Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 124]

De eeuwige vraag

Brussel, 23 Juli.

Mejufvrouw M.E. Belpaire is in Vlaanderen eene personaliteit, die men niet over het hoofd moet zien. Hoofdredactrice van het tijdschrift, waar Alberdingk Thijm zijn palladium van gemaakt had: De Dietsche Warande, thans nog het meest-gezaghebbende katholiek tijdschrift van Vlaanderen en trouwe spiegel van de gezindheid der katholieke intellectueelen, heeft mejufvrouw Belpaire aan deze hoedanigheid een gezag te danken, dat niet bloot theoretisch is. Haar fortuin laat haar toe, veel te verwezenlijken van wat haar ideaal is, en aldus heeft ze in Vlaanderen veel goeds gesticht, vooral waar het de ontwikkeling naar eigen Vlaamschen aard van den gegoeden middenstand aangaat. Intelligent, daarenboven, en koppig, drijft ze door wat ze eenmaal heeft ondernomen. Zoodat ze, in hare drievoudige hoedanigheid van schrandere, rijke en gedachtelijk-leidende vrouw, de aandacht geniet van hare landgenooten, hare meeningen belangrijk worden geacht en de bespreking waard, en haar optreden zelfs in de gouvernementeele kringen en in die der hoogere geestelijkheid niet onopgemerkt voorbijgaat.

Nu heeft mej. Belpaire in haar tijdschrift de eeuwige vraag aangeraakt: die van het Vlaamsch in het Belgisch onderwijs. Ik heb u meer dan eens de redenen uiteengezet, die me nopen er hier vaak op terug te keeren: zelfs voor Noord-Nederlanders is de vraag van belang, principieel omdat ze de waarde van onze gemeenschappelijke taal als wetenschapstaal bevestigt, praktisch omdat het gebied

[p. 125]

der Nederlandsche kultuur er aanmerkelijk door verbreed wordt en eindelijk tot bij zijne natuurlijke grenzen strekken gaat.

Gij kent den tegenstand, dien alle poging tot vervlaamsching van het onderwijs in ons land bij de hoogere geestelijkheid vindt. Daarom zijn de woorden van mejufvrouw Belpaire in deze zaak van zoo'n belang. En daarom acht ik ook van gewicht ze u in verkorten vorm mede te deelen. Gij bemerkt dat mej. Belpaire zich geheel op streng-katholiek standpunt stelt, eerbiedig van hare kerkelijke overheid. Het is hare kracht bij haar argumenteeren en het geeft ook de beteekenis aan van hare meening. Zij schrijft:

‘Nog altijd wordt er geredetwist over dit belangrijk onderwerp, dat echter niet een beperkt opvoedingsvraagstuk is, maar verruimd wordt tot eene zaak van nationaliteit. Nog altijd wordt aan beide zijden geschreven en gestreden, en meer en meer dreigt verbittering onze dierbaarste belangen - de hoogste: die van den godsdienst, en onmiddellijk daarneven die van ons stamgevoel - in gevaar te brengen. Daarom houd ik het voor gepast eenige woorden van opheldering en, zoo mogelijk, van verzoening te laten hooren.

Laat ons vooral beginnen met eene onbewimpelde verklaring van gehechtheid aan ons geloof....

..... Scheurmakers in zake van geloof zijn wij niet; wel integendeel telt de kerk geen trouwer kinderen en de kerkelijke overheid geen volgzamer leerlingen.

Doch daarom juist mogen wij aan onze herders vragen een klaar begrip van onze noodwendigheden en den verschuldigden eerbied voor onze rechtmatige nationale fierheid.

Want de gansche zaak is in de eerste plaats eene zaak

[p. 126]

van gevoel en van gekwetste fierheid.

Hadden de bisschoppelijke verordeningen ons nóg zooveel gegeven - meer dan er werd verlangd, - met de ontkenning van ons goed recht erbij, met de principieele verklaring dat onze taal nooit op denzelfden voet zou staan als het Fransch, nooit de taal mocht worden der hoogere kultuur of van den beschaafden omgang, met die verklaring erbij, zeg ik, hadden de gunstigste maatregelen niet één rechtgeaarden Vlaming voldaan.

Och, wij weten het wel, dat twee vakken in 't Vlaamsch onderwezen, dat eenige uren Vlaamsch meer op de week de gansche redding niet is. Kinderachtig zou onze hardnekkigheid zijn, indien er aan 't Coremans-voorstel niet meer was gelegen.

Doch het geldt hier weer wat in alle landen gebeurt: in Bohemen, Hongarië, Polen, Ierland, ja zelfs in 't geünifieerde Frankrijk met zijn nu zegevierend félibrige. Wanneer Poolsche kinderen zich laten geeselen, liever dan een Duitsch gebed op te zeggen, dan geldt het een kwestie van volkstaal, die een kwestie is van volksziel.

Dat maakt de drang uit van onze Vlaamsche Beweging: daarin ligt ook het gevaar, als men het niet tijdig inziet. Want als twee legers zullen dan tegenover elkander staan: de Vlamingen, die als volk niet willen sterven en de verfranschten, die het Beati possidentes in 't nationaal leven willen toepassen.

De verfranschten, de Walen. - Is er dan een Waalsch standpunt in de zaak? - Ja, en wij dienen dit te kennen, willen wij het naar behooren bestrijden.

Wat is dan de Waalsche meening? - (Te goeder ure kon ik die vernemen.)

[p. 127]

Ja, wij geven toe dat Vlaamsch gebruikt worde op Vlaamschen grond, desnoods er als voertaal diene in 't onderwijs, zelfs in 't middelbaar onderwijs; maar een taal gelijk het Fransch mag het niet worden, want anders zouden wij verplicht zijn het aan te leeren, en het levert ons geen nut op voor onze intellectueele ontwikkeling; Leuven mag het niet binnendringen, want het is geen wereldtaal, geen wetenschapstaal; en in elk geval moet het Fransch den voorrang behouden ter wille van 't historisch feit.’

‘O wonderbare redeneering! - Zoodus, wijl wij verdrukten waren, eeuw aan eeuw, moeten wij het maar blijven; en het gedurig zich naar boven werken van Vlaamsch leven en Vlaamsche kultuur dient geweldig achteruit geduwd om aan de heeren Walen te believen, die anders ertoe genoopt werden een tweede taal bij te leeren. - Och Heere! dat zij maar blijven in hunne Vlaamschonkunde, in hunne minderheid van kleiner poging en bij gevolg geringer ontwikkeling. Geen enkel Vlaming, van zijnen kant, zal het laten Fransch te leeren, waar hij kan; en aan geen enkel zal het invallen de onwetendheid van 't Fransch als doeleinde na te streven

Het aristocratisch beginsel der Walen dat Vlaamsch gerust mag geminacht worden, vermits het geen wereldtaal is en niet dienstbaar kan gemaakt worden voor de verstandelijke keurmenschen, komt juist te rechten stonde om het democratische van onzen strijd op te luisteren.

Want innig zijn democratie en Vlaamsche Beweging verbonden en daarin ligt de stevigste belofte van onze eerstkomende zegepraal. - Is het Vlaamsch de taal van den minderen man, dan valt nog te onderzoeken wat nuttiger is:

[p. 128]

zich op te sluiten in de tour d'ivoire van een louter intellectualisme of in voeling te blijven met het volle leven der breede scharen.

Van de ridderlijkheid van zulke houding bij de Walen zullen wij liefst niet gewagen. Zijn wij hun niets meer waard dan het nut dat zij uit ons trekken, waar blijft dan de zoo bebofte broederlijkheid van “Flamands, Wallons” in 't ééne vaderland? - om niet te spreken van 't godsdienstig en zedelijk voordeel dat zij in hunne vereeniging met die versmade Vlamingen kunnen opdoen.

Doch ook hier, gelijk in zake geloof, moeten wij ons te hooger houden naarmate men ons meer wil vernederen. Hoe meer gebeukt wordt op onze vaderlandsliefde, hoe steviger wij er moeten in groeien. Hebben eeuwen verdrukking ons niet geleerd dat het sacrificie altijd vruchtbaar is? De offers zelve aan ons geloof gebracht, moeten den historischen band hechter toesnoeren tusschen ons en de Franschsprekenden van hetzelfde land.

Maar dat wij trouw willen blijven in godsdienstig en politiek opzicht, dit is geen reden om niet vrij en vrank onze meening te zeggen aan beide geestelijke en wereldlijke overheid. - Aan de eerste zullen wij vragen wanneer ooit bij den Vlaming zijne vaderlandsliefde in botsing kwam met zijn geloof? Of is katholiek-zijn niet eensluidend met volksgezind zijn? Wie gaf eerst aan de kleinen het bewustzijn hunner weerdigheid en grootheid? En welke taal sprak de Christus op aarde, die van de wetenschap, van de ontwikkelden of die van 't volk?

Stouter nog zullen wij onze bestuurders aanspreken en er op wijzen dat, zoo er plaats is in de ééne katholieke partij voor alle richtingen en stroomingen (zooals

[p. 129]

de XXe Siècle het nog onlangs zeer goed deed uitschijnen) het een schreeuwend onrecht zou zijn daaruit alleen te verbannen de Vlamingen, die 't getal zijn en de kracht, zoowel uit zedelijk als uit geestelijk oogpunt.

‘Hoe de Vlamingen met hun eisch en hun recht in de gelederen dienen opgenomen, gaat mijne bevoegdheid te buiten. Ik waag mij niet op politiek gebied; maar dat het zoo moet zijn en dat het middel kan gevonden worden, staat buiten kijf.

Om te sluiten: ik ben geloovig, en fier geloovig - de fils des croisés acht ik nog altijd van hoogeren adel dan de fils de Voltaire; ik ben Vlaamschgezind uit overtuiging en gloeiende geestdrift, maar ook hartstochtelijk gehecht aan onze historische Belgische nationaliteit. En vermits bij mij godsdienst en vaderlandsliefde harmonisch ineenwerken, waarom zouden zij elkander uitsluiten bij de Vlamingen in 't algemeen, die niets beters vragen, dan in de gelederen te strijden tot hoogeren bloei van 't ééne vaderland?’

Ik durf niet verzekeren, dat mejufvrouw Belpaire's argumentatie veel invloed zal hebben in de kringen waar zij zich tot richt. Zij zal er echter zeker besproken worden, en voor ons, veronachtzaamde Vlamingen, is dat al veel. In elk geval is het niet zonder belang te weten, hoe de duizenden katholieke Vlamingen, waarvan men met stelligheid zeggen kan dat ze achter jufvrouw Belpaire staan, denken. En men mag misschien hopen, dat de geestelijke overheid niet geheel onverschillig zal blijven aan wat dat belangrijk deel der Belgische katholiciteit verlangt, als zijnde billijk en logisch, en afbraak doende noch aan geloof, noch aan vaderlandsliefde.

N.R.C., 24 Juli 1909.