Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 293]

De koning ziek

Brussel, 15 December, middag.

Ik kom daareven thuis met het laatste nieuws; helaas, het is niet zoo geruststellend als dat van gisterenavond. Toen heette het, dat de operatie zóo goed gelukt was, dat langdurend bezoek bij den koning was toegelaten geworden. Hedenmorgen echter, al blijft de toestand bevredigend heeten in de officieele bulletijns, is de lichaamswarmte beneden het normale gedaald; matheid is ingetreden, alle bezoek is verboden; en de dokters zien er bekommerd uit. De koning zal zich vermoeid hebben; al bleef de koorts achter, zijn algemeene toestand draagt er den weêrslag van; en de Brusselsche bevolking, die gisteren om de beterschap al zoo blij was, staat weêr bezorgd en zwijgend voor de aankondigingen, die de redactie der ‘Chronique’ in hare ‘salle des dépêches’ uithangt.

Die goede Brusselsche bevolking! Ik schreef het u eergisteren al: met welke belangstellende deelneming de ziekte van Leopold II gevolgd wordt door al de lagen der maatschappij; met welke sympathie ineens de koning, die anders wel eens heel scherp en door iedereen, beoordeeld en veroordeeld werd, thans wordt bejegend. Maandag, bij de eerste verontrustende geruchten, verstierven, als onder een gevoel van oneerbiedigheid, de gesprekken op den mond der ‘jeunesse dorée’ die het in de laatste dagen zoo druk had over den match, te Parijs, tusschen Joë Jeannette en Sam MacVea; de beurslieden gingen al duidelijk denken aan kenteringen in de Kongo-weerdijen, maar spraken voorloopig alleen nog woorden van hoop op beterschap uit;

[p. 294]

de huishoudsters waren gevoelig aangedaan bij de gedachte dat prinses Elisabeth toch zoo'n lief koninginnetje zou zijn, maar zagen mekaar meêlijdend aan bij de woorden ‘miserere’ en ‘obstructie’; bureelratten en schooljongens voelden hun hart popelen bij het vooruitzicht op een paar dagen vrijaf, maar de eersten hadden op hun aangezicht een trek van wreveligen ernst, en de tweeden van bang ontzag, die alleen op groote dagen voorkomt. Want er was, hoe ieder er eigenbatig mocht over denken, in den Brusselschen winterlucht eene spanning, eene pijnlijke verwachting, een verholen angst, die op ieder inwerkte; eene stemming die, hoe men er luchtig of cynisch mocht over spreken, ieder beklemde en in zijne denkgewoonten ontstelde; uit ieders geheimste gevoelens, uit elks onbewuste vrees, was als eene groote, sidderende stadsziel ontstaan, en die voelde men huiveren en leven, die hoorde men prevelen en plots zwijgen over de stad.

Want ongetwijfeld - en nú weet zij het -: de hoofdstad houdt van haar koning. Hoe ook kon het wel anders? Men heeft den koning wel heel erg afgetakeld of goedmoedig goedgekeurd; met verontwaardiging gesproken over zijne avontuurtjes of vergoelijkend gemeend dat de verlaten grijsaard toch ergens zijn plezier aan hebben mocht; gedonderd over de barbaarsche handelwijze tegenover zijne dochters of den armen vader beklaagd die aldus door zijne kinderen miskend werd. Handelslui, architekten en geneesheeren namen het hem kwalijk dat hij uitsluitend aan Parijs zijn klandizie gunde. De politieke partijen verweten hem, dat hij de Belgische staatkunde op Kongoleeschen voet wilde schoeien. In een woord: ieder in den lande, en meer bepaald in de hoofdstad, had eene afkeurende of

[p. 295]

meer-vrijgevige meening over hem, en als elk ander onderwerp ontbrak, bracht men het over Leopold II. En zie, de man wordt plots ernstig ziek, en zijn meest-verstokte Zoïlos merkt, evenzeer als zijn heftigsten Aristarchus, dat het voorwerp van zijn afkeer of van zijn toegevendheid hem werkelijk heel sympathiek is, en dat die sympathie voor zijn wettigen koning waarlijk een grondige genegenheid moet heeten, waarvan hij zich niet bewust was.

En daar zijn, in deze twee laatste dagen, werkelijk aandoenlijke bewijzen van. Zoo ontving dr. Thiriar, 's konings lijfarts, honderd ‘onfeilbare’ remedies tegen opstopping. Wist u dat het volstrekt eenig was als resultaat, over den damp van kokende roôkool te gaan zitten? En dat suikerwater onbetwistbaar afdoende is, op voorwaarde dat men het niet langs den mond inneemt?... Weliswaar zijn er ook brieven ingekomen van menschen, die de kunst verstaan lijken te balsemen....

Maar behalve deze laatste, al te onverbiddelijk-professioneel-koelbloedige aanbevelingen, is de grondtoon van elk gesprek, de bodem van elks gevoel, eene deelnemende sympathie. En, zooals ik hierboven zei, hoe kon het wel anders? De koning immers imponeert eerst en vooral door zijne buitengemeene energie, in 't goede zóó als in 't booze. Zulke wilskracht gaat werkelijk alle gedachte te boven, en de dag van gisteren bracht er ons bewonderenswaardige voorbeelden van. Deze grijsaard van vijfenzeventig jaar zag den dood in 't oog, niet deemoedig-gelaten, niet braveerend-trots, maar glimlachend, met een bewustheid van ‘ik weet het toch beter!’ Vóór men hem zou opereeren, had hij de coquetterie, zich aan te kleeden om de dokters te ontvangen. Het was niet uit ‘bravade’,

[p. 296]

uit snoeverij, dat hij den pastor-deken van Laeken afwees, die hem moed inspreken wilde; want toen men hem chloroformeeren zou, en ieder, de artsen incluis, met kloppend hart stond, bleef zijn pols kalm en ongestoord, als moest niets gebeuren. Zakelijk als in alles, heeft hij zonder zenuwachtigheid, verbluffend koel, zijne zaakjes afgedaan; toen was hij klaar voor het onontkomelijke. En toen hij, na de operatie, de militiewet, ook door den Senaat gestemd, ter onderteekening kreeg, drukte hij zijn geluk uit, dat hij dit nog had mogen beleven. Aldus stelt deze koning de staatszaken boven eigen bestaan.

Zulke wilskracht dwingt eerbied af. Wie den koning van wat dichterbij kent, gevoelt nog bewondering voor hem om eene eigenschap, die er als het tegendeel van is: om eene beminnelijkheid, eene losse schalksheid, eene schrandere spotternij, eene geestigheid vol vernuft, die verbaasd doen staan dat men dezen koning zoo velerlei aan durft wrijven.

De laatste maal dat ik hem van heel dicht bij gâ mocht slaan, was te Brugge, bij de inhuldigingsfeesten der zeehaven. Heel 't intieme deel dier feesten, en meer bepaald het bezoek aan de tentoonstelling van het Gulden Vlies, bracht ik door bijna aan de zijde van den koning. Naast hem wandelde ik van zaal tot zaal, en verloor geen enkel zijner woorden. Ik mocht genieten van zijn werkelijkkoninklijk, maar tevens zoo guitig misprijzen van al wat maar beschilderd doek of gekapt marmer was.

Van wapenen en krijgsoptuigingen toonde hij zich echter liefhebber, ook van munten en van al wat de orde meer rechtstreeks aanging. Ook over de portretten wist hij interessante dingen te zeggen, niet natuurlijk als kunst-

[p. 297]

werk - zijne minachting ging zelfs een beetje pose gelijken, - maar als gelijkenis met nog levende familieleden van de voorgestelde personnages. Maar 't allergeestigste waren de particuliere gesprekken met Jan-en-alleman, met den afgevaardigde der Spaansche regeering, met den bisschop van Brugge, met zijn ministers, maar vooral met de dames. Men heeft al eens gesproken van ‘Léopold le Bien-Aimé’, spottend natuurlijk. Maar wie hem aldus noemde had waarschijnlijk nooit een gesprek van den koning gehoord met eene dame, die hem dierf te woord staan! Leopold II is, inderdaad, een ‘charmeur’, een vleier, wiens lichte ironie zijne vereering te pikanter maakt. En wie hem in zulke omstandigheden hoorde, had nooit gedacht een grijsaard vóor zich te hebben, die, naar het uitzicht, geenszins ‘jong voor z'n jaren’ mocht heeten, een grijsaard waarvan het eene oog blind stond, het gelaat ongezondopgeblazen was, die met heel veel moeite ging en sedert jaren gekweld is door jicht. Maar de jeugd van den geest, de jeugd van het sentiment en van de natuurlijke hoffelijkheid, de jeugd van het verstand, dat luchtig en wuft kon schijnen maar waarvan men al het soliede wist: wie bezit ze als hij, onder onze jeugd van beneden de dertig?....

Al die kracht en al die gratie, zij gaan heen. Want men moet zich maar niet laten begoochelen: de dood kan enkelen tijd uitgesteld zijn; van genezing kan niet meer worden gesproken. En nu voelen de Brusselaars wel dat het jammer is, heel heel jammer....

N.R.C., 16 December 1909.