Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 89]

Ik-zelf en de Willebroeksche Vaart

Brussel, 10 Juni.

Wie is er al niet eens slachtoffer geweest in zijn leven? Slachtoffer van eigen menschlievendheid of van een gauwdief, van de maatschappelijke wanverhoudingen of van een spoorwegramp, ontsnapt wel niemand aan deze sociale wet, die eischt dat ieder, minstens eens in zijn leven, ondervinde dat hij onder eene der schakeeringen - van de lichtgeloovigheid tot op den nachtelijken aanval - die men verzamelt onder de hoofding: slachtoffer zijn, te catalogiseeren valt.

En hoe zou ik, die niet eens met een helm geboren ben, aan de algemeene verordening ontsnappen? Noch journalistiek scepticisme, noch journalistieke brutaliteit, noch zelfs mijn journalistieke vrije-doortocht, die me onschendbaar als Leopold II-zelf maakt, hebben het kunnen beletten: ik ben ook slachtoffer geweest, een zestal dagen geleden.

Gelukkig dan maar: een vrij-ongewoon slachtoffer, een slachtoffer gelijk men er niet elken dag ontmoet, - hetgeen me dan toch nog een troost is.

Ik ben dus slachtoffer geweest van... ge raadt het nooit: van een drooggeloopen kanaal, vaart of gracht. En, wat erger is, van een kanaal, vaart of gracht die ik niet eens heb mogen aanschouwen.... En dat is een mooie geschiedenis, die ik u bondig vertellen wil.

De vaart, waarvan sprake, is de Willebroeksche, die den Brusselaar toelaat, zoo hij dit vervoermiddel boven den bloktrein verkiest, per mosselschuit, walenschip of

[p. 90]

anderen vorm van galpen, zijn Antwerpsch landgenoot te gaan bezoeken: een watertochtje, dat in de huidige omstandigheden niet aan te prijzen is, maar in normalen tijd den aanblik gunt op heerlijke oeverdorpen, en het voordeel aanbiedt dat het heel langzaam gaat, - al is het niet zonder gevaar, zooals Vrijdag gebleken is.

Die Willebroeksche vaart loopt nu boven de kleine Zenne, de eenige rivier die Brussel aandoet, en is er, even vóor Vilvoorde, slechts door een gewelfmuur van gescheiden. Nu is het gebeurd.... - Maar verder hoef ik er niet van te vertellen, nietwaar? Ook gij hebt vernomen dat die voute door is gebroken; dat al het Willebroeksche vaartwater in de kleine Zenne geloopen is; dat de kleine Zenne de oeverweiden is gaan overstroomen; dat de bebloemde beemden van de Willebroeksche vaart op 't instuiken staan; dat op den slijkbodem van het kanaal twee menschenlijken gevonden zijn, behalve doode honden (waarvan niet gezeid wordt of het uit trouw is dat ze aan die doode menschen gezelschap hielden); dat er heel veel soldaten in de weer zijn; dat minister Delbeke het genoegen heeft gesmaakt, burgemeester De Mot op de plaats der ramp te ontmoeten en dat ze niet over den Kunstberg hebben getwist; dat er heel wat booten in het slijk vast gingen zitten en er leelijk toegetakeld werden, dat, eindelijk, onze fameuze zeehaven zoo droog is als de welsprekendheid des heeren Woeste.

Bij al die feiten zou ik niets hebben te voegen, was het nu juist niet dat ik er een slachtoffer van geweest ben, een slachtoffer... bij afwezigheid, gelijk sommige beklaagden veroordeeld worden, omdat ze op 's rechters dagvaarding niet verschenen zijn.

[p. 91]

Stel u voor: ik word zekeren morgen op het einde der vorige week, als gewoonlijk wakker op het gerucht dat de brievenbesteller maakt door het gooien van mijne post in de bus, die tot dit doeleinde aan de voordeur van mijne woning is aangebracht. Die brievenbesteller is geruchtig, maar stipt: het was, als iederen ochtend, twaalf minuten vóór zeven. Ik spring, zooals ik telkens doe, uit bed, maak een vluchtig toilet, waarvan ik u de bijzonderheden onthou, en vlieg naar de hierboven beschreven brievenbus. Daar aangekomen, gevoel ik dat ik een lichte hoofdpijn heb en eenige pijn in de keel. Dit niettegenstaande, neem ik uit voornoemde bus wat er in te vinden was, zet me neer aan de ontbijttafel, enz... Neem me niet kwalijk, maar ik kan u niet meer zeggen of mijn ontbijt me gesmaakt heeft. En zou u zelfs bezwaarlijk met stiptheid zeggen kunnen, wat en hoeveel ik at. Alleen, dit weet ik zeer bepaald: ik verslond het eerste nieuws over het ongeval aan de Willebroeksche vaart. (‘Verslinden’ is hier natuurlijk in overdrachtelijke beteekenis gebruikt.) Gij begrijpt wat er onmiddellijk daarop gebeurde. Ik maak opnieuw toilet, al even vluchtig maar eventjes wat meer verzorgd; neem de tram; laat me daarop in een vrij-zindelijke huurkoets vallen (we waren nog in den vroegen morgen); en laat me aldus naar de plaats des onheils schokken. Daar ik den koetsier tot spoed had aangezet, reed hij natuurlijk heel traag, hetgeen me toeliet te bemerken dat ik meer hoofdpijn had dan ik dacht: het was of mijne hersenen niet goed vast meer zaten, en van den eenen kant mijner hersenpan naar den anderen klutsten. En ook mijn knieën. En ook mijne lendenen... Maar ik dacht: 't is de spanning, de nieuwsgierigheid. En ik reed voort.

[p. 92]

We komen aan de haven. We komen even buiten de stad. Daar lag het water al vrij laag en 't slijk al vrij hoog. Interessant, vond ik, en teekende het in mijn notitieboekje op. Kwajongens ploeteren in het drab. Een lekker zonnetje geeft peerlemoeren weêrglans aan de schijven vuil die het plasje water midden in den vaart bedekken. Interessant meer en meer,... maar ook rijzende migraine; en plots: een geur, een kwalijk riekende uitwazeming, een stank! ‘Dát zal toch wel de nieuwsgierigheid niet doen’, denk ik, vernuftig, na. We rijden nog wat verder. ‘Nog een kwartiertje’, zegt de koetsier. Ik probeer mijne belangstelling te vestigen op den eersten dooden (en overigens rotten) hond, dien we ontmoeten. Wee! het ging niet meer: de stinkende walm stijgt, omwaart me, gaat me bedwelmen. Ik verlies het bewustzijn. Heb nauwelijks nog de kracht mijn Automedoon den terugtocht aan te bevelen...

Nauwelijks thuisgekomen, met een looden hoofd, watten beenen, en een dobberend gevoel om mijn hartevlies heen, of ik hoorde uit 's dokters plechtige mond: ‘Komt mijnheer van uit Italië terug? Hij heeft zoowaar, zou ik zeggen, malaria.’ - Mijn huisgenooten vertelden hem mijn tochtje langs de boorden van de leeggeloopen vaart, en dat het er waarlijk naar geen rozen geurde. De man had het al dadelijk beet: ik was het slachtoffer van de plichtsbetrachting en van een ongeluk, dat ik niet eens, in feite of in zijne gevolgen, had mogen aanschouwen...

En ziedaar waarom ik u over het leêgloopen van de Willebroeksche vaart niet geschreven heb, vermits ik in bed heb gelegen, al dien tijd. Nu is het beter: dank u. Maar gedaan is het niet. Ik bedoel: die ongesteldheid heeft

[p. 93]

gevolgen. Niet voor mij, - voor de maatschappij van Brussel-Zeehaven, die verantwoordelijk is voor het onheil en al wat er uit voortvloeit. Al genieten de journalisten de voorrechten niet, verbonden aan de wet op de werkongevallen: ik doe aan de maatschappij een proces aan, vanwege de schade die mijne lezers bij mijn ziek-zijn, gevolg der gewelfbreuk, hebben geleden.

Maar ik verzoek u: ga haar niet zeggen, nietwaar, dat ik bij voorbaat al hoofdpijn had, en een rasperige keel... Anders kon ik mijn proces nog verliezen.

N.R.C., 11 Juni 1909.