Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 57]

Na Coremans Franck-Segers

Brussel, 22 Mei.

‘Een neêrlaag te meer’, zei de eerste.

‘Een spoorslag te meer,’ zei de tweede.

En de derde: ‘Een parlementaire domheid te meer’....

Het is de oude geschiedenis, het gewone verloop, de steeds vooraf-gekende lijdenshistorie van alle Vlaamschgezinde wetsvoorstellen: een neêrlaag, te wijten aan parlementaire domheid, die niets is dan een spoorslag voor den ingedommelden Vlaamschen-Leeuw, waarop het beest rechtspringt, briescht, de volksvertegenwoordigers schrik aanjaagt, en aldus de gewenschte voordeelige stemming afdwingt. En het is dan toch maar jammer, en lang niet vereerend, voor onze Kamerleden dat ze zoo dom zijn, en voor den Vlaamschen Leeuw dat hij telkens maar den spoorslag der opvolgenlijke neêrlagen noodig heeft, om overeind te gaan staan en zijn tanden te toonen....

Ik bid u, geachte lezer: wees, niettegenstaande de warmte, zoo vriendelijk u te herinneren, wat ik hier voor een maand of zoo schreef aangaande het wetsvoorstel-Coremans over Nederlandsch onderwijs in de vrije gestichten, voor twee jaar naar een commissie verzonden, en, gewijzigd, door de heeren Franck en Segers weêr in die commissie voorgesteld. Toen gaf ik blijk, gij herinnert het u misschien, van een niet onaardig optimisme buiten mijne gewoonte om in zake Vlaamsche Beweging. Dat optimisme was gewettigd: de handigheid der heeren Franck en Segers, waaraan ik persoonlijk de vranke beginselvastheid van het Coremans-voorstel verkoos, maar die vele Waalsche

[p. 58]

opwerpingen tot zwijgen bracht, gaf me alle recht, een voordeelige oplossing te verwachten. Velen deelden met mij die meening. Volksvertegenwoordigers, die ik er over polste, waren ze toegedaan. Over de stemming, die door de commissie, spiegel der Kamer, uit zou worden gebracht, voorspelde ik u dus het beste. Die stemming had verleden week plaats, en... ik beken het, al verzoek ik er geen mea culpa om: ik heb mij vergist...

De vier eerste artikels van bedoeld wetsvoorstel stelden, voor de leerlingen der vrije gestichten van M.O. een examen in dat den graad van kennis der Nederlandsche taal bij die leerlingen vast zou stellen, en regelden de voorwaarden van dat examen. Die vier artikels werden door de commissie gunstig ontvangen: de meerderheid der commissieleden zag dus de noodwendigheid van zulk examen in; zij oordeelde dat gelijke plichten moesten wegen op wie aan de universiteit gelijke rechten genieten zou. Dat was een Vlaamsche overwinning: de bevestiging van het beginsel der wet zelf.

Ook twijfelde wel niemand, of het volgend artikel, dat leerlingen, die in bijzondere voorwaarden hadden gestudeerd, van het examen ontsloeg, evenzeer goed zou worden gekeurd. Art. 5 immers bepaalde, dat dragers van een getuigschrift, met de vermelding van twee leergangen in het Nederlandsch onderwezen, zooals in de officieele scholen gebeurt, geen examen te doen hebben en gelijk gesteld worden met de leerlingen dier officieele scholen: eerder eene toegeving dus aan de vrije gestichten van goeden wil, en aan de bekampers van het Coremans-voorstel. En wat gebeurde er nu? Er werden twee leden gevonden, die de vier eerste artikels hadden gestemd, maar weigerden

[p. 59]

artikel 5 aan te nemen. Die heeren wilden van geen uitzonderingen weten: examen voor iedereen, zelfs voor wie het volledige programma der officieele scholen gevolgd had. En waarom die weigering? Gij zoudt het nooit raden: in naam der vrijheid!....

Dat woord vrijheid is een schoone zaak en geeft ons, Belgen, veel vermaak. Het was in naam der vrijheid, dat men vóór twee jaar het voorstel-Coremans bekampte: de vrijheid van onderwijs sloot de vrijheid van voertaal in, beweerde men; en men wilde niet inzien, dat er geen echte vrijheid bestaat, als de verplichtingen niet voor ieder dezelfde zijn. Men opende de hoogeschool voor al wie volledige humaniora gedaan had. De voorwaarden, waarin die humaniora gedaan werden, verschilden echter grootelijks. Het was een krenking der gelijkheid, waarop de vrijheid steunt. Coremans nu bedoelde de gelijkheid te herstellen; men zond zijn voorstel naar de commissie. Deze neemt nu aan dat Coremans gelijk heeft, en neemt eindelijk het princiep van zijne wet aan. Twee middelen bestaan, om dat gelijkheidsprinciep te verwezenlijken. Het eerste, en moeilijkste: een examen, wordt aangenomen. Het tweede, en gemakkelijkste - vermits het de stof van het examen over zeven jaar verdeelt, en het verwerken ervan nog slechts door een getuigschrift bevestigd wil hebben, - wordt... verworpen. En onder voorwendsel: de vrijheid.

Gij begrijpt niet heel goed, zegt ge? Ik ook niet. En de heeren, die aldus oordeelden, ook niet, waarschijnlijk. Maar dat doet er immers niets toe. Wat te bereiken was, werd bereikt: inmenging beletten van den Staat in het vrije onderwijs. Dáar kwam het immers op aan. Want niet-

[p. 60]

waar, het voorstel Franck-Segers, aldus verminkt, had niet de minste kans meer op een goed onthaal in de Kamer, men zou het intrekken; en - de hoogere geestelijkheid bleef geheel alleen meester in hare colleges.

Ge weet dat deze reeds, om het Coremans-voorstel als onnoodig vóor te doen komen, de uitbreiding van Nederlandsch onderwijs in hare gestichten had aanbevolen. De ontwikkelde katholieken lieten zich echter niet beet nemen: zij hielden stand, en de gehoopte verwerping van de wet werd voorkomen, al bekwam men niet meer dan het verzenden naar eene commissie. Die commissie schijnt nu echter geheel bij te draaien: de autoriteit der bisschoppen wordt bedreigd. Ieder hoopt het beste. En wat gebeurt er? Men haalt die ouwe, goeie ‘Vrijheid’ uit den hoek; twee commissieleden worden gevonden om de rol van parlementair domoor te spelen, en ziedaar: weer mogen we voor een jaartje op beide onze ooren slapen...

Gelukkig zal die neerlaag weer... een spoorslag zijn. Het blijkt al uit een meeting te Antwerpen. En volgend jaar hebben we Kamerverkiezingen. Dat zal wel enkele Kamerleden na doen denken. Maar is het niet ongelukkig dat we niet vooruitgaan dan door bangmakerij en 't dreigement der afzetting. En dat er nog parlementsleden worden gevonden, die willekeurig eene rol gaan spelen, waarbij men denkt of hunne plaats niet eer in een gesticht voor geesteskranken dan in het Paleis der Natie is?...

Men wijt die ongelukkige en sluwe stemming aan eene betooging, die voor enkele dagen te Leuven plaats had. Ik kom daar morgen op terug.

N.R.C., 24 Mei 1909.