Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 508]

De wetteraarkens

Brussel, 8 September.

Wetteren is een groot dorp in Oost-Vlaanderen, op de lijn van Oostende-Brussel, tusschen Gent en Aalst. Het is zeker niet onder de mooiste: een kleinsteedsch groezelig uitzicht, een omliggend landschap zonder eigen karakter, verleelijkt door het vierkant opblokken van groote en kleine spinnerijen en weverijen, waarvan de hooge schouwen de lucht doorpriemen, bezoedeld door hun zwarten rook. Slechts enkele landgoederen - dat van den burgemeester van Gent, onder andere, - eenige bloemkweekerijen vroolijken de omstreken op. Buiten dezen is de streek weinig aantrekkelijk. En ook de bevolking is voor den vreemdeling niet aanlokkelijk: de fabrieken, behalve dat ze geen instituten van schoonheid en moreele gezondheid zijn, hebben een deel der oorspronkelijke boerenbevolking tot, vaak wrokkige, arbeiders gemaakt, iets waar ze niet op verbeterd is. Niets is treuriger dan op het land fabriekwerksters te ontmoeten, treurig in elk opzicht. Noch aesthetiek, noch zeden winnen er bij; men heeft er het gevoel van iets abnormaals, iets pijnlijk onnatuurlijks: weer een ingrijpen van de stad op het land, een beeld van de ‘ville tentaculaire’, de stad met de grijparmen, die den buiten vergoort en bederft. Zoodat de Wetteraars geenszins het ideale beeld van den Vlaamschen landman zijn.

Maar met de Wetteraarkens is het nog veel slechter gesteld dan met de Wetteraars. De Wetteraarkens zijn een gevaarlijk zootje. Zij bijten, zij steken, zij maken oude

[p. 509]

vrouwen kapot. Verleden week nog hebben ze er een in den put geholpen. En dit zonder de minste reden, zelfs niet uit de zucht naar boosdoen. Eenvoudig uit natuurdrang, als iets heel gewoons, als een levensfunctie...

Un mal que répand la terre...

Maar laat me u eerst voorstellen. Denk niet dat een Wetteraarken een kleine Wetteraar, de zoon, het nakroost van een inwoner der streek is, de telg der dapperen, die hier vóor een goede honderd jaar, tijdens den Boerenkrijg, de Sansculotten bevochten. Neen, een Wetteraarken is zelfs den naam van mensch niet waard; dit vuig gebroed, dit ‘uitwerpsel der aard’, is nauwelijks een beest; het is eenvoudig.... een insekt, orde der Diptera, geslacht der Cheironomen, met kleine ronde vleugeltjes en een angel.... dien ik u in geen enkel opzicht toewensch.

Ik moet u echter, voor ik voortga, iets anders vertellen, mijn verhaal ‘ab ovo’ aanvangen, van bij het insektenei, namelijk; en daartoe dient weer eene afwijking van geografischen, landschappelijken aard.

Wetteren ligt aan de Schelde, hetgeen waarlijk vooralsnog geen voorrecht is. Want de Schelde is niet overal even mooi als te Antwerpen of te Vlissingen. Te Wetteren en omstreken maakt ze een rij schilderachtige, maar kwalijk riekende bochten, die men bij middel van breede vaarten door heeft gesneden en die daardoor dikwijls zonder water staan, zoo dat de booten die er zich in wagen bij laag tij in 't slib vast gaan zitten, en slechts bij vloed varen kunnen. Het zijn nu die modderbochten - de oude Schelde, gelijk het heet - die ons de Wetteraarkens bezorgen, die hunne treurige befaamdheid dus daaraan danken, dat die oude, verpestende armen van den stroom niet sinds

[p. 510]

lang gedempt en tot vette welden herschapen werden.

Het is dus aan de boorden der oude Schelde, te Wetteren en omliggende dorpen, dat het Wetteraarken zijne tenten heeft opgeslagen, als ik mij aldus uitdrukken mag. Men kent de reden van die voorkeur niet: de keus mag men niet door de drabben der Schelde verklaren, want het ontbreekt ons waarlijk niet aan smerige waterloopen. Herinner u dat ik er u indertijd over schreef. Het Wetteraarken kon dan ook elders wel zijn bestaan zoeken; het doet zich echter hoofdzakelijk hier voor - vandaar zijn bijnaam zonder dat het ooit gezeid hebbe waarom het ons niet elders met zijne presentie vereert.

Als alle insekten legt het eieren, vermoedelijk op waterplanten; de larven althans krioelen in 't modder van den stroom, en, ontpoppen zij tot mugge, dan gaan ze met hun angel hun voedsel vinden op het levend lijf van menschen en beesten.... Gaf dat nu maar eene eenvoudige muggebeet, het kwaad zou zoo heel erg niet zijn. Maar niets is venijnig als de steek van een Wetteraarken; weldra wordt de beet een etterende puist; en ge zijt al heel gelukkig als de besmetting niet dieper gaat en ge er het leven niet bij inboet, gelijk. de oude vrouw waarvan ik hooger spreek.

Bedenk nu dat het Wetteraarken, vooral omtrent dit seizoen, in dikke zwermen rondvliegt; want zijne vruchtbaarheid is boven allen twijfel verheven. Zoodat ge u wel voorstellen kunt hoe die kleine Cheironoom, behalve een Dipteer, ook een gevaar wordt voor de Wettersche samenleving. Die Wetteraarkens zijn voor Vlaanderen hetgeen de sprinkhaanregens in Egypte zijn; maar ze zijn veel gevaarlijker, vermits ze 't vooral op de menschen gemunt

[p. 511]

hebben. Een sociaal euvel dus, een zeer onaangenaam bestraffingsmiddel voor het menschdom, dat het best ontberen kon.

Men zoekt er natuurlijk verweer tegen. De wetenschap heeft er zich meê bemoeid. Zonder er tot hiertoe geheel in geslaagd te zijn, zoekt een Brusselsch geleerde, dokter Séverin, naar den aard van het kwaad, om het te beter te keer te kunnen gaan.

Want de vraag is: waarom is de beet zoo venijnig, zoo gevaarlijk? Naar een natuurkundige mij verzekerde, die het bij eigen ondervinding wist, valt hier heel iets anders voor dan bij het geval der moeraskoorts, ook door den beet van eene mug - de Anopheles maculipennis, als het u interesseert - veroorzaakt, maar op zulke wijze dat deze mug, op het oogenblik van den beet, aan den mensch een gemeenschappelijk parasiet - de Plasmodium malariae, heet het ondier, - inent, waarvan de overvloedige en spoedige voortteelt dan hevige koorts verwekt.

Bij het Wetteraarken gelooft men niet dat een parasiet, aan mensch en mug gemeen - gelijk bij Trichinosis het een parasiet is, gemeenschappelijk aan zwijn en mensch, die werkt, - bij 't ziekteproces tusschenbeiden treedt. Men denkt veel meer dat het leven der larven midden in de ziektekiem-voerende modder, de groote reden is der schadelijkheid van het volmaakte insekt. En dan zou demping der oude Schelde het eenige, en afdoende, verdelgingsmiddel zijn. Maar reken daarop!...

Hoe 't ook weze: wij genieten het treurig voorrecht, geteisterd te worden door eene plaag, die het offer van menschenlevens heeft geëischt. Al verwacht ik nu ook geenszins, dat deze brief aan het Wetteraarken de befaamdheid

[p. 512]

van den Minotauros zal bezorgen, toch meende ik er u wel een en ander over meê te mogen deelen, temeer dat er tegenwoordig in de Belgische pers veel over geschreven wordt. En het houdt u allicht van de verkeerde meening af, dat de bewoners van Wetteren een aard Apachen zijn, die hun plezier vinden in 't dooden van oude vrouwen, gelijk het klinkt in het liedje:

Hij heeft heur gegeven een steke in heur lijf,
En ze is er van bezweken, dat wijf.

N.R.C., 10 September 1908.