Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 109]

De legervraag opgelost?

Brussel, 8 Juli.

Ik heb daareven iemand ontmoet, die niet tot onze tien ministers, honderd zes en zestig volksvertegenwoordigers of honderd en vier senators behoort, maar die zoo weinig te doen heeft, dat hij zich dagelijks de moeite geeft, in de gedachten te lezen van al die ministers, volksvertegenwoordigers en senators, die hij allen kent - want hij is, hoewel onofficieel, een hooggeplaatst persoon - en die hem gaarne hunne intiemste gevoelens mededeelen, overtuigd dat hij ze navertellen zal. Deze Iemand - die een levend mensch is, geene abstractie, gelijk ge zoudt meenen, als b.v. de Pers, of de Openbare Meening, of zoo - heb ik ondervraagd over 't nieuwe militaire ontwerp, gisteren door minister Schollaert aan de rechterzijde onderworpen, en die vanmiddag op het bureau der Kamer zal neergelegd worden. En zijn antwoord is wel interessant genoeg om het bekend te maken.

Het ontwerp kent ge al: na een paar maanden weeën is, zoo het wel schijnt, 't ministerie over volgend recept klaargekomen: breng al de zoons van eenzelfde familie onder mekaar in ruzie; neem deze, die door al de anderen als de zwakste geklopt werd, tot probaat verdediger des vaderlands; laat intusschen toe dat deze minderwaardige zich een plaatsvervanger koope onder de jonge boeren die ten last hunner familie zijn of graag na drie jaar gemakkelijken dienst, onderbroken door veel vacantie, in het huwelijksbootje wenschen te treden, en: wees gerust, vaderland...

[p. 110]

Want de uitslag is deze: de ongelukkige loting afgeschaft, dienstplicht, maar onpersoonlijk en niet algemeen; het blinde noodlot vervangen door den willekeur der families (hetgeen ons nu niet precies een flink, een geestelijk- en moreel-flink leger belooft); de plaatsvervanging, het leelijkste der euvelen, vooralsnog behouden; en op den koop toe: vier jaar ontreddering (zooals u blijken zal uit hetgeen ge vanmorgen uit het Hdbl. van Antwerpen overneemt).

- ‘De legervraag is dus opgelost?’, vroeg ik dan aan de Wandelende Encyclopaedie der Parlementaire Gedachte.

Hij bezag me loodrecht in de oogen, tot op het diepste punt van mijn netvlies; daarna haalde hij driemaal de schouders op, loosde meteen een zucht, en sprak:

- ‘Opgelost?.. Hellebaut, zegt men, heeft zich onderworpen. Woeste, zegt men, heeft toegegeven. Levie, zegt men, is tevreden. Laat ons de zaak even bezien. - Hellebaut bekomt inderdaad de afschaffing der loting; maar verleden week hadde hij nog liever ontslag gegeven, dan het denkbeeld van algemeenen dienstplicht vaarwel te zeggen. Woeste wil een stapken naar de verzoening doen, omdat de dierbare plaatsvervanging behouden blijft, maar brak gisteren nog eene geduchte lans voor de wet van 1902 en het vrijwilligersleger; Levie en zijn vrienden traden de idee van éen-man-per-familie bij, maar schudden op de jongste rechterzij-vergadering nog hardnekkig het hoofd als de plaatsvervanging aan de hoop van Woeste voorspiegeld werd... Wat dan? Hellebaut is koppig; Woeste ook; Levie ook. Ik ken ze alle drie als koppige lui. Ik weet zelfs meer...’

[p. 111]

Hier zweeg hij. Natuurlijk om mij toe te laten te vragen:

- ‘En...?’

Hij vervolgde:

- ‘En alle drie hebben toegegeven, niet uit verzoeningsgezindheid, maar om, integendeel.... - Gij weet: heel de rechterzijde moet ja stemmen, wil de wet er door. Alles hangt van een paar stemmen af. En mijne overtuiging is, dat, bij de bespreking, de schijnbare verzoeningsgezindheid van thans wel dienen kon om, bij de openbare debatten, te beter met eigen denkbeelden voor den dag te kunnen komen, verdeeldheid ook links te zaaien, en van de legerkwestie iets te maken dat aan tijdsduur niet bij de Kongokwestie onder zal hoeven te doen...’

- ‘Nochtans’, waagde ik op te merken, ‘het lijdt geen twijfel, of het bestaan als regeeringspartij der rechterzijde, of, in engeren zin, het bestaan van het ministerie hangt af....’

- Mijn zegsman haalde weêr de schouders op, en daarna, zeer beslist:

- ‘De regeering hangt niet van de legerkwestie af’, sprak hij, ‘omdat de legerkwestie niet meer vóór de verkiezingen van Mei 1910 besproken zal worden. In dezen zittijd gaat het zeker niet meer. Gevolg daarvan: een bijzonderen zittijd in October. Eindelooze besprekingen, onderbroken door de vacantie voor het vóórbereiden der kiezing; en.... ziedaar hoe de regeering niet vallen kan op een meening, een wet, een princiep, waar zelfs het ministerie, en des te meer de partij, verdeeld over bleek te zijn... Zal 1910 dus een neêrlaag brengen aan de katholieken, dan zal deze partij zich de handen mogen

[p. 112]

wasschen, alle schuld afwerpen, en - zich gered achten tot bij betere gelegenheid...’

Hier had mijn man dorst gekregen. Ik liet hem, alleen, een koffiehuis binnengaan. Waarna ik u zijn meening aan 't overbrengen ging. Moet ik u zeggen, dat ik er geenszins de verantwoordelijkheid van dragen wil?... Al bergt ze toch een schat van mogelijkheden!

N.R.C., 9 Juli 1909.