Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 488]

Nog Kongo
VII

Brussel, 18 Augustus.

Voor de tweede lezing der Kongowet, die ons misschien eenig nieuws nog brengt, is afgedaan, wil ik de, probaat bevonden, methode van voor een paar dagen blijven gebruiken, en, na toen al de artikels te hebben geëlimeneerd die geene discussie hadden uitgelokt, thans hetzelfde doen met deze die maar even gewijzigd werden, om eindelijk bij belangrijke besprekingen stil te staan.

Ik sprak u vroeger reeds over de bespreking, door art. 10 uitgelokt. Het werd eindelijk, op regeeringstekst, aldus gestemd:

‘De begrooting van inkomsten en uitgaven der kolonie wordt ieder jaar vastgesteld bij de wet. - Ten minste vier maanden vóor den aanvang van het dienstjaar, wordt door de zorgen van het ministerie van koloniën het ontwerp der begrooting gedrukt en aan de leden van de wetgevende Kamers rondgedeeld. - Hebben de Kamers de begrooting niet aangenomen vóor 20 December van het jaar dat aan den aanvang van het dienstjaar voorafgaat, dan stelt de Koning de ontvangsten vast, regelt het giroverkeer, en opent in dringende gevallen aan het ministerie van koloniën de noodige voorloopige kredieten.’

Het laatste deel wijzigt op belangrijke wijze de oorspronkelijke bedoeling der regeering, waarbij de Koning, om de drie maanden, tot na beslissing der Kamer, kredieten aan de kolonie kon openen; van giro of overdracht was dus geen spraak. Gezel Denis wilde nu ook nog, zelfs in

[p. 489]

dringend geval, de voorloopige kredieten aan de Kamer onderworpen zien. Dit werd echter afgewezen.

Ook artikel 11, dat door de bestaande wetgeving geheel wordt gedekt waar het tot moeilijkheden aanleiding kon geven, werd, zonder veel bezwaar, gestemd. Het luidt in hoofdzaak:

‘De algemeene rekening van de kolonie wordt bij de wet vastgesteld, na onderzoek door de rekenkamer.’

Voor artikel 12 had de regeering volgenden tekst voorgesteld:

‘De kolonie mag geene leening sluiten, geen kapitaal of interesten van eene leening waarborgen, geene werken uit buitengewone middelen uitvoeren, indien zij daartoe niet is gemachtigd door eene wet.’ Gereedelijk werd er bijgevoegd: ‘Wordt het echter door den kolonialen dienst of dringende buitengewone uitgaven geëischt, dan mag de Koning, zonder voorafgaande toelating, interestdragende bons op de schatkist vernieuwen of in omloop behouden, betaalbaar ten uiterste binnen de vijf jaar. Die bonus op de Schatkist mogen de tien millioen franken (15 millioen, had de regeering gevraagd) niet te boven gaan.’

Op art. 13, over de concessies, kom ik straks terug.

Artikel 14 wordt, niettegenstaande verzet van Denis, die de militaire hoven onder de wet wilde plaatsen, aldus gestemd: ‘De burgerlijke en militaire gerechten worden bij decreet ingericht. - De ambtenaren van het openbaar ministerie oefenen hun ambt uit onder gezag van den minister van koloniën.’

Na eenige woordenwisseling over den ambtsduur wordt ook art. 15 op den tekst der kommissie als volgt aangenomen:

[p. 490]

‘De magistraten van beroep worden benoemd en ontslagen door den Koning. Zij mogen slechts worden ontslagen op voordracht van den goeverneur-generaal en wel om de redenen bij decreet voorzien en op eensluitend advies van de hoogste rechtbank der kolonie. - Na een stagetijd waarvan de duur drie jaren niet te boven gaat, worden de magistraten van beroep benoemd voor een termijn van tien jaar. Na afloop van dezen termijn, worden zij tot het pensioen toegelaten. Zij mogen echter vóór het eindigen van den termijn van tien jaren tot het pensioen worden toegelaten, hetzij op hun verzoek, indien zij acht jaren dienst in de kolonie tellen, den stagetijd daaronder begrepen, hetzij in geval ze, om redenen van gezondheid, in de onmogelijkheid verkeeren behoorlijk hun ambt waar te nemen. In dit laatste geval, kan de op pensioen-stelling slechts worden uitgesproken op eensluidend advies van de hoogste rechtbank der kolonie. - De voorgoed benoemde magistraten van beroep mogen niet meer worden verplaatst zonder hunne toestemming, tenzij het dringend noodig is en bij wijze van voorloopigen maatregel. In alle gevallen van verplaatsing, ontvangen zij eene jaarwedde tenminste gelijkstaande met de aan hun vroeger ambt verbonden wedde. De jaarwedden, verloven en pensioenen worden bij decreet vastgesteld.’

Ik heb dit lang, vooral praktisch artikel in zijn geheel overgeschreven, omdat niets beslist dat Kongoleesche magistraten geboren Belgen moeten zijn; van nu af aan zijn er, meen ik te weten, vreemdelingen onder. Bericht aan wie in Holland lust heeft, Themis' weegschaal ten dienste van negerrecht te gaan stellen...

Zonder groot gekibbel gaat ook artikel 16 er door:

[p. 491]

‘De bestuursoverheid mag de werking der hoven en rechtbanken niet beletten, verhinderen, of schorsen. - Echter mag de Koning, om redenen van openbare veiligheid, binnen een bepaald grondgebied en voor een bepaalden tijd, de rechtspraak van de burgerlijke hoven en rechtbanken en strafzaken schorsen en deze vervangen door die van de militaire rechtsmacht.’

Veel heviger ging het om art. 18. De tekst der regeering droeg als eerste alinea: ‘De uitvoerende macht mag de uitoefening harer souvereine rechten enkel opdragen aan de personen en gestelde lichamen die haar, naar rangopvolging ondergeschikt zijn. Echter blijft, zoolang er bij decreet, uiterlijk vóór 1 Januari 1910, niet anders is over beslist, de opdracht, door den Onafhankelijken Congostaat toegestaan aan het bijzonder comiteit van Katanga, onverkort’, Gaarne schrapt de regeering op voorstel van den heer Mechelynck het woord ‘souvereine’ uit den eersten volzin. De grond der zaak blijft er immers onveranderd door. Maar wat ze niet gaarne deed, dat was de verwoedheid te slikken, waarmede de heer Lorand ten velde trok tegen de privilegie, aan het comité van Katanga toegestaan. Die woede was nochtans gewettigd. Ieder immers weet dat, hoe men het draaie of keere, dat comité geheel in de hand van Boula-Matari, alias Leopold II zit.... De hevigheid des heeren Lorand moest het echter bij de meerderheid der Kamer afleggen.

Weinig opmerkingen liep ook artikel 28 op; principiëel wel, vanwege de socialisten, die zich niet geneerden slechts langs een langen omweg de wet te benaderen. Het artikel was nochtans nogal onschuldig. Het luidt:

‘De Belgische ambtenaren en militairen, gemachtigd

[p. 492]

tot het aanvaarden van betrekkingen in de kolonie, zoowel vóór als na de inlijving van deze, behouden hunnen rang naar dienstouderdom en hunne aanspraak op bevordering in het bestuur of het wapen dat ze tijdelijk hebben verlaten’.

Nu blijven nog enkele artikelen over van het hoogste gewicht, en waar lang over getwist werd: het zijn de artikelen 13, over de concessies, 20, over den kolonialen raad, en 24bis over het gebruik der talen in de kolonie.

Deze artikelen geven ongetwijfeld aanleiding tot eene nieuwe bespreking bij de tweede lezing. Zij verdienen dus eene breedere ontleding, - die dezen brief, dor als hij reeds is, wat al te lang en vervelend kon maken. Laat me derhalve toe dat ik ze in een bijzonderen brief aanraak, vóór ze in de Kamer weêr ter sprake komen.

N.R.C., 21 Augustus 1908.