Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 271]

Antoon van Rooy te Brussel

Brussel, 10 November.

Eenmaal begonnen, is het muzikale leven hier voor een gewoon sterveling niet bij te houden. De liefhebberij moet hier al heel groot zijn, als men ziet dat in eene week tijd vier à vijf muzikale ‘plechtigheden’ plaatsgrijpen, en telkens volle zalen lokken. Ik zei u, een drietal weken geleden, dat sommige groote concerten te Brussel echte instituties zijn geworden, evenals te Parijs Lamoureux en Colonne. Dan zijn er nog de privaatconcerten in de ‘Grande Harmonie’, de sociëteit der groot-burgerij, waar men ieder seizoen al de wonderkinderen der muzikale wereld ziet defileeren. Dan voor de fijnproevers, de strijkkwartet- en Bach-audities van Zimmer. En, om van operette-gezelschappen te zwijgen, dan is daar ook de Muntschouwburg, met zijne steeds-verzorgde, doorgaansgoede vertooningen, zijne Fransche eersterangs-artiesten - de ‘Monnaie’ wordt, in dit opzicht onmiddellijk na de ‘Grand Opéra’ en de ‘Opéra Comique’ genoemd - en zijn uitmuntend-gedrild orkest; de Muntschouwburg, die ons ieder jaar belangrijke premières biedt, en, nu en dan, eene opera-‘ster’ van allereerste grootte. Zoo hadden we hier langen tijd, als periodieke gastrol, Félia Litvinne. En gisteren trad voor 't eerst nu ten onzent Antoon van Rooy op, en wel als Hans Sachs in de ‘Meistersinger’. Laat ik u maar onmiddellijk zeggen dat de bijval van uw landgenoot overgroot is geweest.

De ‘Meistersinger’ zijn hier, in België, sedert lang repertoire-stuk geworden: na ‘Lohengrin’ en ‘Tannhäuser’

[p. 272]

zeker wel het meest-populaire werk van Wagner. Ik had het geluk, het allereerst in het Duitsch opgevoerd te zien, en, naar Duitsche traditie, nu wel al twintig jaar geleden, door een vast gezelschap te Gent. Gent is, na Brussel, de meest-muzikale stad van België. Geen stad, waar men meer van solo- en van samenzang houdt. Geen stad ook, die evenveel goede zangers heeft voortgebracht. Zal ik er u op wijzen, dat vele operazangers, die in Holland bijval genoten, geboren Gentenaars zijn, zoals juff. Irma Lozin, en de heeren Des. Pauwels, Aug. van den Hoeck, Roosen, e.a.? Zoo komt het dan ook dat er zich in Gent soms wel vreemde gezelschappen neêrzetten, waarvan de taal niet verstaan wordt, maar die vanwege den ‘bel canto’ worden geduld. Zoo het Duitsch gezelschap, waarvan sprake, en dat in België Wagner voor het eerst op de planken bracht. Zoo ook de Italianen, die, na een seizoen in Gent doorgebracht, ook in Holland gingen reizen, en er groot sukses verwierven, als ik me goed herinner.

Om tot de ‘Meistersinger’ terug te keeren: iedere maal dat ik ze, na die eerste Duitsche opvoering, weêr mocht zien, smaakte ik wel weêr een heel groot kunstgenot, maar er was toch iets dat haperde, dat me hinderde. Ik was daar nooit diep op ingegaan; maar nu ik Van Rooy als Hans Sachs heb gehoord, nu is me dat plots heel duidelijk geworden.

Al stak Van Rooy nu ook in menig opzicht boven zijne medespelers en -zangers ontzaglijk uit, die omgeving was niettemin van goed gehalte. Persoonlijk kan ik Laffitte, - den tenor der Parijsche Opera, die in Brussel Imbart de la Tour, thans professor aan het Parijsche Conservatoire, verving - niet goed lijden, deels om zijne al te schetterende stem,

[p. 273]

deels om zijn al te wild, te onbesuisd optreden, dat hem b.v. dient in de Ende-partij uit de ‘Troyens’, maar onmogelijk maakt in rollen als Arnaud in ‘Armide’, die hier verleden week hernomen werd. Nochtans beken ik dat hij een uitmuntende Walther is; evenals mej. Bréval eene voortreffelijke Eva en de heer De Cléry wel de allerbeste Beckmesser dien ik zag. En al de overige partijen in even goede handen; waarbij eene prachtige insceneering, geschoold koorpersoneel, een verzorgd en vaak zeer schoon orkestspel.

Van Rooy moet dan al heel bijzondere eigenschappen hebben, om hierboven-uit te blinken. Ik zal hier maar niet spreken van zijn breed, zoo natuurlijk, zoo lenig en tevens grootsch geluid; ik zwijg ook van zijne verwonderlijke dictie: als men bedenkt dat die man, die in 't Duitsch zong, meer dan de anderen wist te boeien, die nochtans veel beter moest begrepen worden daar ze Fransch zongen! Ik zwijg ook over het gemakkelijke, het charmant-plooibare van den zang, dat, zonder de minste aanstellerij, zoo zonder het minste ‘nou ga je 't eens hooren!’, kan rijzen tot een ernst, een macht, een ontzagwekkende grootschheid (de invocatie aan de Duitsche Kunst, in het eindtooneel, blijft onvergetelijk). In dat alles was Van Rooy ongetwijfeld de meerdere hier, een bewuste en beminnelijke meerdere. Maar zijne overmacht lag echter nog elders: ze lag in de opvatting van zijne rol; of beter, ze lag in de Duitsche traditie, die hij bij opera-zingen hier volgde, en die men onmiddellijk vergelijken kon met voortreffelijke praestaties van de Fransche traditie.

Nu is het eene Fransche gewoonte, dat elke rol veral-

[p. 274]

gemeend wordt. Men ziet er minder den mensch, den persoon in, dan het gevoel dat hem beheerscht. Walther is, evengoed en evenzeer, de zingende ridder als ‘Il Trovatore’, niet eene individualiteit, die door nog heel wat andere eigenaardigheden kan gekarakteriseerd zijn dan door het toevallige van het ridderschap. Vandaar komt dat Fransche zangers van lieverleê alle gelijkaardige partij op zelfde wijze, met dezelfde gebaren, en vaak zelfs met dezelfde costumes spelen, hoe verscheiden tijd en omstandigheden mogen zijn. Zij, de Fransche zangers, zijn de Fransche operaromantiek niet te boven, die de aanvankelijke Italiaansche school nooit geheel ontgroeide, welke Italiaansche school eerder lyrische karakters dan waarlijk-individueele karakters kende, evenals de Italiaansche comedie geheel op enkele types berust, die, steeds onder hetzelfde pak, gelijksoortige tirades voordroegen.

Sedert Weber schijnt men in Duitschland meer en meer met zulke tradities te hebben gebroken; en in de ‘Meistersinger’ vooral heeft Wagner meer aangedrongen op de persoonlijke psychologie zijner personages. Hierin is Hans Sachs eene rol van prachtige volmaaktheid. Zonder ooit in beschrijvende ontleding te vallen, heel den tijd lyrisch blijvend, rijst de geheele mensch, met al zijne eigene neigingen, prachtig naar voor. Maar juist omdat de partij zuiver lyrisch is gehouden, is er doorgrondende, uitdiepende studie noodig, is het Duitsche geweten, de Duitsche gemoedsvolheid en -fijnheid noodig, om van Sachs den kerel te maken, dien Wagner zoo zuiver en zoo taktvol verwezenlijkte. Geen veralgemeenen hier: veel meer individualiseeren, kiesch aanwijzen wat voor den mensch, den schoenmaker-dichter, kenmerkend, eigen is, teekenend.

[p. 275]

Dat verwaarloosden zelfs de beste Fransche vertolkers. Bij Van Rooy was het prachtig, zoo heel eenvoudig en tevens zoo nobel, zoo ingehouden-gevoelig en van zulke levenswijze schalkschheid. Zoodat zijne beste tooneelen wel ook de heel intieme zijn: de zangles aan Walther (hier heeft de heer Laffitte werkelijk een lesje aan gehad); het tooneel van het pramende schoentje; een zetje hier en daar waren dan ook even mooi als de klassieke avondmijmering, die overigens heerlijk van eenheid in de schakeering gehouden werd.

Dat zulke opvatting en zulke uitbeelding der rol ons, nochtans door Fransche zangers verwend publiek beviel, bewees het uitbundig sukses bij het zeer gedistingeerde publiek. Na elk bedrijf moest vijf, zesmaal gehaald worden. - Zulke triumphen is Antoon van Rooy allicht gewoon. Wij echter zangers, die ze zoozeer verdienen, niet. Laat uw landgenoot maar dikwijls in Brussel komen zingen. Hij zal er plezier aan hebben; wij nog meer.

N.R.C., 12 November 1909.