Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 309]

Het Leopoldsfonds

Brussel, 10 Februari.

Ik heb er u vooralsnog niet over geschreven. Niet zonder reden. U 't bloote feit zonder meer navertellen, waar het misschien, en zelfs waarschijnlijk, de eindelijke oplossing van de Kongo-kwestie brengt, eene bevredigende oplossing zooals velen meenen: het ware wel wat gemakkelijk geweest. Ik heb dus iets meer willen doen, ben Kamerleden van diverse pluimage en onderscheiden gebekt-zijn op gaan zoeken, heb menschen gesproken die kunnen weten wat de Koning denkt - al zijn deze menschen gevaarlijk - en 't gevolg is, dat...

Maar laat ik u eerst zeggen wat dit ‘Leopoldsfonds’ bedoelt te zijn. Geleerde menschen, naïef als alle geleerden, zullen zeggen: Het is de draad van Ariadne. Lees: het is de weg die ons uit den Kongoleeschen doolhof leidt. - Praktische menschen, eenzijdig als ze zijn, zullen verklaren: Geld dat we beloven, zonder te weten waar wij het halen! - Malcontenten zullen vragen: Wat is er veranderd? - Zij, die van goeden wil zijn, en naar vernieuwing van lucht snakken, verademen: Eindelijk, misschien...

Ziehier wat er geschiedt: Er zou worden overeengekomen tusschen België en den Souverein van Kongo-Vrijstaat, dat het Kroondomein, bij naasting, aan België zou afgestaan worden; natuurlijk (zou de Koning eischen) mits vergoeding. En die vergoeding ware: de stichting van een fonds, dat evenveel opbrengen zou als vermoedelijk het kroondomein; welke opbrengst zou dienen om te voorzien in de ontwerpen van Zijne Majesteit.

[p. 310]

De verandering zou dus wezen: van het Afrikaansche eigendom van België wordt het Kroondomein niet afgetrokken. Het beheer der kolonie heeft niets meer van het afzonderlijk beheer zonder toezicht van een ‘Staat binnen den Staat’ te vreezen. De integraliteit der inkomsten, ook die van de nog te ontginnen mijnen, blijft voor België onmiddellijk behouden. En, met het oog op de mogendheden: vermomde slavernij zal niet langer tegen wil en dank der natie moeten worden gedoogd.

Daartegenover rijst echter de eeuwige vraag: zullen wij gedwongen zijn, met dit nieuw fonds, te gehoorzamen aan den wil van Leopold II? Zal hij bevelen en wij... betalen? Zullen wij het koloniaal deficit tegemoet gaan om een koninklijken gril? En dan: tot hoever strekt dit fonds? Is het voortdurend? Gaat het op de rechtstreeksche erfgenamen van den Koning - als apanage nl. - en op zijn opvolger over? - Maar dan ware het Leopoldsfonds slechts eene naamverandering, financieel gesproken, van het kroondomein. De winst voor België zou louter moreel en administratief zijn. Bij de noodwendigheden die Kongo voor ons in 't leven gaat roepen, en die onberekenbaar zijn, staan we, bij zulk vergelijk, vóor het vraagteeken of de zaak die wij aangaan opbrengen kan wat wij ervan verwachten.

Want, in den grond, welke de beschavingsbeteekenis van België is mogen zijn, bij overneming komt het er bij ons op aan of we ‘eene goede zaak’ doen. Men laadt zich geene kolonie op den nek, als men een klein, ongewapend, naïef land is - want in koloniale politiek zijn we nog erg groen - of men is zeker dat men er iets aan hebben kan. Men wordt geen ‘koloniale macht’ om den titel alleen.

[p. 311]

Men denkt eerst aan de toekomst, en of ze secuur is. Men denkt ook aan het verleden, dat eene geldbelegging, eene krachtbelegging, eene levensbelegging was, die vooralsnog weinig of niets heeft opgebracht... Zeker, wij verkrijgen het volgende: de Koning ziet van souvereine rechten af, geheel, volkomen; maar... hij eischt dat hij er in feite niets bij verliezen zou. Leopold II is een fijn en praktisch man, die niet hecht aan woorden en uiterlijkheden. Hij is een modern Koning, en ik had het genoegen het meermaals te constateeren.... Het blijft verstaan dat hij heel weinig voor eigen persoon en eigen geldkist vraagt; maar het staat ook vast dat hij geene vernedering kent, als het er op aan komt, zijne koppigheid per fas et nefas te voldoen.

Per fas et nefas. Want, al schijnen nu ook èn Beernaert èn Hijmans met de zaak ingenomen, al keurt de Engelsche ‘Standard’ goed, vooralsnog blijkt nog niet waar de Koning heen wil, en of wij hem overal zullen te volgen hebben. Men zegt nog niet in hoeverre het parlement zal worden geraadpleegd. Het is lang niet duidelijk of wij, grondwettelijk land, ongrondwettelijke bevelen zouden hebben te verduren. Wát zal er uit het fonds bekostigd worden? In hoeverre zullen wij er toezicht op hebben? Zal, rijk van ons geld, van het geld dat ons door de afschaffing van het Kroondomein rechtmatig wordt toegekend, de Koning, buiten alle kontrool en zonder doelmatige kritiek, uitvoeren wat hij wil? Dit is voor 't oogenblik de vraag.

Wisten we nu, dat alléén werken van erkend nut, op oogenblikken dat de staatskas er niet te zeer onder lijdt, ondernomen zouden worden door dat Leopoldsfonds - een reservefonds, een appelken tegen den dorst voor de kwade

[p. 312]

dagen en de jaren van magere koeien, - dan zou het perfekt zijn. Iedereen wenscht de verbetering van de Groendreef en, misschien ook wel - dit laatste hangt van elks karakter af - de zuivering van den Marollenwijk. De vraag of men van Brussel eene anonyme groote-wereldstad moet maken door afschaffing, buiten de Groote Markt, van ál het typisch-Brusselsche, kan in aanmerking komen en de goedkeuring van sommigen meêdragen. Indien het fonds dus dienen moet om uit te voeren wat eene meerderheid wenscht: goed dan; en - 't weze met blijheid gezeid - het ware de oplossing, het eindelijk einde... om dan, met nieuwen kommer, te herbeginnen...

Maar: staan we zoover?...

Ik ben, zei ik u, op raad uitgegaan. En ik beken het u ootmoedig: het is alsof ik de bewoners van een aquarium had geïnterviewd. Vooreerst, er is nog niets officieels, en alles hangt van de formule af. Dát nu verwacht men van beide zijden: de formule. Vóór men ze kent, openen noch vóór-, noch tegenstanders de tanden. Wél gaat er eenig gemompel; 't gemompel loopt op vragende oogen uit; wat zal het geven? - Volgende week weten we misschien al iets meer, dat wat nader bij de oplossing brengt....

Intusschen schijnt niemand eenige aandacht voor de inboorlingen zelf te hebben. Zij nemen geen notitie van wat de negers over de blanke beschavers meenen. Die meening schijnt overigens geen gunstige te zijn, 't zij Belgen regeeren, 't zij Boula Matari - aldus noemen zij Leopold II - ze beregeert. Ziehier die, voor ons weinig bemoedigende, meening, zooals pater I. Struyf ze heeft opgeteekend:

[p. 313]

Het lied der Ouden.

‘(De ouden zijn vereenigd op de open plaats van 't dorp en de kinderen lachen en spelen.)

De ouden zegden, alzoo: Gij, kinderen, die vreugde, waarmede gij opgebracht en verzorgd zijn, later zult gij ze zien. Zij komen, de menschen, die wit zijn; zij zijn als ons maniokmeel zoo wit. Dien dag, als zij afkomen, wij, de ouden zijn uitgestorven en doodgegaan. Gij blijft achter en gij zult dat zien.

Zij, de kinderen, alzoo: En die menschen van waar komen zij?

Zij, de ouden, alzoo: He, wij weten het niet, hoort ge!

Andere ouden zegden alzoo: Hoort ge, van Europa komen zij.

Zij, de kinderen, alzoo: Wel, dat Europa, waar is 't? De plaats, waar is 't!

De ouden toonden met hunnen vinger, alzoo: De plaats daar achter de bergen, waar de zon ondergaat.

Zij, de kinderen, alzoo: En als zij hier komen, wat komen zij hier doen?

De ouden, alzoo: Dit land, het onze, komen zij dooden.

Onze ouders zijn doodgegaan. Zij, de blanken, hebben ons land ingenomen. Wat onze ouden vertelden, wij hebben het gezien. Wij, de kinderen, wij zijn gebleven, wij zijn gevallen in plagen van allen aard. De blanken, hebben wij ze niet gezien? Zoo hebben onze ouden geen leugen verteld, zij hebben de waarheid gezegd.’

Met zulke traditie worden de weinig-veerkrachtige hersenen onzer toekomstige toehoorigen gevoed. Nietwaar dat het, bij al het bijkomende, voor de Belgen weinig aanmoedi-

[p. 314]

gend is? Daarom: men make het ons dan ook met het, misschien onontkomelijke, Leopoldsfonds niet lastiger dan noodig is!

N.R.C., 12 Februari 1908.