Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 503]

In 't museum van oude schilderijen

Brussel, 28 Augustus.

Men gaat algemeen meer en meer inzien, dat musea voor nog iets anders kunnen dienen dan als toevluchtsoord bij winterkou voor menschen die bij zich aan huis geen vuur hebben, of tot gemakkelijke zitkamer voor te kleine renteniertjes die er hun middagdutje op de mollige banken uit komen slapen. Niet alleen voor Engelschen-op-reis en ten bewijze dat Baedeker geen leugenaar is, worden jaarlijks groote sommen voor 't was der plankenvloeren en 't koper der bewaardersjasknoopen uitgegeven. En 't verhangen van schilderijen heeft nog een ander nut, dan de bezigheid die er den custos en zijn leger bedienden door verschaft wordt. Een museum, naar de meening die thans overal, wel wat laat, ingang vindt, is geen kerkhof meer voor doode kunst, geen heiligdom voor eerbied en verveling: dat daar iets te leeren valt, ook voor andere lui dan deskundigen, en dat vooral bij die andere lui, door schikking van het ten toon gestelde, leerzucht en belangstelling moeten gewekt worden, wordt eindelijk duidelijk aan de menschen, die, thans wél bevoegd, den plicht dier volkseducatie dragen, en vroeger maar al te vaak de hun vertrouwde verzamelingen behandelden als het dienstmeisje dat eene bibliotheek in orde brengt: de kleine boeken bij de kleine, en de groote bij de groote, en al de roode bandjes bij mekaar.

Daar komt nu zoowat overal verandering in, ook te Brussel, waar het nog zoo heel lang niet geleden een warboel van belang was, en waar heel nog wat te verschikken valt:

[p. 504]

men zie maar de groote zaal gelijkvloers, naast het beeldhouwwerk. Goede wil is er echter ten overvloede: ik wees er u onlangs op hoe men voor enkelen tijd met uitmuntend gevolg orde had gebracht in onze prachtige Hollandsche verzameling uit de 17e eeuw, opgesteld thans in twee zalen, waar men eindelijk alles onder goed licht nagaan, vergelijken, bestudeeren kan. Ook een Breughelzaaltje laat een dieper, intiemer doorzien van 's meesters kunst toe. En als in de groote zaal der Primitieven en in die der Romanisanten wat meer duidelijkheid en wat minder verwarring zal zijn gebracht, wordt ons ook dáar een uitmuntend, methodisch en gemakkelijk, studieveld geboden.

't Bestuur van het ‘Musée ancien’ wil thans nog verder gaan: we bezitten nu eene photographieënzaal. Ik bedoel een zaal, opzettelijk voor leergierige menschen ingericht, waar alleen tafels en stoelen ontbreken om er op zijn gemak te gaan zitten werken (want men schijnt niet te hebben geloofd, dat het ooit iemand in het hoofd kon komen gebruik te maken van het hier gebodene!), en waar bijzondere meubelen photo's bevatten naar de voornaamste schilderijen uit vreemde en eigen musea: Louvre, Ermitage, Pinakothek, Mauritshuis; terwijl methodische catalogi den arbeid vergemakkelijken en onder glas eene bestendige, dikwijls wisselende tentoonstelling plaats heeft van wat de lâmeubels aan schatten inhouden. Eene eenvoudige aanvraag bij het secretariaat en het heiligdom wordt voor uw werkzucht geopend. Als ge u maar tevreden stelt met den éénigen stoel, die de zaal versiert, en het schrijven met uwe knieën als lessenaar voor u niet al te lastig is...

Ik heb nog niet geprobeerd, en weet niet in hoeverre

[p. 505]

het arbeiden in zulke positie een genot mag heeten. Maar gisteren heb ik eens aandachtig nagegaan wat ons, als staal van hetgeen de laden bevatten, onder de glazen valdeuren getoond wordt. En zie, dat is nu weêr eens een monstertje van het gewone Belgische ‘à-peu-près’, van de zelfvoldane slordigheid, van het geblazeerde ‘watkan-het-me-schelen’, die bij ons endemisch en aanstekelijk heerschen. Ik weet niet wie hier verantwoordelijk is; dat echter zijn goede wil zoo spoedig verdrinken moest onder den onverschilligen ambtenaarsslenter, is des te meer te bejammeren, dat het voortreffelijke inzicht geheel te niet wordt gedaan door het onwetenschappelijke, door de beneden kritiek staande achteloosheid die bij 't aanleggen der verzamelingen uit het thans uitgestalde blijkt.

Kunstgeschiedenis is, voor wie ze beoefent, vooralsnog eene dure wetenschap geweest, vooral in België, waar men er geen stipendieën voor over had. Behalve het reizen dat eene noodzakelijkheid is, kostten de goede photo's tot op heden stukken van menschen. Nu zijn er wel heel goedkoope reproducties in den handel, maar die zijn juist goed genoeg voor wat geliefhebber, een photo die niet heel duidelijk aantoont al wat er, buiten de kleur, op een schilderij te zien is, kan slechts van heel betrekkelijk nut zijn, en ik ken menschen die met een bloedend hart verdere studie opgaven, omdat hunne middelen niet toelieten, dat ze reizen zouden en zich de dure, maar onontbeerlijke photo's aanschaffen. Dit voor jaren, wel te verstaan. Nu voorzien sommige bijzondere bibliotheken in het laatste althans. De collecties van de Universiteit, door Aug. Vermeylen voor zijn leergang van kunstgeschiedenis gebruikt, zullen ook wel zijne studenten ten dienste

[p. 506]

staan; ook het ruilmuseum en het museum van decoratieve en toegepaste kunst in het Halfeeuwpark bevatten prachtige photographische verzamelingen. Ten behoeve van het grooter publiek heeft men er nu aangelegd in het Museum, en ik zou de eerste zijn om toe te juichen, was het niet....

Ik zei het reeds: goedkoope, maar slechte, althans onvoldoende, reproducties kan zich iedereen aanschaffen. De dure, maar goede en nuttige, moest men in het museum vinden. En wat heb ik nu gisteren gezien? Afzichtige, zincographisch afbeeldingen, die ons vertrouwd moeten maken met het werk van een schilder als Jan van Eyck! Behalve enkele uitmuntende photo's: gevlekte, verdoezelde, toonlooze reproducties, van eene kunst waar alle mogelijke scherpte geëischt voor wordt, de verst-gedreven lijn- en toetsfijnheid dient weergegeven, zelfs de kleurschakeering dient gevoeld. En in de plaats daarvan afzichtige stuiverzinco's, niet eens goed genoeg voor 't illustreeren van schoolboeken.

Het is niet alles: de attributie onder elk afgebeeld werk is meestal verbazingwekkend. Zeer problematieke Van Eyck's worden zonder schroom voor echt verklaard, en omgekeerd. Wat sedert de tentoonstelling der Primitieven te Brugge, in 1902, door ieder als aan den ‘Maître de Flémalle’ of een copist ervan wordt toegeschreven, staat hier uitdagend onder Van der Weyden. De welbekende Kalvarieberg van Petrus Christus behoort hier een ‘Inconnu’ toe. Nietwaar, dat een beetje meer omzichtigheid den bewaarder, die deze fiches schreef, of althans motiveering van zijn oordeel passen zou? Voor dit laatste kon hij een voorbeeld nemen bij hetgeen in het Museum voor Natuur-

[p. 507]

lijke Historie met zulke nauwkeurigheid plaats greep.

Ik ga hier niet verder op in: ik wilde er alleen uwe landgenooten, die aan kunstgeschiedenis doen, op wijzen, dat ze thans ook met meer gemak in België werken kunnen. Maar ik mocht toch niet verzwijgen, dat ze zich geen illusie hebben te maken over de excellentie van een deel der materialen, en vooral geen absoluut vertrouwen moeten toonen in wat de catalogi als waarheid voorhouden.

N.R.C., 30 Augustus 1908.