Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 357]

Charles Graux †

Brussel, 22 Januari.

Men moet niet zoo heel oud geworden zijn, noch zoo heel vast staan in zijn politieke schoenen, om met leedwezen te erkennen dat er iets aan 't veranderen, aan 't verminderen is in België. Een leedwezen dat misschien niet steunt op wat u zelf als waarheid - helaas, als relatieve waarheid! - voorkomt; een leedwezen dat niet gedragen wordt, allicht, om de miskenning van uwe eigen idealen; maar de vrucht is van 't feit dat we al de dragers van koppige beginselen, van soms gekke, maar daardoor niet altijd minder-eerbiedwaardige overtuigingen éen voor éen zien weggaan. Al waar eene politieke werkelijkheid, eene politieke zekerheid op steunt, is waard dat wij er den hoed voor afnemen; want zulke beginselen, zulke overtuigingen zijn het, die karakters vormen. En het is juist wat we in België betreuren: het afsterven van ‘karakters’, het wegvallen van idealisten, van deze zeer degelijke idealisten wier verzuchtingen niet het gevolg van koele redeneeringen waren, maar van vleesch-geworden, ziel-geworden gedachten die bouwden aan menschelijke grootheid, zuiverheid, eenheid. Zulke karakters gaan we meer en meer ontberen. Wij zijn in een tijd van schakeeringen, van wederzijdsche toegeving, van schipperen en van keeren; den tijd van de golven, de lijnen en de vervloeiende kleuren; een onvasten tijd, en daardoor een wankelen. En dan ook een tijd waar echte karakters te vergeefs kop aanbieden, waarin ze gedoemd zijn tot ondergang, en waarvoor ze dan ook wel soms bedanken, verkiezend in eenzaamheid

[p. 358]

het maal te genieten van wat ze in der eeuwigheid als de blijdste spijs voeden kan. Tenzij ze de Dood wilde sparen... door ze uit zulke troebele tijden te redden...

Weer heeft de dood er een dergelijken weggenomen... die zich-zelf gered had voor jaren al: Charles Graux, eminent advokaat, oud-Kamerlid, oud-senator, oud-minister, de voorlaatste overlever uit het laatste liberaal ministerie - van '79 tot '84 -; oud-professor en oud-beheerder der Vrije Hoogeschool van Brussel, een man bij wien het woordje ‘oud’ in alles paste, omdat hij aan alles vaarwel had gezegd - hoewel nog niet versleten -, misschien om, in zijne herinneringen, bij de lamp van zijne principes, eene nieuwe jeugd te leven. Deze was werkelijk een vluchteling uit dezen tijd geworden, - om er geen banneling van te zijn. Hij had de verbittering gevlucht, die hem een langer toeven in het politieke leven had bezorgd, misschien wel om het glimlachen niet te verleeren, en om niet te gaan twijfelen aan de echtheid van eigen geloof. Deze Charles Graux was een Vroede.

Want de bijzonderheid van dit karakter, van dezen die éen der laatste karakters was, is, dat hij een Wijze mocht heeten, en een Evenwichtige. Deze, die, op de Brusselsche Universiteit, als student een makker van Paul Janson en van Charles Woeste was, onderscheidde zich uit deze twee door een eerste teeken van zelf-beheersching: eene gewikte beleefdheid, eene koele distinctie, eene elegante soberheid. In tegenstelling met die van zijne studiemakkers, is zijne overtuiging geenszins op geestdrift gebouwd geweest. Het gloeiende enthoesiasme van Janson, het ijskille fanatisme van Woeste, zijn de diepe kuipen niet geweest, waar hij zijn karakter in gestaald heeft. Zijne

[p. 359]

principes waren het gevolg van eene niet minder-vaste, maar zeldzamere innerlijkheid. Zij waren het gevolg van intellectueele passie, van geestelijke emotie. Deze behoorde aan de Ratio toe. Hij wilde niet gedreven worden door een drift. En daarom werd zijne actie misschien minder opgemerkt, al steunde ze op even vaste gronden, op even zekere overtuigingen. Graux was, tusschen Woeste en Janson, ook naar de maat van zijne politieke principes, een beeld der middenmaat. Hij was het met eene standvastigheid, die er hem toe overhaalde, in de verwardste omstandigheden het ministerie der Financiën over te nemen, en voor alle verdere politieke mandaten te bedankentoen hij zag dat de liberalen die middenmaat wilden overschrijden. Zoo leefde hij, beleefd-glimlachend maar innerlijk ontgoocheld, buiten de politiek om, zooals vele oud-liberalen trouwens; - tot hem gisteren de dood kwam redden, uit de vergetelheid waarin hij aan 't verzanden was.

En aldus gaat weer, na De Fuisseaux, na Daens, na Vanderkindere, een ‘Prinzipiënreiter’ weg, die een sierlijk, wilskrachtig, zeer degelijk, en alleen wat koel cavalier is geweest.

N.R.C., 24 Januari 1910.