Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 298]

Koning Leopold II †

Onze correspondent te Brussel schrijft:

Nog geen drie jaar meerderjarig en senator, einde 1855 - prins Leopold was geboren op 9 April 1835 - heeft de twintigjarige Hertog van Brabant, wiens lievelingsstudie aardrijkskunde was, zijn eersten, grooten, praktischen droom. Hij bezoekt het Oosten: Egypten, de Syrische kust, Klein-Azië, Griekenland, die nog niet geworden waren, naar ik meen, de liefelijke oorden waar toeristen hun geld verteren gaan. Hij komt met een ontwerp terug: België moet met het Oosten rechtstreeks verbonden. En in den Senaat spreekt hij voor 't eerst de woorden uit die heel zijn karakter openbaren: ‘Het is voldoende te durven om te slagen. Ziedaar een der geheimen om de macht en de heerlijkheid te verwerven waar, meer dan eene eeuw, onze Noorderburen, de Vereenigde Provinciën, van genoten!’ Durven, om Macht te winnen!... Ziedaar voortaan zijne leus. - Een paar maanden nadien zegt hij echter met evenveel overtuiging een woord, waarvan hij naderhand als strijdleus moet hebben afgezien: ‘De bescherming van kunsten en wetenschappen is een plicht der vorsten.’ Niet alleen de laatste gebeurtenissen en ongelukkige familieomstandigheden, die ze konden verschoonen, zijn daar om Leopold II op eene kentering in deze beginselen te wijzen: al heel vroeg zag hij er van af, een Maecenas te zijn, al duldde hij nu en dan wel eens een beeldhouwer in zijne biljartzaal of een schilder in zijn fumoir...

Maar aan het eerste principe bleef hij hechten. Nauwelijks een paar jaar later, in den zittijd 58-59, komt

[p. 299]

hij op uitbreiding terug, neemt zelfs de koloniale gedachte lichaam: hij zet tot handelsbetrekkingen met China, Japan, Cochinchina aan. In 1860 zegt hij het ronduit: ‘Ik wensch hartstochtelijk dat mijn schoon land den noodigen moed hebbe, om zich naar buiten uit te zetten; ik geloof dat daartoe geen tijd te verliezen valt, vermits we de beste plaatsen, reeds zeldzaam geworden, ingenomen zien door naties met meer durf....’

Op 22 Augustus 1853 was de hertog van Brabant met Aartshertogin Maria-Hendrika, kleindochter van Maria-Theresia, getrouwd. De groote reis, waarvan hierboven sprake, ondernam hij met zijne jonge vrouw. In 1864, steeds met het oog op Belgische expansie, herneemt hij ze, en gaat tot in China. Toen hij, op 10 December 1865, bij den dood zijns vaders, zijne oogen op den troon als op een verheven schouwplaats, van waar hij de wereld zou overzien, mocht richten, brak voor dezen praktischen geest, wien het eeuwig-onvervulde plannensmeden martelen moest, een tijdperk van werkelijkheid aan, dat tot op de laatste dagen een tijdperk van werkdadigheid is geweest. Wel bleef zijne koninklijke bezigheid noodzakelijk meer beperkt binnen de grenzen van zijn land, Nochtans, toen hij, in '74, een jaarlijkschen prijs van 25,000 frank stichtte, ‘ten voordeele der geesteswerken’, luidde eene der vier opgaven voor den eersten prijskamp kenschetsend als volgt: ‘De uitbreiding van België's handelsbetrekkingen.’

Maar het is in 1885 dat Leopold II zijn groot werk begon: het koloniseeren van Kongo. En hier ware eene lange geschiedenis te schrijven: hoe reeds in '76 de koning te Brussel de voornaamste Afrikaansche ontdekkingsreizigers vereenigde; hoe daaruit ontstond de ‘Associa-

[p. 300]

tion internationale africaine’ en een ‘Comité d'Etudes du Haut-Congo’ dat van '79 tot '84 Stanley opnieuw naar het zwarte land stuurde. Hoe Leopold er voor zorgde dat de eerste pioniers der beschaving Belgische officieren en missionarissen zouden zijn. Hoe weldra uit de bestaande lichamen de ‘Association internationale du Congo’ gevormd werd. Hoe eindelijk in 1885 de Berlijnsche Conferentie Leopold II tot ‘Soeverein van Kongo-Vrijstaat’ uitriep... Ik schrijf hier de geschiedenis niet van Kongo: gij weet evengoed hoe we, een jaar geleden, aan onze kolonie kwamen. Gij weet ook hoe hier te lande over die kolonie wordt gedacht. Maar hoe hij denke: niemand kan nalaten hulde te brengen aan de kranigheid van den twintigjarige jongeling, die, na onversaagd en onvermoeid en steeds even hardnekkig gevochten te hebben, als vijf-en-zeventigjarige grijsaard eindelijk mocht triumpheeren in zijne bedoelingen...

De politieke loopbaan van een koning gaat van lieverleê op in die van de partij die aan het bewind is. En de politieke geschiedenis van België zal zeker niet hier door mij aan de latere geslachten worden medegedeeld. Het zal echter wel een heel groote vreugde voor Leopold geweest zijn, eindelijk éene zijner lievelingsdroombeelden tot werkelijkheid te hebben zien worden: persoonlijke dienstplicht. Het is eene der weinige princiepen over binnenlandsche politiek, waar hij steeds ronduit zijne sympathie voor uit heeft gedrukt...

Moet ik u herinneren aan de meer-intieme gebeurtenissen uit zijn leven? Aan het treurig einde der koningin in 1902, met de nog treuriger gevolgen? Aan de moeilijkheden die hij met zijne dochters Louise en Stephanie on-

[p. 301]

dervond en hoe hij ze wist te keer te gaan? Hoe zijn wilskracht, die hij op oeconomisch gebied tot zulke ontzagwekkende gevolgen had opgeleid, wel eens tot koppigheid oversloeg, en tot al te koninklijk-kastijdend misnoegen als niet ieder zijne architectonische idealen beaamde?.... Maar het ware herhalen wat ik u hier zorgvuldig opteeken, sedert jaren al...

Want, ik verberg het niet: al heb ik niet meer devoten eerbied voor Leopold II dan al mijne landgenooten - zulke eerbied bestaat in België eenvoudig niet -, ik heb nooit opgehouden, voor hem een ontzag en een bewondering te koesteren, waar ik kwasi alleen meê stond, die hem me lief deden hebben, en die te grooter maken mijn spijt, dat hij nu gestorven is.

N.R.C., 17 December 1909.