Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 414]

De verkiezing

Brussel, 25 Mei.

Vier uur 's namiddags, en nog geen officieele cijfers! De schuld ligt natuurlijk aan de kiesbureelen, die de uitslag der verkiezingen niet in tijds aan 't ministerie lieten geworden. Want welk nut kon de minister zelf er wel in zien, de ingekomen telegrammen aan de pers te verzwijgen?... Hoe 't zij: vanmiddag twaalf uur was er nog niets definitiefs; en nu krijg ik, nat van de pers nog, het eerste avondblad, dat wel de ongetwijfeld-juiste cijfers geeft, zonder dat deze echter op officieel-vasten grond berusten.

Gisteren was het hier anders wel heel kalm, hoewel plezierig-druk op de Groote Markt, waar de liberalen huizen en zitting hielden, geestdriftig voor het lokaal der socialisten die hun zegepraal op voorhand toejuichten, en nogal koeltjes dáar, waar de katholieken hunne hoop uur aan uur te leur gesteld bevonden.

In de provinciën, waar gekozen en gestemd zou worden, ging het al even kalm toe. De tijden zijn lang voorbij - sedert het invoeren van het algemeen stemrecht met evenredige vertegenwoordiging - dat iedere verkiezing een opstand wakker riep. Ik herinner me nog goed de verkiezingsdagen van vóor vijftien jaar, toen een wind van revolutie door de straten woei, en niemand den neus op straat waagde, zonder hem bebloed weer binnen te halen. Ingedeukte hoeden en blauwe oogen waren - vergeef me de beeldspraak - schering en inslag. Geen koffiehuis, waar de pintglazen niet onverhoeds op het hoofd der verbruikers

[p. 415]

ledig of vol terechtkwamen. Alle winkelhuizen werden zorgvuldig tegen alle voorval gesloten. En geene ruit bleef ooit in katholieken kring of Cercle libéral geheel. Ik heb het bijgewoond, dat eene groote stad in Vlaanderen op een kiezingsdag in staat van beleg werd verklaard, en dat men in sommige straten niet verder kwam, dan, van strook tot strook, tusschen twee burgerwachten.

Nu is daar verandering in gekomen, gelijk er ook verandering is gekomen in den aard der Belgische politiek. Dat heeft in hoofdzaak het socialisme gedaan. Vroeger was er strijd tusschen personen en karakters, meer zelfs dan tusschen politieke programma's. Nu is de strijd meer oeconomisch. Van plaatselijk, is de politiek zelfs meer dan nationaal geworden: ze heeft haar deel in de groote Europeesche stroomingen. En het gevolg? Eene klassenpolitiek, en eene gedachtepolitiek, sluit van lieverlede onmiddellijke, persoonlijke tegenkanting uit. De doorsneê-burgerij ziet er met wrevel tegen op, wat verder te denken, dan zijn onmiddellijk belang eischt. En wat de burgerij der groot-nijverheid aangaat: waar zij met tegenzin den veroveringsgeest en de eischen der arbeidende klasse nagaat, is ze niet te minder bewust van de oeconomische omwenteling die plaats grijpt, en geeft liever iets toe, dan alles te verliezen.

De tijd is dus uit dat men van ‘A bas Malou’,en ‘Van den Peereboom’ zong: thans klinken nog alleen minderpersoonlijke liederen,.... áls ze dan nog klinken....

Over 't algemeen is het dus kalm toegegaan. Beter: hier en daar heeft men iets als eene feeststemming vastgesteld. Ook in 't rumoerig Walenland, waar de uitslagen zeer duidelijk eene meer-algemeene kentering in de open-

[p. 416]

bare opinie aanduiden. Die uitslagen bewijzen dat ik gelijk heb: het gelden thans meer ideeën dan menschen. Hoe ze ook wezen mogen, die uitslagen, ik geloof dat we om zulke verandering in de publieke gezindheid alleen gelukkig kunnen zijn. Wij winnen er in waardigheid bij.

En hoe die uitslagen zijn? Bepaald demokratisch en, mag men wel zeggen, anti-Kongoleesch.

Als men zich op een hooger beschouwingsvlak stelt, ziet men duidelijk hoe de gedachtelijke verhouding in de Kamer zich wijzigt. Ik toonde het dikwijls aan. En deze verkiezing komt het meer en meer bevestigen. Het komt er, met het oog op de uitkomst, niet op aan of de katholieken en de liberalen verloren, en de socialisten wonnen. Wat er op aan komt is: het economisch-vooruitstrevend, anti-Kongoleesch deel der Kamer - socialisten en neo-katholieken - won, en oud-liberalen met oud-klerikalen verloren. Dat is de duidelijke toestand en dat is eene overwinning, wat men ook meene, voor eene regeering die, hoewel katholiek, gevoelt dat ze meer en meer den weg der sociale wetgeving op moet, wil ze hare partij in het leven en aan het bewind houden. Al verloren dus de katholieken een paar zetels - de afvallende leden werden voor 't meerendeel door vooruitstrevende partijgenooten vervangen -: de regeering en de jongeren der partij mogen, als het er op aan komt volksgezinde wetten te stemmen, op eene groote meerderheid rekenen, waar zelfs de meest-reactionaire vrienden in mee zullen worden gesleept. En de socialisten zullen voortaan, mits moed te houden, behalve op de vier stemmen die ze bijgewonnen hebben, ook op een ontzagwekkend getal stemmen van rechts mogen rekenen.

De verslagenen van den dag zijn dus, hoofdzakelijk

[p. 417]

en niettegenstaande het oppositie-kartel, de doctrinaire liberalen. De schuld ligt vooral aan hunne houding inzake de wet op de mijnen en het achturenwerk. Waar wij eene belangrijke katholieke fractie met de socialisten zagen meêgaan - gij herinnert u dat de heer Helleputte aan haar hoofd stond, en dat hij thans eene beteekenisvolle plaats in het ministerie inneemt, heeft zeker aan de katholieken een aantal zetels behouden, - bleven de oud-liberalen voor het méerendeel tegenstribbelen. Men staat verwonderd dat zij er niet slechter van afgekomen zijn, zelfs als men hunne macht als werkgever en als kapitalist in het Walenland bedenkt....

En of nu de katholieken gedwongen zullen zijn, het beheer uit de handen te leggen, nu ze hunne meerderheid op acht stemmen zagen slinken? - Ik zou me afvragen, waarom. Ik herhaal dat het in België niet meer geldt, partijpolitiek, wèl sociale politiek te voeren. De katholieken, die er te veel aan hecht en aan het bewind te blijven, zullen onbetwijfelbaar dien weg opvaren. Zij zullen de wapenen uit de handen der liberalen nemen, en voor eigen rekening, met de wijzigingen die ieders geweten, en het hunne in 't bijzonder, bevredigen moeten, de vraag van leerplicht en algemeen stemrecht op zich nemen. De kentering in de partij, de aanwezigheid in het ministerie van menschen als Helleputte en zelfs als Renkin zijn er waarborg voor. Van nu af aan hebben zij ruimschoots aan de demokratische strooming toegegeven. Wordt deze eene conditio sine qua non voor het behoud aan het bewind, dan maken zij er hun kiesplatform van, of - vallen.

Gij zult zien dat het eerste gebeuren zal..... En

[p. 148]

nu ga ik op inlichtingen aangaande de nieuw-gekozenen uit. Morgen meer daarover.

N.R.C., 27 Mei 1908.