Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 260]

Onze eerste koloniale begrooting

Brussel, 2 November.

Het neerleggen, door den heer Renkin, van zijne begrooting voor 1909-10, is niet ten onrechte beschouwd geworden, hier en ook in het buitenland, als eene belangrijke gebeurtenis. Zij die, niet zonder huivering, gezien hebben hoe België zich waagde aan koloniale politiek; die nu juist wel niet alles geloofden wat uit Engelsche bron aangaande gruwelen en wanbestuur werd gezegd en nog gezegd wordt, maar voor wie toch ook niet bewezen werd dat al die vertelsels bloot verzinsel en leugen zijn; die andererzijds weten dat die begrooting onze voornaamste begrooting worden moet, en zich niet begoochelen laten door het feit, dat Kongo geldelijk voor zichzelf zal te zorgen hebben: zij hebben met nieuwsgierigheid uitgezien naar wat, in deze, voorgesteld zou worden, om buitenlandsch wantrouwen en verdachtmaken tot zwijgen te brengen, en andererzijds nagegaan of de onrust, dat het moederland in het geldelijk beheer der kolonie zou hebben tusschen te komen, gerechtigd was. En nu mag wel gezegd worden, dat de onderhavige begrooting, met het bijgaande ‘exposé des motifs’, velen heeft bevredigd.

Ik zal u niet lastig vallen met cijfers: zij krijgen eerst dán beteekenis, als 't geheele stel rekeningen wordt overgedrukt, en als dat stel met andere stellen kan worden vergeleken, - en stellen van de laatste orde bestaan niet. Ik wil u dan ook alleen, aan de hand van de begeleidende beschouwingen der begrooting, aantoonen waarom het onthaal ervan doorgaans goed was, en op welke wijze de minister

[p. 261]

erin antwoordt op Belgische en buitenlandsche kritieken.

En allereerst dit: de oude Kongo-vrijstaat, die de uitbating der streek zelf ondernam, en ze deels toe had vertrouwd aan bevriende concessiehouders, werd, naar het schijnt op goede gronden, beschuldigd, gruwelen gepleegd te hebben, waarvan de minste arbeidsdwang was, en die van het monopolie- of het regiestelsel niet afscheidbaar blijken te zijn. Verweten werd tevens, volkomen terecht, dat koloniseeren in onzen tijd eene andere beteekenis heeft dan uitplunderen, en dat het land, dat, bij het aanvaarden eener kolonie, eigenbatige bedoelingen had, en niet hoofdzakelijk beschaving, ontslaving, ontwikkeling der ingeborenen, niet verdiende in aanmerking genomen te worden als moderne, plichtbewuste staat.

Nu mocht wel worden gezeid dat we, in 't oog van de beschaafde wereld, aan Kongo geen vereerende aanwinst hadden gedaan, indien we de zaken lieten zooals ze vóor de naasting bestonden. De eerste zorg van minister Renkin is dan ook geweest, staatsmonopolie op heel weinig na geheel af te schaffen, en - hier komt hij de Engelsche wenschen tegemoet - ons nieuw grondgebied aan privaat-exploitatie te openen, mits, natuurlijk, eene belasting, die zal worden gebruikt voor het herbebosschen van uitgerooide kaoetsjoek-beplantingen. De staat geeft dus alle rechtstreeksche winst uit de hand; hij heeft alleen een procent bij kilogram op de markt gebrachte handelswaar. En zoo valt langs dien kant alle reden tot beknibbeling weg.

Hiertegen echter valt te zeggen, dat we met dit stelsel niet weten: 1^o. of aldus de kolonie erin slagen zal, vooral in de eerste tijden, zelf hare bewerktuiging te betalen; 2^o. hoe grondconcessies zullen worden toegestaan.

[p. 262]

Of liever: dit laatste weten we wel; hier zal de Kamer over te beslissen hebben. Maar éen ding staat vast: grootkapitalisten zullen hier ongetwijfeld weer de bovenhand krijgen; zoodat weer al 't water naar de zee zal stroomen....

Tegen dit laatste voeren minister Renkin's plannen in: tot het vruchtbaarmaken van een deel van het grondgebied zal de regeering aanmoedigend optreden bij wie private plantages aanleggen wil. Ondernemingen op geringen voet worden hierdoor in de hand gewerkt. Zal de staatsaanmoediging echter doortastend genoeg zijn, om persoonlijk initiatief te wekken en wakker te houden?...

Ik zei u daareven dat de inkomsten der kolonie, vooralsnog op zeer dubieuze wijze weliswaar, verzekerd moeten worden door de belastingen, betaald door concessiehouders. Zullen de belastingen, betaald door de inboorlingen, hier eenige zekerheid in brengen?

Al dadelijk dient deze verbetering in aanmerking genomen: alle arbeidsdwang wordt voor goed afgeschaft; alle belasting wordt in specie geïnd. Wordt echter het bedrag der vroegere geldbelasting behouden, dan blijven wij voor het onduldbare feit staan, dat sommige negers ettelijke maanden zullen moeten werken alleen om den fiscus te voldoen. Nu zegt men wel: de belasting zal verminderd worden als het bevolkingscijfer beter bekend zal zijn. Maar de bekendheid kan nog een tijdje uitblijven... Intusschen is er nog dit uitmuntende: mangelt het den inboorling aan klinkende munt, dan mag hij 't ontbrekende in natura, tegen marktprijs, aanvullen, voor zoover, wel te verstaan, het stelsel van betaling in geld niet geheel kan worden ingevoerd. Dat dit nog een tijdje uitblijven kan blijkt

[p. 263]

daaruit, dat de betaling in goederen voor een aanzienlijk millioenental op de begrooting voorkomen blijft...

Verder is er dan nog als uitmuntend aan te wijzen: bestrijden, op wetenschappelijke wijze, van de slaapziekte; onderricht aan de inboorlingen; vermindering van draagen anderen dienstplicht.

Zoodat de bedoelingen van minister Renkin, krachtdadig doorgedreven als van hem mag verwacht worden, zeker veel beloven en wij, na verloop van jaren, als we de vruchten zullen kennen van zijn ijverig hervormen, de ooren zullen mogen sluiten voor baatzuchtig schreeuwen, en met een gerust gemoed zullen mogen wijzen op ons koloniaal beheer. Mits, van nu af aan, strenge zelf-contrôle en hardnekkig verweer tegen alle temptatie, België niet brengt in het vaarwater van sommige naties, die het spreekwoord van balk en splinter gemakkelijk vergeten...

Wat brengen nu, financieel, de hervormingen als zekers mee voor het moederland?

De inkomsten waren vroeger vooral van domanialen aard. Daarentegen zullen zeker, zooals ik al zei, de belastingen niet opwegen. Zeker: de exploitatie der staatsdomeinen eischte personeel en werktuigen. Maar nu wordt ook het effectief van blanken verhoogd, gaan de loonen klimmen, enz. Dit zal nu wel niet opwegen tegen uitbating in regie, maar de belastingen kunnen ook geenszins als opbrengst met het regiestelsel vergeleken worden... Zeker, nieuwe mijnen worden binnenkort winstgevend; bij tijd van jaren leveren de nieuwe plantages meer op dan de tegenwoordige, die door gedwongen overproductie uitgeput zijn; de inkomende rechten - dit is reeds voorzien - kunnen worden voorzien; het slaan van munt brengt zijn voordeel op. Maar

[p. 264]

of dit alles....

Hoe 't weze: wij zijn ingescheept, en moeten dus varen; - al heel gelukkig, dat binnen de maat van het mogelijke en met ondubbelzinnigen goeden wil, door zorgzame en betrouwbare handen, klippen en zandbanken worden geweerd...

N.R.C., 3 November 1909.