Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 276]

Naar de oplossing

Brussel, 12 November.

Men zou geneigd zijn, het te beschouwen als een geestig tooneelspel, met allerlei belemmerende tusschengevallen, met geestige verwikkelingen, met de verwardste verknooping die men zich denken kon, maar waar men tevens van wist, dat ze, niettegenstaande alles, uitloopen moest op... het huwelijk van de hoofdpersonnages. Men zou het inderdaad voor een grapje gaan houden, een fijne puzzle, eene ‘comédie des moeurs parlementaires’, was het niet dat de ondergrond van heel de zaak zoo geducht ernstig is, en dat we, met onze kleingeestige Belgische partij-politiek, al heel veel moeite hebben zulke zaken binnen de grenzen van den ernst te houden, en buiten kleinzielige belangen.

Ik heb u week voor week de geschiedenis van deze wet op de legerhervormingen verteld, zoo objectief mogelijk. Overzie ik thans de vier weken, die ons van den aanvang dezer zitting scheiden, dan zie ik meestal leelijke dingen, niet zeer edele kuiperijen; een handje den vijand toegestoken, dat gauw terug wordt getrokken, als de vijand ook, hoewel aarzelend, een handje waagt; een tandje getoond, maar dat straks onder vriendelijke pruillipjes verdwijnt, als er maar zalvend een verzoeningswoordje kwam. In den grond, langs elke zijde, in iedere partij, als een vrees dat de militaire vraag inderdaad door de drie Kamerfracties, als een echt-nationaal vraagstuk, zou worden opgelost.

Intusschen rees, gelukkig - en ik zeg: ‘gelukkig’, ook met het oog op de katholieke partij; en ik weet tevens

[p. 277]

dat er wel een mooi getal katholieke Kamerleden zou worden gevonden, die thans in petto en morgen openbaar zullen zeggen: ‘gelukkig’, - intusschen rees het groote geschil op de banken van rechts. Woeste, verbitterd door 't feit dat men hem uitdrukkelijk en haast uit fanfarronade, aan zijn lot overlaat, heeft den knoop nijdig doorgehakt; hij dacht door deze vermetele daad de stoutsten bevreesd te maken, en de twijfelaars voorgoed te temmen. Woeste bedroog zich; hij gaf den stoutsten moed, en die moed ging weldra op de twijfelaars over. Aldus bewees Woeste een grooten dienst aan zijne partij; zijne weigere, venijnige houding opende de oogen aan velen; aldus bewerkt een katholiek kabinet eene hervorming, die ongetwijfeld ten goede komt aan de katholieke partij, dewelke er misschien een paar jaar langer het bewind bij houdt. En zoo komt het dat de heer Woeste, die zoo graag had gewild dat het kabinet-Schollaert gevallen was, dat kabinet voor een tijdje nog aan het bewind heeft gehouden.

Ik zei u dat het een plezierig werkje is geweest: iets als eene ‘comedy of errors’, een quiproquo-vaudeville. Eigenlijk: een angstig weekje, voor wie zag hoe telkens partijtucht op- en nederdook, hoe kinderachtig telkens gevreesd werd dat de vraag alleen door de rechterzij of hoofdzakelijk door de linkerzij zou worden opgelost; hoe getalmd en bedongen werd vóór komen kon het ‘accord des partis’, waar ieder zoo gemakkelijk den mond van vol heeft, en die zoo weinigen in het oog durven zien... Eindelijk zijn we den dag van heden genaderd: den eenige der week waarop de legerkwestie ter spraak zou komen. En waarlijk: een gelukkige dag, waarop ieder heeft gedurfd, lamme partijbelangen opzij te zetten, om tot een uitslag te komen,

[p. 278]

die, al is hij zeker niet de volmaaktheid, al brengt hij ongetwijfeld noodwendige wijzigingen mee, toch tot gevolg had dat, verlost van een politieken kwelgeest, die van links gulhartig de regeering toe konden juichen, en de regeering in alle oprechtheid mocht zeggen, dat ze, gelukkig, op links wilde rekenen...

Ik zal u de zitting niet beschrijven al is ze feestelijk geweest. Een bomvolle zaal, beneden waar de volksvertegenwoordigers zitten; boven, waar, tegen de vlakke loges van diplomaten en senators, de tribunes van pers, bureel en kwestuur, en die voor het volk aanleunen. Dames die, zoowaar, niet vreesden aan de deur gezet te worden, en tegen alle verbod in toejuichten dat hunne handschoenen er van scheurden. Kleine renteniers, die hier hun middagdutje komen doen, en heden zóó in die gewoonte zijn gestoord geworden, dat er later wel een paar ziektegevallen uit konden ontstaan. Soldaten die, gewoonlijk nonchalant, hier den dienst waarnemen, ineens als van een vaderlandschen Sint Vitus-dans bevangen schenen, dien ze klaarblijkelijk bedwongen. En daar beneden: de ‘groene eminentie’, thans waarlijk groen van spijt en, helaas, misschien wel van lichamelijke pijn: de arme en zieke heer Woeste, verslagen en, wat meer is, thans geheel ontgoocheld.

De Telegraaf heeft het u misschien reeds gemeld: de liberale en socialistische linkerzijde, hare eigen idealen en eventueele ontwerpen in zake dienstplicht voorbehoudend, is niettemin het regeeringsstelsel van ‘een zoon per gezin’ toegetreden, mits de regeering den diensttijd inkorte en van plaatsvervanging afziet. Waarop de regeering heeft geantwoord: wij schaffen de plaatsvervanging af, en de diensttijd wordt algemeen op vijftien maanden gebracht.

[p. 279]

Ik wil niet verder met zitting-beschrijving vervelen. Het ware pijnlijk op de laatste opflakkering van Woeste's woede terug te keeren, stil te staan bij de weinig moedige en haast meineedige houding van minister Liebaert - al moet erkend dat de houding van elken minister in deze vrij bleef -, en zelfs aan te dringen op een eenigszins oppervlakkige geestdrift, zoo rechts als links.

In den grond komt alles thans neer op het volgende: wij krijgen in ons land persoonlijken dienstplicht; loting en plaatsvervanging zijn afgeschaft. En dat vonden vooral de mooie dames uit de gereserveerde tribunes een triumph. Waarom zouden zij niet mee juichen?...

Daarmee kennen we echter den definitieven vorm der wet nog niet. De discussie begint pas. En het kon wel, dat de geestdrift van sommigen hier eenige pluimen bij liet...

N.R.C., 13 November 1909.