Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 94]

De Belgische bisschoppen, inzonderheid kardinaal Mercier, en het wetsvoorstel Coremans-Franck-Segers

Brussel, 16 Juni.

Hoe grappig, zoolang het niet ergerend wordt, buitenlanders over Belgische toestanden soms oordeelen, heb ik dezer dagen zelf ondervonden: Het Centrum vond dat ik aartsbisschop-kardinaal Mercier beleedigde, waar ik hier geschreven had, naar aanleiding van de Leuvensche feesten, dat Monseigneur geen blakend Vlaamschgezinde is, en dat ook hem de bekende en vaak-gebleken rassenhaat der Walen tot onbillijke handelwijze had gedreven. Het Hollandsche blad hield vol dat ‘Zijne Eminentie hart voor de Vlaamsche Zaak’ heeft, en dat ik ‘door (m)ijn schrijven den edelen kardinaal groot onrecht aangedaan’ had.

Hoe goed op de hoogte de redacteur van het Centrum is, blijkt uit het vertoogschrift, aan de Kamer en aan den Senaat dezer dagen gestuurd door 110 strijdende Roomsch-Katholieken, waaronder Stijn Streuvels; Mej. M.E. Belpaire, hoofdredactrice van Dietsche Warande en Belfort; dr. Laporta, een zeer gekend en gezagvol geneesheer; mr. Dosfel, een der stichters van den oud-studentenbond der Universiteit van Leuven; Van Kerckhoven-Donnez, voorzitter van het Algemeen Nederlandsch Verbond, Belgische tak; en meer andere. Uit dit vertoogschrift knip ik het volgende:

Er moet een einde aan komen. Daarom moeten wij opklimmen tot de oorzaak van den tegenstand. Wij moeten de verantwoordelijkheid opzoeken en het kind met zijnen naam

[p. 95]

durven noemen. Niet langer willen wij strijden tegen eene onzichtbare macht, die iedereen voelt, maar die men niet noemt.

Voor niemand toch is het een geheim dat Hunne Hoogwaardigheden de Belgische Bisschoppen, samen met eenige van de meest invloedhebbende en de machtigste oversten der E.E. Paters Jezuïeten, de voorgestelde wet tegenhouden.

Door alle mogelijke en onmogelijke redenen hebben zij die bekampt in hun orgaan Le Bien Public, terwijl zij de Vlaamschgezinde bladen, als Het Fondsenblad, tot zwijgen dwongen, en, wat erger is, zij hebben elken katholieken afgevaardigde, vooral in 't Vlaamsche land, persoonlijk bewerkt en gepraamd.

Op dien voet kan de strijd nog jaren duren, en steeds meer verbittering stichten. Daarom is het beter, met open vizier vooruit te komen en zijnen tegenstrever in de oogen te zien. Zóó, misschien, is er eene uitkomst mogelijk.

Juist omdat wij, als katholieken, onze kerkvoogden eerbiedigen, willen wij ook, als burgers, in een vrije nationale zaak niet eeuwig met hen in onmin leven, en moeten wij trachten onze rekening rechtzinnig te vereffenen.

Waarom verwerpt het Belgisch Episcopaat de voorgestelde hervorming?...

Wat de hoogeerwaarde heeren bisschoppen ons voor nu en voor de toekomst willen opdringen, is eene verzaking aan onze taal in onze hoogere levensuitingen.

Zou men niet zeggen dat de alomgehuldigde leerwijze: het onderwijs door de moedertaal in België een ketterij is, waartegen de kerkvoogden al hunne strijdkrachten moeten te weer stellen, al erger dan elders gedaan wordt

[p. 96]

tegen modernisme of andere dwalingen?....

Vooral schijnt die ingenomenheid met het Fransch als ingeroest op den bisschoppelijken zetel van Brugge en den aartsbisschoppelijken stoel van Mechelen.

Vooral willen wij de aandacht vestigen op dees openbaar feit, dat de strijd tegen de Vlaamschgezinde strekkingen veel scherper geworden is, sedert kardinaal Mercier onze eerste kerkvoogd werd. Waar kardinaal Goossens met omzichtigheid te werk ging, heeft zijn opvolger openlijk het episcopaat in slagorde geschaard tegen de Vlaamschgezinden. Luid heeft hij over het land de oorlogsverklaring uitgestuurd: Geene Vlaamsche hoogeschool! Geen middelbaar onderwijs in 't Vlaamsch!

Op die verklaring heeft het episcopaat, te Leuven, vóór het standbeeld van Justus Lipsius, het driftig maar onbewimpeld antwoord van het ontwikkeld en denkend Vlaanderen kunnen vernemen: die verklaring ook hebben de Waalsche studenten omgezet in den kreet van broederhaat: Pas de flamin! Zoo laaide het vuur al hooger en hooger.

Wij eerbiedigen de overtuiging van een man als kardinaal Mercier; maar, als vertegenwoordiger der Fransche spraakgemeente, is hij met betreurlijke vooroordeelen behept. Hij kan te goeder trouw meenen, dat hij werkt aan de grootmaking van het Vlaamsche volk met het bij een grooter volk in te lijven, wat taal, gedachten en beschaving betreft. En toch is dat deerlijk mis. Even goed zou men kunnen staande houden, dat de Belgen sterker en grooter zouden worden met zich staatkundig door Frankrijk of Duitschland te laten opslorpen: zoo immers werden zij in eens een volk van 40 of 60 millioen zielen.

Dit moeten wij vrank en vrij aan al onze vertegenwoor-

[p. 97]

digers en aan Hunne Hoogwaardigheden, onze Bisschoppen, durven zeggen, hoezeer wij hun ook, op godsdienstig gebied, eerbied en gehoorzaamheid bewijzen. Zoo niet, waar blijven Vlaamsche rechtschapenheid en vrijmoedigheid?

.... Wij zijn het moede, als onnoozele kinderen of als kwâjongens behandeld te worden.

Vijf-en-twintig jaar lang hebben zij (de katholieke Vlamingen) ter wille der eendracht, het Vlaamsch recht aan de franskiljons geofferd; aan dezen de beurt om, ter wille der eendracht, aan de Vlamingen een kruimeltje van hun recht toe te staan. Dat de Franschgezinden aan den tegenstand verzaken om wille van den Godsdienst, om wille der eendracht. Wij zullen zien of hun geduld gedurende 25 jaren op de proef gesteld worden.

Niet op ons, maar vooral op de katholieke regeering drukt de verantwoordelijkheid van hetgeen kan gebeuren tengevolge der miskenning van het stamgevoel der Vlamingen, dat meer en meer tot bewustheid komt.

Ziedaar hoe Katholieke Vlamingen denken en spreken. Dat hun oordeel wel opweegt tegen dat van een buitenlandsch geloofsgenoot, ligt voor de hand. Moge Het Centrum er wat meer omzichtigheid uit leeren, en zich voortaan niet Roomscher dan de Paus willen voordoen.

N.R.C., 17 Juni 1909.