Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 342]

Een tentoonstellind-museum

Brussel, 10 Maart.

Gij weet waarom ik u niet dikwijls over tentoonstellingen van schilderijen schrijf. Het is niet dat ze hier zouden ontbreken! België is bij traditie als bij aanleg een schildersvolk, en, wordt er ook niet veel verkocht, belangstelling is er wel, en - vraag wekt aanbod. Als ik het echter vermijd, u over de tallooze uitstallingen van beklad linnen en, nu en dan, van echte, schoone kunst te onderhouden, dan is het, omdat onze schilders in uw land weinig bekend zijn, en, al noemde ik u duizend namen en gaf ik u de beschrijving van duizend meesterstukken, gij, die de werken niet zien zult, er niets aan hebben zoudt dan 't problematieke genot van mijn proza. Muziek doet de reis om de wereld; de taal der klanken wordt door vele menschen-ooren begrepen. Andersom met schilderwerk: het blijft - behalve dat van de heel groot en en van enkele uitverkorenen - liefst thuis, en daarenboven is het criterium erover van volk tot volk wel zeer verschillend. Als ik u dat vertelde: ik heb een mooi winterlandschap gezien van Meneer X, dan weet ge niet veel meer dan dat een zekere meneer X een winterlandschap heeft gemaakt, dat ge nooit zult zien wellicht, en dat ge, kwam het wel onder uw oog, afzichtelijk zoudt vinden, misschien. - Waaruit ik besluit dat ik goed doe, u, en mezelf, de moeite te sparen van kunstbeschouwingen waar ge niets aan hebben kunt en die ge niet kunt controleeren.

Ditmaal echter: eene tentoonstelling-museum. Ik bedoel: niet alleen eene verzameling werken die meest alle

[p. 343]

waardig zouden zijn in een museum te zijn bewaard, maar: eene tentoonstelling die verdienen zou, gelijk ze dáar in haar geheel genomen en in haar schoone, volkomene eenheid vóor ons staat, tot eene blijvende museumzaal bewaard te blijven. Want nietwaar, een museum is niet alleen eene vergadering van werken die door blijvende waarde uitmunten; een museum moet zijn, moet worden althans, een levende bladzijde uit een leerboek der kunstgeschiedenis. De meest-karakteristieke schilderijen van eene kunstperiode in hun onderling verband aan den smaak van het publiek, tot opvoeding van dien smaak of als voorbeeld van vroegeren smaak, onderwerpen: dat zal wel tegenwoordig de bedoeling van elk museum worden. En als dusdanig, welke heerlijkheid, zoo deze tentoonstelling tot blijvende museumzaal mocht worden! Welke volksvertegenwoordiger stelt vóor, er bij dringendheid een enkel milHoentje maar der Kongobegroot ing aan te besteden?...

Het heet: ‘Salon Jubilaire de la Libre Esthétique’ en, voor wie de geschiedenis kent, wappert zoo'n naam als eene vlag in het zonnelicht, klinkt hij als een glorievolle strijdkreet, als het ordewoord, het ‘scild ende vriend’ dat eene heerlijke overwinning heeft verzekerd. - Het is nu vijf en twintig jaar geleden, reeds vijf en twintig! In Frankrijk had Manet de lont aangestoken: reeds rijpe, zeer persoonlijke talenten hadden op zijn spoor als eerste vereischte voor een kunstwerk de onmiddellijke uiting eener personaliteit gesteld. De ‘school’ moest gedood; eerste criterium werd: eigen visie en eigen weêrgave. En 't waren: Monet, Renoir, Degas, Berthe Morisot. Seurat bracht met zijne nieuwe theorieën over kleurverdeeling een machtigen stoot aan de beweging toe: de

[p. 344]

pointilleerende neo-impressionisten verklaarden meesters diegenen welke nog steeds door het publiek werden verguisd, en die misschien niet zonder argwaan en vrees op het werk neêrzagen van leerlingen als Signac, Pissarro, Sisley, Luce, Cross. Machtige kleurgenieën, buiten alle school-gezindheid, buiten alle dogma, stonden tevens op. Rodin had reeds met zijne ‘Bourgeois de Calais’ het volk verbijsterd; Cézanne, Gauguin, Van Gogh wekten den schaterlach der menigte en den angst igen ernst der kunstminnaars. En in Frankrijk werden nieuwe, zeer eigenaardige talenten wakker: Charles Guérin, Bernard, Cottet, Blanche, Denis... Ik citeer ze zoo maar door mekaar, gelijk de ‘jongeren’ van dien tijd ze hier in België in ééne liefde begrepen. En ook hier werd het een heroïsche tijd. ‘Les vingt’ dreven de gewaagdste theorieën, en ook eigen gevoel en uitdrukking, ten uiterste.

‘La Libre Esthétique’ zette in breederen zin hun werk voort. Thans zijn die jongeren op hunne beurt meesters geworden, en vieren hun zilveren bruiloft met de kunst, met hunne hartstochtelijk-beminde, heldhaftig beleden en verdedigde kunstopvatting. En waarachtig, ze mogen ze met fierheid vieren, te meer dat ze zich meer dan ooit jong, veerkrachtig, strijdvaardig en zelfbewust gevoelen.....

Bij deze zilveren bruiloft mochten de genoodigden niet ontbreken. En ze zijn talrijk opgekomen; eerst de oudste vrienden en verwanten: Monet, Raffaëlli, Renoir, Rodin, Degas, Bernard; dan de dichtere familieleden: Bonnard, Miss Cassan, Denis, Guérin, Guillaumin, Luce, Signac, Vuillard; ook verwanten van 't verdere buitenland: de Hollanders Toorop en Hart-Nibbrig, de Spanjaards Regoyos

[p. 345]

en Zuloaga, de IJslander Finch, de Belg-geworden Engelschman Ensor; eindelijk heel het Belgisch huishouden, en zelfs eenige binnen- en buitenlandsche naneven: het jongere geslacht dier vijftigjarige ‘jongeren.’ Ge ziet het: eene kwart eeuw kunst in hare glorieuste namen. Had ik ongelijk, te spreken van eene tentoonstelling-museum?

Dit mag wel eene kunst gebeurtenis heeten. Laat me toe dat ik er in een volgenden brief breedvoeriger op terugkeer.

N.R.C., 12 Maart 1908.