Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 419]

De verkiezing
II

Brussel, 26 Mei.

Al zijn thans nog steeds niet al de cijfers geheel officieel, men kan van nu af aan zeggen dat de Kamer van morgen bevatten zal: 87 katholieken, 43 liberalen, 35 socialisten en 1 daensist. De katholieke meerderheid valt dus op acht stemmen; de liberalen lijden eveneens verlies, terwijl de groote overwinning voor de socialisten is. De heer Daens, eenige vertegenwoordiger zijner partij, heeft in zijn arrondissement enorm veel stemmen bijgewonnen.

Deze uitslagen zouden natuurlijk eene belangrijke nederlaag der regeeringspartij zijn, indien de zaken zich niet in schijn voordeden, anders dan ze in werkelijkheid zijn; indien, n.l., deze partij eene compacte eenheid uitmaakte en in eenheid tegenover den samenhang der oppositiepartijen stond. In feite is het echter anders gesteld: ik maakte er u dikwijls attent op; en men mag zeggen dat er in werkelijkheid, zooniet uitdrukkelijk en uitgesproken, dan toch latent in potentie, een kartel der rechterzijde bestaat evenals er een links is. Hadden zich niet twee katholieken van dat kartel afgetrokken - ik bedoel de christene-demokraten Gielen en de Ponthière - zij zouden bepaald herkozen zijn geworden, en het verlies zou voor de katholieke coalitie minder zijn geweest.

Wezenlijk kon dus van geen katholieke neêrlaag spraak zijn: wèl van eene belangrijke wijziging in de coalitie, waar jong-katholieken in de meeste plaatsen oud-katholie-

[p. 420]

ken vervingen; zoo te Gent, waar de oud-letterzettersgast Huyshauwer in de plaats van oud-minister graaf de Smet de Naeyer optreedt. Slechts de partij van den heer Woeste is dus verslagen, evenals in de oppositie - op vele plaatsen ook tot kartel verbonden, waar hier en daar blijkbaar bij voorkeurstem gekozen werd - de liberalen verslagen werden, terwijl de socialisten het zelfs op radicalen wonnen. Weer levert Gent een voorbeeld: socialist Eug. Lampens ontneemt aan den clergymanlike Cambier zijn progressistischen zetel.

De waarheid is dus: de vooruitstrevende partijen winnen het op de behoud-gezinde partijen . En de beteekenis der verkiezingen mag heeten: niet alleen in het Parlement, ook in het land is eene politieke kentering waar te nemen. Wat nu het gevolg in de praktijk van zulke uitslagen is, ligt voor de hand. Voor de vereenigde katholieken zal het zeer moeilijk worden, partijwetten te doen stemmen, partijpolitiek te voeren. De clericale regeering moet den socialen stroom op, wil ze aan 't bewind blijven in haar geheel. Waar de oppositie als eenigen band, als eenig gezamenlijk programma, op politieke eischen steunt: leerplicht, algemeen stemrecht, en persoonlijke dienstplicht, en geen eenheid kent op sociaal gebied, er bijvoorbeeld niet toe komen kan eene wet voor te stellen die de verhouding tusschen kapitaal en arbeid zou wijzigen: zoo ligt het voor de hand, dat de kracht en de toekomst der katholieke coalitie in toegeving vanwege de oud-klerikalen ligt. En hiervoor is de aanwezigheid des heeren Helleputte aan de ministerbank, die van den heer Cooreman op den voorzitterszetel kenschetsend, terwijl 't vervangen van Woestisten door bekende demokraten van groote beteekenis

[p. 421]

moet heeten, en aan invloedrijke partijleden als minister Renkin en den heer Carton de Wiart toe zal laten, hunne schijnbare palinodie, ‘pour les besoins de la cause’ aangewend, af te wijzen, en, als 't past bi appetite, hun oud vooruitstrevend palladium weêr uit den zak te halen. Zelfs de triumph des heeren Daens is eene vingerwijzing. Zoodat de vermindering in ledental in zekeren zin een nieuwen stoot aan de partij kan hebben gegeven, in dezen zin, dat ze beter gewapend tegenover den volkseisch staat, en er beter aan beantwoordt. Een ruimer demokrat isme kan haar ook toelaten, de eischen der oppositie tegemoet te komen, terwijl hare meerderheid dan toch nog groot genoeg is om te beletten, dat ze in anti-katholieken, zoogezegdonzijdigen zin, zou draaien. Mits verstandhouding kan ze onbeschroomd de discussie der nieuwe kieswet, door den heer Mechelynck voorgesteld, aangaan. Leerplicht en dienstplicht kunnen, onder voldoenden confessioneelen waarborg, in haren schoot eene meerderheid vinden; zoodat in laatste instantie meer eensgezindheid tusschen socialisten en katholieken zou bestaan, als tusschen socialisten en liberalen.

Daar wijst de uitslag der laatste verkiezingen heen. De vermindering in gezag en getal van het liberaal-katholiek centrum, dat in de twee laatste jaren bleek te bestaan, is een vingerwijzing voor de uiterste linkerzijde als voor de uiterste rechterzijde; zij is tevens een les voor de rechterzijde in haar geheel. Wil zij binnen de twee jaar die ons van nieuwe verkiezingen scheiden, en die haar vast nadeelig zullen zijn. - Antwerpen en Brussel, twee oppositiecentra, komen dan aan de beurt, - de hervormingen bewerken, die thans nog socialisten met li-

[p. 422]

beralen verbinden, dan maakt ze alle oppositie-kartel onmogelijk, en behoudt ze een gezag waar noch liberalen noch socialisten op bogen kunnen. Van een oppositie-ministerie kan geen sprake meer zijn, waar 't eenig-mogelijke eendrachtelijke programma onmogelijk, vermits niet-meerbestaande, is gemaakt. En weer is de katholieke regeering voor een tijdlang bevestigd.

Daar de katholieke partij geen ander doelwit heeft, zal ze zeker niet aarzelen, te handelen in den zin dien ik hier aangeef. Een andere weg kan niet dan naar den afgrond leiden.

Dit hebben bij deze kiezing de liberalen wel ondervonden, en hunne besliste neêrlaag - want hunne overwinning is slechts schijnbaar - ligt juist daarin, niet te hebben willen begrijpen dat het behoud der katholieken aan het bewind op wederzijdsche toegeving der partijfracties, vooral in verjongenden zin, berust, terwijl zij zich op sociaal gebied en in zake Kongo scherp van hunne oppositiegenooten afgescheiden hebben gehouden. Willen zij ooit nog aan het bewind komen, kan sterke propaganda binnen twee of vier jaar eene meerderheid links bewerken, dan zullen zij niet regeeren, of zullen aan de socialisten toegeven. Van nu af aan - de verkiezingen bewezen het - berust in vele kieskantons hunne macht alleen op een socialistisch-liberaal kartel. Zelfs als de katholieken verwaarloozen, het programma dat de linkerzijde vereenigt uit te voeren, zullen de liberalen een regeeringsverbond met de socialisten op nog iets anders hebben te steunen dan op leerplicht, dienstplicht en algemeen stemrecht. Die vertegenwoordigers-bij-uitstek van groothandel en grootnijverheid zullen van lieverleê den socialistischen

[p. 423]

wolf in de schaapskooi hebben te brengen. Wie er bij winnen zal?...

Ziedaar den toestand, vrucht der verkiezingen, onpartijdig beschouwd. Hij bereidt een kommervolle, eene duistere toekomst. Ofwel 't bestendigen van het katholicisme, meer en meer sociaal getint, dat dan nog slechts op eene zeer geringe meerderheid zal kunnen rekenen, en er zich toe zal moeten bepalen, te beheeren in plaats van te regeeren; ofwel een liberalisme onder de socialistische plak, dat door geen moreel houvast met het socialisme verbonden is, en er niet ver van af is - de verhouding is van 43 tot 35 stemmen, eveneens van 8 stemmen dus - onder socialistische oppermacht te bezwijken.

De neêrlaag der katholieken is dus eerder schijnbaar. De overwinning voor de liberalen een Pyrrhus-overwinning. Voor de socialisten bepaalde zege.

Waar leidt het ons heen?

N.R.C., 28 Mei 1908.