Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 82]

De koning, zijne schilderijen, zijne beknibbelaars

Brussel, 2 Juni.

Ik weet niet wat gij zeggen zoudt, indien men u versieren zou met de epitheta: schacheraar, verkooper-van-hetgeen-u-niet-toebehoort, Beotiër, en dergelijke meer. Zelfs als ge in uw intiemste binnenste overtuigd zoudt zijn, zulke benamingen te verdienen; zelfs als ge het olympisme zoudt bezitten van den Romeinschen consul, die zich niet verwaardigde zijn blik te laten dalen op den Barbaar die aan zijn baard trok: zelfs dán zoudt ge ongetwijfeld eenigen wrevel gevoelen om den hoon, u aldus in 't openbaar toegezwierd.

Al heeft Leopold II een baard - in de laatste jaren wel wat gedund - die niet onder heeft te doen voor den voortreffelijksten consulsbaard, in olympisme staat hij, ik heb er de heilige overtuiging van, bij den opvliegendste der Romeinsche patres conscripti achter; en al denk ik er in de verste verte niet aan, hem te beleedigen zooals gisteren de gezellen Destrée en Vandervelde het in openbare Kamer deden: eenig gevoel van schuld zal hem toch wel overgebleven zijn in die jammerlijke schilderijengeschiedenis die hij de onvoorzichtigheid heeft begaan, wel wat al te schel te laten belichten. Dat Leopold II dus gisterenavond, na lezing van 't geen in de Kamer gebeurd is, niettegenstaande zijn scepticisme wat... zenuwachtig zal zijn geweest: ik heb de gelegenheid niet gehad, het aan zijn kamerknecht te vragen, maar koester het vermoeden dat het wel zóo zal geweest zijn.

[p. 83]

't Is dan ook mooi geweest, dat ‘ondervragen’ van Destrée en Vandervelde. En de theorie, daarbij door Destrée ontwikkeld, was nóg mooier; zóo mooi dat ik ze u niet onthouden wil, omdat ze u misschien persoonlijk van dienst kan zijn.

Destrée zei dan: De koning verkoopt iets, dat hem niet toebehoort. Inderdaad: de paleizen, domeinen, enz., die hij bewoont, zijn Belgisch eigendom, en worden hem, zoolang hij als koning heerscht, alleen toevertrouwd, alleen geleend, met het meubilair dat ze versiert, zoodat de schilderijen, die een deel uitmaken van dat meubilair, geen persoonlijk eigendom zijn van Leopold II, maar eene leening, die hij niet alleen niet verkoopen mag, maar die hij daarenboven goed heeft te verzorgen. Men antwoordt aan Destrée: maar de verkochte kunstwerken heeft Leopold II zelf aangekocht; ze maakten geen deel uit van hetgeen hem bij zijne troonbestijging werd toevertrouwd. Doch Destrée is zoo dom niet, en hij zegt. Hij heeft ze gekocht? Ja, met de drie millioen, drie honderd duizend frank die we hem jaarlijks geven om zijn stand op te houden, om ons Belgen, waardig te vertegenwoordigen; om dien stand op te houden, koopt hij schilderijen; hij koopt ze dus met het geld dat wij er hem voor geven; dus zijn het onze schilderijen...

Dit nu vond Beernaert wat kras. Hij wilde onderbreken. Maar de zegevierende Destrée:

‘Zoudt ge de schilderijen hebben durven meêdragen, die uw ministerie in een museum herschiepen, toen gij ophieldt minister te zijn, zelfs als die schilderijen onder uw ministerie werden aangekocht?’

En Beernaert zat met zijn mond vol tanden. En de vrien-

[p. 84]

den des heeren Destrée, toekomstig minister van Schoone Kunsten, juichten toe om de glasheldere evidentie!

Neen maar, nu eerst begin ik een klaar begrip van wat eigendom is te krijgen. Stel u voor dat ik minister Helleputte ontmoet die, bij dit stikheete weêr, door een prachtigen Panamahoed zijn schedel beschut tegen Phebus' gloed. Nu heb ik - wien mijne geldmiddelen niet meer dan een heel gewoon bolhoedje permitteeren - al lang lust naar zoo'n authentieken Panama. En wat doe ik? Ik loop, niettegenstaande de warmte, minister Helleputte achterna, en doe hem volgende uiteenzetting: ‘Ik, België, geef u ieder jaar éen en twintig duizend frank en oneffen centiemen om uw stand als minister op te houden. Dien stand houdt ge op bij middel van kostbare hoeden: tracht het maar niet te loochenen. En dus is het zonneklaar dat ge dien Panama betaald hebt met de éen en twintig duizend frank en oneffen centiemen. Wie gaf u dat geld? Ik, meneer. Dus behoort uw Panama mij toe. En wees al heel blij dat ik u mijn bolhoedje in de plaats geef.’

Ik raad het middeltje aan ieder aan, die zijn kleerkas verrijken wou, en maak hem tevens attent op de pantalons van minister Schollaert, de fraaie gekleede jas van minister Davignon, het colbertje van minister Renkin en de zware horlogeketting van minister Hubert: dit alles volgens Destrée nationaal eigendom, en dus ook een deel van het uwe...

- Ziedaar waarom Leopold II zijne schilderijen niet verkoopen mocht. Het is bijzonder fraai, nietwaar?....

Niet dat ik dat verkoopen zoo heel lofbaar vind: hoogstens kranig van den ouden heer, die de openbare opinie braveert omdat hij, noch in zake Kongo, noch in zake Kunst-

[p. 85]

berg, zijn zin kreeg; - al vind ik het wat minnetjes vanwege een koning, wien ik ook wel wat moréele gelijkenis met den Romeinschen consul van hierboven zou wenschen.

Ik zou dan ook eerder meêgaan met Vandervelde, die een wet vraagt om den uitvoer van kunstwerk in privaat bezit aan Staatscontrool te onderwerpen. Minister Descamps wees op de moeilijkheden die dergelijke controol in Italië ondervonden heeft. Wees er tevens op dat we eene waakzame ‘Commissie der Schoone Kunsten’ hebben. Hetgeen niet heeft belet, echter, dat 1^o. de schilderijen van Leopold II thans uitstapjes over de grenzen doen, en dat 2^o. een lid van bewuste commissie bij deze eene behulpzame hand heeft geleend...

Waar gaan we met dit alles heen? En bewijst het niet dat het toezicht alleszins onvoldoende is?

N.R.C., 3 Juni 1909.