Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 218]

Het katholiek congres
III

Mechelen, 25 September.

‘Was ik Alexander de Groote niet, dan wilde ik wel Diogenes zijn’, zei eens iemand, waarvan het wel verder overbodig zal zijn, u den naam te noemen. En ik zeg: was ik de Brusselsche correspondent niet van de N.R.Ct., dan wilde ik wel voorzitter Cooreman zijn. Niet lichamelijk, ziet u, maar om de moreele waarde van den man. Zoudt ge willen gelooven dat alwat door dit congres bereikt werd, aan voorzitter Cooreman is te wijten? En wat bereikt is vooralsnog, is waarlijk zoo weinig niet.

O, ik weet het wel: zorgvuldig heeft men vermeden, over dienstplicht te spreken. En van kiesrecht komt hier niets terecht. Noem dat nu maar ontgoochelingen: ik ben het met u eens, al verwachtte ik geene oplossingen. Over leerplicht sprak prof. G. Kurth zoo dubbelzinnig, dat ik aan zijne gezindheid twijfelde. Nu schijnt het dat ik mij vergist heb: ik moest de orakelen van prof. Kurth instemmend interpreteeren, verzekert mij een ingewijde. Ik ben er hem zeer dankbaar voor, al had ik het anders begrepen, en al moet ik er de la Fontaine bij aanhalen en zeggen: ‘Ce bloc enfariné ne me dit rien qui vaille.’...

Zoodat ik hier best het eindpunt kon zetten achter een verslag, dat niets heeft gehouden van wat het u heeft beloofd. Of beter: zoodat ik wel zwijgen moet, vermits ik u niet navertellen kan wat niet verteld is geworden.

En nochtans is dit congres, dat zijn laatsten dag tegemoet treedt, - de dag der vlaggen en der optochten -

[p. 219]

van een heel groot en voor velen van onverwacht belang geweest. Zie, ik ben sedert drie dagen pessimistisch gestemd. Zelfs de overvloedige spijzen van het gasthof, waar men tegen geringe geldmiddelen lang niet spaarzame schotels erlangt, hebben me niet op den warmtegraad gebracht van de ontallige vreemdelingen die Mechelen's straten, tusschen de bevlagde masten, doorkruisen. Maar de beteekenis ontkennen van de onderhavige meeting, in zake democratie en Vlaamsche Beweging, ware de zon negeeren, en de rol spelen van de wolk, die me voor 't oogenblik dwingt, mijne hospita, evenals Goethe op zijn sterfbed, naar licht te vragen...

Democratie: spijt Woeste, loopt ze op dit congres de spuigaten uit. Toen ik u, een paar dagen vóór deze vergaderingen, schreef, dat het wel vermakelijk zou wezen, te zien hoe zich jong- tegenover oud-katholieken zouden gedragen, wist ik niet dat de vraag op voorhand opgelost was: de jong-katholieken hadden zoowaar op voorhand overwonnen; zij zouden zoo vrij zijn hunne meening, natuurlijk binnen de palen der parlementaire beleefdheid (ze bestaat nog, zelfs in België!), als de gezindheid der partij te uiten. Vandaar de schoone openingsrede van voorzitter Cooreman, die dit zeker heeft bewerkt, en daardoor al gedaan heeft gekregen, dat ik hem, om zijne veroveringsdaad - wat hij overwonnen heeft, kan me minder schelen! - haast benijden ging.

Er is dan nog: de Vlaamsche Beweging. Ik vertelde u van de Hoogeschooluitbreiding van ingenieur De Clercq, en advokaat De Vos, en professor Van Cauwelaert, en hoe ze 't gedaan hadden gekregen, eene vergadering, waar heel wat kregelige menschen bij waren, te vermurwen tot het

[p. 220]

stemmen van een uitdrukkelijken wensch voor de vervlaamsching van de Leuvensche universiteit. Ik zei u ook dat de knappe en niet gemakkelijke Dosfel een fermen knak aan Woeste's gezag had gegeven, door te bewerken dat de vraag der Coremanswet over het Vlaamsch in het vrije M.O., Donderdag verworpen, heden weer, dank zij voorzitter Cooreman, - toujours lui! - aan de orde zou komen.

En ze is aan de orde gekomen, en met prachtig gevolg. Eerst deze eerste daad: Woeste die van het voorzitterschap afziet. Ik kan er niet aan doen, maar ik vind het weêr kranig van het vadertje Woeste, dat hij liever van alle tsarisme afziet, dan te moeten bukken voor een vergadering van enkele honderdtallen. Zijn plaats wordt door Cooreman ingenomen. En nu loopt alles, natuurlijk, dank aan zoo'n hoog en wijs en kiesch beleid, van een leien dakje... En het is volksvertegenwoordiger Henderickx, even klein, maar even kranig als de voorzitter, die, bekampt door kanunnik Muyldermans, het jammerlijkste lid der Koninklijke Vlaamsche Academie, herhaalt... wat ik hier zóó dikwijls gezeid heb, dat Holland voor 't oogenblik meer overtuigd is dan België van 't goede recht der besproken kwestie. Muyldermans wordt dan ook uitgejouwd: lot der fossielen, als ze levensrecht eischen. Uitgejouwd wordt geenszins Frans van Cauwelaert, die den goeden inval heeft, alles eens duidelijk in het Fransch te zeggen, alles... wat ik hier zóó dikwijls gezeid heb, dat... - En dan is er nog wel pater Verest die bewijst voorzichtig te zijn, door te verklaren dat hij zich liefst onthoudt; en daar is nóg een geestelijke, die onvoorzichtig genoeg is te zeggen, dat hij het met professor Van Cauwelaert eens is, maar... dat hij zich toch onthoudt. Maar dan is er toch

[p. 221]

Cooreman, die alles klaar maakt door volgende verklaring van het bureel, die ieder bevredigt, en heel wat zeggen wil:

‘Het bureel, overwegende dat een algemeene en grondige kennis van de Vlaamsche taal noodzakelijk is ten aanzien van den katholieken invloed in het Vlaamsche land, is van meening dat de katholieken van het Vlaamsche land zich moeten bekwamen om de taal grondig te leeren, en verklaart alle middelen genegen te zijn, welke, zonder de grondwettelijke vrijheid te krenken, die kennis kunnen veralgemeenen.’

De spatieering is natuurlijk van mij. Maar behalve dat, onthoud ik me van alle kommentaar, omdat ik weet wat dit, op een congres als dit, als verbintenis vanwege de overheid te bedieden heeft. Zoodat ik, zonder er verder op in te gaan, nu naar andere vergaderingen kan gaan luisteren.

N.R.C., 27 September 1909.