Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 50]

De katholieke ‘Vlaamsche studiedag’ te Leuven

Brussel, 25 April.

Ik zei u vanmorgen een paar woorden over wat op deze vergadering aangaande dienstplicht gestemd werd. Het kan van belang zijn u mede te deelen hoe er tevens gedacht werd over de hangende vragen der politiek hier in België, en in hoeverre die meening strookt met hetgeen ik u, sedert een paar jaren, voorspel over de toekomstige houding der Katholieken.

Deze, zeer ernstig-ingerichte, goed-voorbereide ‘studiedag’ werd voorgezeten door professor E. Vliebergh, die ik u al voor zal gesteld hebben. Man van groote bewustheid en beminnelijke vastberadenheid, van algemeen-bewonderd karakter, diepe wetenschap, en breed bevattingsvermogen, heet het, dat men hem indertijd het ministerie van Landbouw aangeboden had; en dat hij het weigerde omdat hij beslist tegen de naasting van Kongo was, en in zake Leerplicht, Kiesrecht en Arbeidswetgeving de meeste leden zijner partij ver vooruit is. Voor de echtheid dier weigering sta ik niet in. Ik weet alleen, dat de portefeuille voor Landbouw nog steeds vrij is, al mangelt het niet aan kandidaat-Ministers. Misschien vermurwen de omstandigheden 's heeren Vliebergh's hardvochtigheid en gebrek aan heerschzucht?.... Intusschen is professor Vliebergh een man van gewicht in den lande, al was het maar als secretaris en rechtskundig adviseur der reeds machtige boerenbonden. En dat hij een congres voorzat, waar 't volgende beslist werd, is zeker wel van eenige

[p. 51]

beteekenis.

Ik schrijf over. In zake Kiesrecht:

‘De vergadering drukt de meening uit dat het tegenwoordig stelsel van stemrecht als voorloopig moet aanzien worden en dat de katholieken niet moeten bevreesd zijn voor het eenvoudig algemeen stemrecht op 21 jaar.

Het stemrecht moet toegekend worden aan vrouwen, hoofden van het gezin.

Het hoofdvak boven op de kandidatenlijsten moet afgeschaft worden of, zoo het behouden wordt, geene voorkeur medebrengen voor de orde op het stembriefje aangeduid.’

- In zake Leerplicht:

‘Er kan geen sprake zijn van wettelijken leerplicht zoolang niet de openbare, de aangenomen en de aanneembare scholen gelijkelijk door Staat, Provincie en Gemeente ondersteund worden, gelijk ten andere de rechtvaardigheid het vraagt, ook buiten allen leerplicht.

De katholieken moeten den leerplicht niet in de wet schrijven, indien de andere partijen hun geene waarborg geven dat zij, aan het bewind zijnde, die wet rechtzinnig zullen toepassen met alle scholen, ook de vrije kristelijke, behoorlijk te ondersteunen.

De eenigste genoegzame waarborg daartoe schijnt te zijn, dat de verplichting voor den Staat, om alle degelijk-erkende scholen behoorlijk te ondersteunen, in de grondwet geschreven worde samen met den leerplicht.’

Waarbij komt dat op de bijgaande vraag: ‘Als gelijke subsidieering niet in de grondwet geschreven wordt, mag dan leerplicht aangenomen worden?’ slechts met een kleine meerderheid, te danken aan vele onthoudingen, niet bevestigend werd geantwoord. 't Oordeel der vergadering aan-

[p. 52]

gaande Dienstplicht deelde ik u mede. Ook over wettelijke beperking van den arbeidsduur, alsook over erkennen en uitbreiden der rechten van de arbeidende vrouw, van de vrouw als moeder en als voogdes, werd gunstig advies uitgebracht.

Ik laat bij dit alles alle commentaar achterwege. Ik wilde er u alleen op wijzen hoe de jonge wetenschappelijk-onderlegde katholieken van dezen tijd hier te lande voelen en denken. Als men dat voelen en denken toetst aan de opinies der menschen die vooralsnog Woeste volgen, dan wordt men gewaar dat er tusschen beiden een klove gaapt, waarvan men zich afvraagt hoe men ze dempen zal, willen de katholieken in alle oprechtheid van ‘eendrachtig optreden’ nog blijven gewagen. Of telt zoowaar Woeste niet meer mee?...

N.R.C., 27 April 1909.