Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 595]

Drie avonden kunst

Brussel, 16 November.

‘Je suis si exténué d'art’, verklaarde Laforgue. Ik verzeker u dat men al heel luie zenuwen zou moeten hebben, om dit citaat niet als eene werkelijkheid te doorvoelen, na, als ik, drie avonden aan een stuk, muziek en literatuur te hebben doorgemaakt. Ik beklaag er me niet over, want, drie dagen na mekaar heb ik genoten. Alleen zou ik het hoogstens aan het noodlot verwijten, mij in dezen tijd het leven te hebben gegund. Want vroeger moet kunst eene uitspanning zijn geweest. En heden ten dage....

De eerste avond was het een concert van Belgische muziek. Of beter: van Vlaamsche muziek; want wat de Walen op het programma als componist praesteerden had met muziek niet veel meer gemeens, dan dat het niet al te kwalijk klonk. De mooie klank kan echter het gebrek aan oorspronkelijkheid en gevoelloosheid niet redden. Dus zwijg ik liefst over die menschen. En als ik met alle bewondering den pianist De Greef als piano-virtuoos zal hebben genoemd, kan ik mij bij den Antwerpenaar Mortelmans en den Brusselaar Gilson bepalen, en daarna in gemoede meenen dat ik het eenige heb genoemd, dat, muzikaal, noemenswaard was. Mortelmans in liederen; Gilson in symphonische schetsen.

Al dadelijk gezegd: allebei ook al onder invloed en heel sterk, van Wagner, en, deels, van Benoit. Geen dus van de twee sterk-afgeteekende, klare en machtige personaliteiten. Maar de eerste met eene frischheid, eene milde zoo niet fijne inspiratie bedeeld, die door de polyphonie dan toch niet geheel opgezwolgen wordt; en de tweede,

[p. 596]

meer ingewikkeld, meer intellectueel, maar juist in en door polyphonische wetenschap rijk, in eene als het ware zeer bedachte, zeer berekende vrijgevigheid, terwijl de vrijgevigheid van Mortelmans grooter, maar ook minder verrassend is, en minder als dusdanig hoog kan worden geschat.

Het tweede concert - een Ysaye - concert, in de onmogelijke ‘Salle Patria’ -, met Claude Debussy en G. Hekking. Daar was nog Mevr. Preuse-Matsenauer, maar zulke zangeressen heb ik wel meer gehoord. De ‘Nocturnes’ van Debussy zijn echter te buitengewoon om er over te zwijgen. Ik herhaal wat ik vroeger wel meer over hem schreef: ik weet niet, in hoever dit, met huidige begrippen, ‘muziek’ is te noemen. Maar wie aanleg heeft om kunst te smaken en te doorproeven, wordt alleszins bij den Franschen meester gewaar, dat bijna al wat hij geeft bijzonder indrukwekkend is. En, bij nader hooren, verre van eenzijdig. Welk een verscheidenheid, welk een verschil tusschen b.v. deze ‘Nuages’ en deze ‘Soirs de fête’; tusschen de ‘Sirènes’ van gisteren en de ‘Chevaux de bois’, op woorden van Verlaine, in de ‘Libre Esthétique’ gehoord, verleden winter! - Ik geef toe: het is, misschien, in de gewekte impressies, meer literair dan muzikaal. De fijnheid van Mozart is eene andere dan die van Debussy. Maar wij zijn ook niet meer in den tijd van Mozart; niemand loochent dat ook muziek, met al het overige, evoluëert. En ook: wat kan me zoo iets schelen, als ik waarlijk ontroerd ben, met welke technische middelen ook?....

G. Hekking was, meen ik, voor het eerst in Brussel. En het is een triumph geweest. Men voelde zoo goed, na al de strass- en klatergoud-virtuozen, hier waarlijk met

[p. 597]

een muzikant te doen te hebben, wien het, bij alle beheersching van het speeltuig natuurlijk, minder om verbluffen te doen was, dan om kunst. Zijn interpretatie kon wat koel lijken; wij gelooven echter eerder aan schroomvalligen eerbied, aan een willen-verdwijnen vóor het meesterstuk. Het persoonlijke der interpretatie kan er onder lijden; den toehoorder laat het echter toe, meer aandacht aan de muziek dan aan den overigens technisch-perfekten, interpretator te wijden, wat dan toch heel wat te beteekenen heeft, als het b.v. het 2e concerto van Saint-Saens geldt, dat te Brussel voor het eerst gehoord werd. Hekking, ik herhaal het, genoot een groot en welverdiend sukses.

Tusschen de twee avonden in: een voordracht van Emile Verhaeren, ingericht door les Amis de la Littérature en bijgewoond door Prins Albrecht, die er eene redevoering uitsprak, evengoed als Edmond Picard en Burgemeester De Mot, terwijl Verhaeren officier der Leopoldsorde werd gebombardeerd door minister Descamps-zelf. Er was heel veel, en heel mooi volk. De voordracht van Verhaeren was van een prachtige, een Rubeniaansche rhetorika. Prins Albrecht sprak verschrikkelijk door zijn neus. En Edmond Picard, die, misschien voor 't eerst van zijn leven berouw gevoelde, verzekerde dat er ook eene bloeiende Vlaamsche literatuur in de Vlaamsche landstaal bestaat. De Amis de la Littérature hebben, bij 't inrichten van zulke voordrachten, het voorbeeld van de Vlaamsche Vereeniging van Letterkundigen gevolgd. Deze vereeniging laat hedenavond hare eerste voordracht geven te Antwerpen, door Hugo Verriest. Deze zal natuurlijk geen officier der Leopolds-orde worden geslagen, en Prins Albrecht zal waarschijnlijk afwezig zijn. Waarom? Mijn rechtvaardigheids-

[p. 598]

gevoel vindt geen antwoord.

Daargelaten dat Prins Albrecht alleen de Fransch-Belgische letteren gehuldigd heeft: het feit, dat hij de beteekenis der letteren erkende, verdient zeker de aandacht.

Edmond Picard had trouwens met nadruk gesproken van karakteristiek Belgische werken in de Fransche taal, van het herleven eener zuiver nationale letterkunde. En daarna zeide de Prins, dat hij verheugd was, zich tusschen ‘de vrienden der letterkunde’ te bevinden, bij hen, die hun best doen, den dichters en den schrijvers meer liefde van hun land te doen deelachtig worden.

‘Patriotes éclairés, les Amis de la Littérature veulent honorer la profession artistique et littéraire, ils désirent affirmer le rang qu'elle doit occuper dans la hiérarchie sociale’. De Prins vond het - met reden - vooral in België een tâche opportune, de schrijvers te doen waardeeren en beminnen.

‘Il paraissait qu'il y eût un certain éloignement entre nos écrivains et le pays. On devait regretter que ceux dont le génie est une si vive expression de la mentalité patriale n'obtenaient pas, dans l'estime de leurs compatriotes, une place digne de leur mérite; que enfin notre littérature ne plongeait pas ses racines dans la vie intime de la nation.

Le génie d'une race apparait non seulement dans la puissance économique, mais aussi dans l'essor des arts, des lettres et des sciences.

[p. 599]

Un pays doit savoir rendre hommage à ses poètes, à ses écrivains, à ses artistes. Ils sont les artisans de sa grandeur; ils inspirent la conscience nationale, ils écrivent l'histoire en pages qui ne s'effacent pas; ils étendent au loin, dans le domaine intangible et pacifique de la pensée, le renom du pays et de la race’.

Zoo sprak de kroonprins - nu in het Fransch.

Wellicht doet hij het een volgende maal in het Vlaamsch.

Aangezien zoo'n prinselijk speechje nu eenmaal kan beschouwd worden als de uiting van een gezindheid bij velen, zal dan bereikt zijn, dat er voor de letteren in welke taal ook, bij de Belgen wat meer belangstelling blijkt.

En in Nederland zal men reden hebben tot eenige afgunst op deze hofgunst.

N.R.C., 18 November 1908.