald, de Hond zijne grollende overtuigingen uitgebracht, de Fazant-hen - ‘de groote Onvruchtbare’. zou Vermeylen haar noemen - gekoketteerd en bemind, de nachtegaal geslagen, de padden gezwadderd. Rostand zijne verbazende ornythologische belezenheid getoond aangaande het geslacht Gallinaceae, en allen samen verbijsterend onze hersenen doorhaspeld en doorharkt, verbluft en versuft met calembours en woordspelingen; - nauwelijk dus heeft Chantecler Parijs... overstroomd met den zuiversten ‘esprit Français’ - dewelke zijn intrek heeft genomen, zooals ge weet, te Cambo, dichtbij de Spaansche grens en het land van het gongorisme, en zoo heel ver niet van het Italisch schiereiland, waar eens het concetto bloeide; - nauwelijks wappert Chantecler's ‘panache de chair’ over de stad van Hugo, Banville en Mendès, of deze vogel vliegt de grenzen over, en kraait zijn spiritueel lyrisme uit over Brussel, stad van... Maar neen: Maeterlinck en Verhaeren wonen elders...

En het is een ‘répétition générale’ geweest van wat

[p. 393]

blief-je! Feitelijk zou het onwelvoeglijk zijn geweest, daarbij te hebben ontbroken. Wie had thuis kunnen blijven, van high live of demi-monde? Inderdaad: ‘celle qui n'a pas vu Chantecler’ is ten onzent al minstens zoo zeldzaam, als ‘celui qui a vu Napoléon’. Men verzaakte aan de hoedanigheid van ‘personnalité en vue’ door afwezig te zijn; men gevoelde het zich worden door in de wandelgangen te kuieren. Ik heb jongelieden ontmoet, die hun rok hadden aangetrokken om den schijn te hebben, er heen te gaan. Ik heb oude dames in avondtoilet ontmoet, die om middernacht de trams naar de bovenstad bestormden, om den schijn te hebben, ervan terug te keeren...

En of al die lui het mooi hebben gevonden?... Het is een heel probleem.

Feitelijk, laat de Parijsche pers toe, te bewonderen. Niet echter zonder eenig voorbehoud. Dat derde bedrijf, nietwaar? En dan: al die calembours is dat wel, ‘de bon ton’? Ja, men moet de genialiteit van Rostand bezitten, om... Maar een prachtig lyrisch gedicht is het. 't Staat in de ‘Revue des Deux Mondes’. verklaren de ernstige heeren; en Henry de Régnier geeft het toe, zeggen de snobs. Dus....

Zoodat al die menschen, die niet goed wisten wát ervan te vertellen, zich tevreden, en elkander tevreden hebben gesteld met een fijnen glimlach, en enkele luchtige maar diepzinnige lonken. En daarna heeft men het over de prachtige zaal gehad: over de vuurroode ‘Directoire’ van Mevrouw E., de perelgrijze ‘Moyen-Age’ van Mevrouw B., en dat die eeuwige conquistador van een X. thans Mevrouw Z. zijne beeldspraak verkocht. Ja, een pracht van een zaal. Zoodat ‘Chantecler’ in alle eer en deugd een dramatisch monster

[p. 394]

en een dichterlijke miskraam had mogen zijn....

Mijn oordeel er over? Dat ik er nu wel degelijk van overtuigd ben: de tijd is voor goed voorbij, dat de beesten spraken, en het is gevaarlijk hen op te roepen, zelfs voor een Rostand. Laat het, bid ik u, bij deze beschouwing volstaan.... Na de vertooning heb ik lang loopen denken over het ding. Ik vind er niks verkeerds in, heeren en dames in wanstaltige costumen te steken, en alle rekwisieten naar de verhouding te vergrooten van de dieren, die worden verbeeld; ik vind het alleen wansmakelijk. Ik heb er niets tegen dat de Merel nu eenmaal het zwetsend en nihilistisch scepticisme symboliseert, en de Pauw het domme snobisme, en het Parelhoen de ‘chère Madame’. en Chantecler-zelf deze abstractie der abstracties: het gezond Idealisme; ik vind het alleen maar wat gemakkelijk. Ik neem gaarne aan dat men lyrisme maakt met geschminkte gemeenplaatsen, en dat men het pepert met goedzakkige of monstrueuze ‘jeux de mots’; ik vind het alleen, niettegenstaande ‘La Chanson des Rues et des Bois’ en de ‘Odes Funambulesques’. weinig waardig van den, dan toch echten, dichter, die Rostand heet (ik bedoel natuurlijk Edmond). Ziedaar al wat ik meen te moeten zeggen over dit vuurwerk, dat niet rustig genoeg is om waarlijk schoon te zijn, en eerder verbluft dan als kunst aan te doen. Kunst die uit kunstjes bestaat: ik durf niet zeggen kunstemakerij.

Ik heb ‘Chantecler’ om de drie-vierden gelezen, na het te hebben zien spelen; daarom komt dit verslag ook een dag te laat. En ik zal het niet herlezen,- hetgeen u van de lezing niet afschrikken moet. Want daarna heb ik weer den éenakter van Francis Jammes in handen geno-

[p. 395]

men: ‘Un jour’. waarin dezelfde grondstof behandeld wordt. En nu wilde ik u den raad geven: lees eens het nederige stukje van Jammes, en vergelijk even met ‘Chantecler’....

Hetgeen mij den troost zal brengen, dat ook gij erkennen zult: de poëzie is nog niet uit de wereld: noch de echte, noch de slechte.

N.R.C., 5 Maart 1910.