Verzameld journalistiek werk. Deel 3. Nieuwe Rotterdamsche Courant maart 1909 - september 1910

[p. 18]

La Habanera in den Muntschouwburg

Brussel, 27 Maart.

Daargelaten of de tooneelconventie of het noodzakelijk bedwongene van de scenische inkleeding van een geval of een gedachte, gewonnen heeft bij het tezelfdertijd brutale en puëriel-angstwekkende, bij het impressionistischschokkende, dat tevens symbolistisch-diep bedoeld is, van deze moderne dramaturgie, die tusschen Ibsen en Maeterlinck laveert, en waar ik geen beter en tevens naïever voorbeeld van ken dan het drama dat Camille Lemonnier uit zijn roman ‘Le Mort’ heeft gesneden; - daargelaten of het opzettelijk vergroven (noem het nu ook dekoratief-voorstellen) en kinderlijk verdiepzinnigen van sommige tegenwoordige tooneelschrijvers, die vooral Belgen zijn en hoofdzakelijk hun vaderland schijnen te willen uitbaten, wel heel ver boven het vroegere zoetsappigsuikeren der realiteit of het obligaat oogengerol van een welgemeende romantiek slaat, zou men dan toch mogen eischen dat zulke modeconventie ruimte zal laten, of liever blijk geve van tooneeleigenschappen die, wat men ook bedoele, allereerste noodwendigheid zijn, wil men treffen en overtuigen: de waarschijnlijkheid, allereerst de logica van 't gebeurende; de innerlijke zekerheid dat men Leven kneedt en tot menschen schept; de gevatheid die allen opzet, alle bedoeling vat in het natuurlijke bewegen en zijn eener werkelijkheid. En dat zal wel waar zijn zoo voor eene opera als voor een gesproken drama, vermits de aandacht, de smaak, het genot van den toeschouwer in 't eene als in 't ander geval van zelfde beweegredenen

[p. 19]

af hangen.

Ik heb de première van La Habanera, van M. Laparra, in den Muntschouwburg bijgewoond, en ik mag u verzekeren dat ik me nooit meer geamuseerd heb, niet geamuseerd om het objectief-pakkende van de voorstelling, maar om de subjectieve controol die ik wel, van het eerste tooneel af, gedwongen was over het vervolg te houden, zoo dik lag het opzet, tekst en muziek, er op, zoozeer werd men gewaar hier te doen te hebben met de ernstigste bedoelingen, die allererbarmlijkst uit waren gevallen.

Wat hebben de diepzinnigheid van sommige Ibseniaansche replieken, wat heeft het gewild-onnatuurlijke van de personages, die Maeterlinck aan Charles van Lerberghe ontleende, een kwaad gedaan! Zeker, wij zijn sedert lang geblaseerd over realisme op het tooneel, realisme van valsche baarden tusschen muren in emballeerkatoen; wij hebben genoeg van het gevalletje-op-zichzelf, dat we in het leven veel intenser meeleven kunnen. En wij zijn het den Noorschen dramaturg eenerzijds, die ons den dieperen zin van het leven blootlei, en den Gentschen dichter anderzijds, die ons de schokkende gewaarwordingen opgedaan in eenpoesjenellenkelder der Langemunt in zijne geboortestad, mee wilde deelen, dankbaar, dat ze eenige verandering gebracht hebben in het loopend repertorium van na Dennery en na Sardou. Maar zij heetten Ibsen en Maeterlinck; zij waren geniale omwentelaars; en de heer Laparra....

Die Habanera is vooral belangwekkend omdat ze ons een schat Spaansch-Moreskische volksmuziek brengt. Dansen en zangen, de vreemdste rhythmen en de ongewoonste thematische wendingen, een ingehouden levenskracht en eene

[p. 20]

onafwendbaar-nare droefgeestigheid: muzikale folklore die van het stuk iets ongewoon belangwekkends maken. Maar, maar... waar zit bij dat al de heer Laparra? Hij schrijft er een banaal dialoog bij, mishandelt het in eene armoedige en schrille orchestratie, is er blijkbaar vooral op gesteld, te vergroven en ondragelijk te maken, wat hij juist had moeten trachten te verduiken: wat hij ontleend heeft aan het mode-artikel, dat in mijn vaderland werd uitgevonden: het ‘made in Belgium’ dat tusschen ‘Les Horreurs’ en ‘Les Campagnes Hallucinées’, 't groote succes heeft uitgemaakt van ‘Intérieur’ en van ‘Le Mort’, omdat Maeterlinck en Lemonnier menschen van heel veel takt zijn, zelfs als ze overdrijven.

Nu overdrijft Laparra ook wel, zelfs muzikaal. Maar of hij het met takt doet....

N.R.C., 30 Maart 1909.