Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 78]

Eene Meunier-tentoonstelling

Brussel, 1 Juni.

De stad Leuven heeft, ter gelegenheid van het 75e verjaringsfeest harer universiteit, met medewerking van den Staat, eene Constantin Meunier-tentoonstelling ingericht, die, om hare volledigheid aan beeldhouwwerk, schilderingen, schetsen en teekeningen, alles overtreft wat we tot hiertoe te zien kregen. Voor zoover doenlijk heeft men alles verzameld, wat van Meunier's hand bestond. En dit is overweldigend geworden, niet alleen aan getal, maar aan diep- en diepergaand genot en ontroering: eene daad, waar elk bewonderaar van den meester in 't bijzonder, en elk kunstminnaar in 't algemeen den inrichters dank om weten zal. Deze tentoonstelling is uitgebreid als een, lang niet gering, museum. De beteekenis ervan, de heel bijzondere waarde van het getoonde werk, het verrassend nieuwe van een deel ervan, zijn zoo maar niet in éen brief, al was het een lange, uiteen te zetten. Ik zal deze tentoonstelling dus eenigszins in het breede moeten beschouwen, althans voor wat het minder-gekende werk - schilderijen en vooral teekeningen-betreft. En u eerst zeggen, waarom Leuven deze tentoonstelling inrichtte.

1. Constantin Meunier te Leuven.

De inleiding van den catalogus zegt het al dadelijk: Meunier begon en eindigde zijne loopbaan te Brussel. Tusschen in arbeidde hij echter acht jaren te Leuven. Te Leuven leed hij, hetgeen hij zijn ‘Calvarieberg’ noemde: hij wrocht er om het dagelijksch brood, zonder groot vooruitzicht nog. En ondervond er den grootsten smart

[p. 79]

van zijn leven: den dood zijner twee zonen.

Ook placht hij met weemoed van dat verblijf te Leuven te spreken, en kwam er vaak op terug: ‘Men was er gelukkig’: zei hij: ‘ik werkte er hard; had toen juist mijne mijnwerkers ontdekt, al wist ik nog niet wat het zou worden. Toen moest het voorvallen, dat zij stierven....’

Meunier woonde te Leuven in de Recolettenstraat, waar Bouts had verbleven. Zijn atelier had hij in een klein stil straatje: een achttiende-eeuwsch paviljoentje, vroeger een anatomie-amphitheater; een eenzame, weemoedigmonachale wijk, waar de lucht doorzinderd is van schuchtere kloosterklokken. De strenge, meditatieve ziel van Meunier werd er versterkt in hare liefde voor de nederigen en voor dezen, die het contemplatieve leven vermogen te lijden. Beïnvloed door Charles de Groux, ondervond hij hier, in een midden, in eene omgeving die De Groux zeker zouden hebben geïnspireerd, hoezeer die invloed strookte met het innig wezen zijner eigen gevoelens.

Van 1878 af had Meunier vaarwel gezeid aan de historieschildering. In '79 bezoekt hij het Luikerland en schildert er voor 't eerst werklieden aan den arbeid. Zijn echt, zijn persoonlijk kunstenaarsleven neemt een aanvang. Een reisje naar Antwerpen en de buildragers der haven doet, dat hij, in 1880, weêr aan 't beeldhouwen gaat. Dan, in 1882-83, de groote reis naar Spanje, het land van hoogmoed en luie armoede. Al de aangeboren bitterheid van Meunier vond hier een décor van grootschen weemoed. De vijftig-jarige, die hij toen al was, gaat in al hare diepte de beteekenis van eigen leven inzien. Toen hij zich in 1886 te Leuven vestigen kwam was hij rijp voor de strenge grootschheid die 't bestaan van hem

[p. 80]

eischen ging, en louteren zou door de schrijnendste smart.

In dat zelfde jaar 1886 sprak het Fransche Kamerlid Graaf Albert de Mun te Leuven eene christelijk-demokratische redevoering uit, die op Meunier een diepen invloed had. Ook voor hem werd het misericor super turbam, het ontfermen over den arbeider, de liefdevolle verheerlijking van het werk der nederigen, een evangelie. En deze werker, die een kommervolle en strenge jeugd door, geleerd had evenzeer een ‘artisan’ als een ‘artiste’ te zijn; deze werkzame, die, in zijn gewetensvolle ijver en schoonheidzoekende vlijt, aan een Middeleeuwsch beeldsnijder doet denken, wordt de groote sociale kunstenaar dien we kennen, en, als die middeleeuwers en in zelfden zin, een innig-religieus kunstenaar.

Toen stond Meunier's roeping vast: de droefheid om den dood zijner kinderen zou ze stalen, gelijk het vuur ijzer tempert. Die drie heerlijke werken: ‘De Verloren Zoon’, eene ‘Mater Dolorosa’ en ‘het Grauwvuur’ openen de reeks dier definitieve meesterstukken. Gelouterde berusting en diep bewogen gemoedsvrede zouden hem leiden tot den zege zijner eigen-innige personaliteit....

In 1895 keert Meunier naar Brussel terug. Hij stierf er in 1905. Het waren jaren van algemeene waardeering wel, maar niet zonder strijd. De moeilijkste jaren echter, en misschien de schoonste; de jaren der openbaring en van de smart: hij sleet ze te Leuven, de treurig-armzalige, weemoedig-vervallen, sjofele stad. Die stad heeft hij innig lief gehad, tot op het einde zijns levens. Hoe kon het anders: dáar had hij gevoeld wat hij, stap voor stap, worden zou; dáar had hij geleden; dáar was uit strijd zijn roem geboren. Een roem, waar dáar thans ook

[p. 81]

de mijlpalen van geplant zijn, in eene onvergetelijke tentoonstelling, waar ik op terugkom.

N.R.C., 3 Juni 1909.