Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 299]

Twee congressen

Brussel, 27 Januari.

Gisteren hebben het hier de journalisten druk gehad: twee zeer belangrijke congressen eischten van uw dienaar de gave der ubiquiteit; hetgeen wil zeggen dat ik over één der twee alleen van hooren spreken kan vertellen. De omstandigheden zijn echter zóó, dat ik ook over dat tweede congres niet zwijgen mag.

Het eerste congres was door de ‘Fédération Progressiste’ beleid; het tweede ging uit van de ‘Ligue de l'Enseignement’. Wat ze zoo belangrijk maakte is, eerst, hetgeen er behandeld werd, en daarbij het feit dat we vóór wetge - vende verkiezingen staan, - einde Mei - en dan, dat de wijze waarop de onderwerpen beschouwd werden en 't gevolg der besprekingen zéker grooten invloed op het kiezerskorps kunnen en zullen hebben. Zonder rechtstreeksche kiespropaganda te bedoelen, zullen zij zeker niet nalaten een zeer werkdadig gezag op wankele gemoederen uit te oefenen; en wie de Belgen kent, vooral de Vlamingen der groote steden, weet hoe onrecht streeksche werking meer op hen vermag dan onmiddellijk aanspreken en programma-verdedigen van een Kamer-kandidaat, die hun, in hun afkeer voor een politiek die niet dadelijk-praktische gevolgen heeft, steeds verdacht voorkomt. En zoo zal het verslag der dagbladen over de twee congressen waar ik het hier over heb op den geest der burgerij in zake Kongo en inzake Leerplicht meer doen dan de verklaringen van wie in Mei a.s. hun stem voor de Kamer vragen zal, en de liberale en antiannextionistische politiek er zeer overtuigend door gebaat

[p. 300]

zijn.

Neem me niet kwalijk dat ik het hier weêr over naasting van Kongo heb. Maar hoe kan het anders? Is de overneming van den Afrikaanschen Vrijstaat, is het feit dat we eene koloniseerende macht willen of gaan worden, niet het allerbelangrijkste wat ons sedert de scheiding van 1830 overkomt? - Te meer dat de vraag thans op een keerpunt staat. Ik meldde u dat minister Schollaert ‘eene nieuwe modaliteit’ in het voorstel tot naasting voorspelde. Wat die ‘modaliteit’ zijn zal blijft vooralsnog nevelig. De voorzichtigheid gebiedt, niet al te voorbarige gevolgtrekkingen te maken uit hetgeen hier en daar verteld wordt. Zoo zou de heer De Groote een verzoeningsvoorstel hebben neêrgeleid: het Kroondomein zou bij name blijven bestaan; de opbrengsten ervan zouden echter door België en onder toezicht van het Parlement worden beheerd; een bijzonder fonds zou tevens voorzien in de somptuaire uitgaven door koning Leopold bedoeld, maar altijd onder Belgisch toezicht. Dat voorstel zou er niet ver van af zijn, in de rechterzijde eene meerderheid te vinden. Ook minister Schollaert zou niet ongenegen zijn het bij te treden. Wat echter koning Leopold zegt, weet men niet, en die heeft toch ook wel een willetje om door te drijven en een woordje in het gesprek te plaatsen... Men vraagt zich overigens af waarom de benaming van ‘Kroonstichting’ bewaren, als het gebied dat het beslaat de opbrengsten ervan als beheer en verbruik in niets van het overige gebied der kolonie zou verschillen. Zal de Koning zich met zulken schijn tevreden stellen? Het ware zeer onverwacht!... Ook tegen dat bijzonder fonds bestaat ernstig bezwaar. Want het ware weêr onder valschen schijn eene treurige

[p. 301]

werkelijkheid verbloemen - waar ditmaal het Belgische volk de dupe van zijn zou. Het is een feit: de begrooting van Kongo sloot vooralsnog zonder deficit, dank zij alleen de opbrengsten van het Kroondomein en den verplichten arbeid der negers: eene wijze van belasting betalen, heette het. Als België nu van het Kroondomein niet weten wil, dan is het niet om den Koning verdriet aan te doen; het is omdat het niet de verantwoordelijkheid op zich nemen wil, te zien dat millioenen worden verbruikt aan vaak-onnoodige werken, buiten zijn wil of wensch uitgevoerd, terwijl het moederland met eigen zuur-gewonnen centjes de begrooting aan zal hebben te vullen. En voor hetgeen de verplichte negerarbeid aangaat: welk beschaafd land zal het op eigen geweten aandurven, een vorm van koloniale slavernij te behouden?... En nu voor den dag komen met een ‘bijzonder fonds’ dat men aan de koninklijke, en al te royale fantazietjes vóór zou behouden, wil anders niet zeggen dan: behoud van arbeidsplicht bij de inlandsche bevolking, vermits deze alleen het geld voor dat fonds, zonder schade, of met een minimum van schade voor het equilibreeren van de begrooting, verzekeren kan. Terwijl de Kroonstichting dan toch in feite, alleen onder een anderen naam, zou blijven bestaan.

Ik vertel u dit alles ‘à titre documentaire’. De bevriende bladen zeggen wel dat de ‘nieuwe modaliteit’ gevonden is; andererzijds lekte vooralsnog slechts bovenstaand voorstel uit, dat dan nog niet scherp geformuleerd is. We zwemmen dus nog in het vage, en het is te vreezen dat al wat officieus verteld wordt, niets dan proefballonnetjes zijn... Intusschen gaat men met uiterste traagheid vooruit, en men voorziet dat de zaak niet meer vóor de ver-

[p. 302]

kiezingen in de Kamer ter bespreking zal komen: een bewijs dat onze meesters niet zoo heel gerust over het verloop dier bespreking zijn.

Aldus de toestand der zaken: het progressistisch congres heeft niet getoond, er al te zeer mee ingenomen te zijn. Wel integendeel: het heeft er gestoven. Eigenlijk is het een tweegevecht geweest tusschen Paul Janson en Georges Lorand, elk door trouwe schildknapen bijgestaan: een spiegelgevecht tusschen annexionisten en anti - annexionisten.

Vrees niet: de annexionisten zijn niet zoo heel mak. Het zijn geen lammeren die Leopold II, als een Watteauherderinnetje verkleed, aan een hemelsblauw zijden lintje leidt. Zelfs déze progressisten hebben van de socialisten, waar ze op politiek gebied mee bevriend zijn, geleerd, vrij te spreken en hun mening niet onder stoelen of banken te steken. Zij kennen de kunst, nagels met koppen te slaan, en maken van die kunst overvloedig gebruik. Zij verdedigen de naasting van Kongo dan ook alleen met raak-uitgedrukt voorbehoud.

De anti-annexionisten gaan echter nog verder. Georges Lorand, die in de Kamer nagenoeg alleen staat, heeft in zijne partij meer dan een medestrijder die, evenals hij, beslist tegen alle overneming is.

En beide partijen zijn nu gisteren aan 't harrewarren geweest, niet zonder heftigheid, en met het gevolg dat gij straks lezen zult, en dat in elk geval voor de koninklijke politiek niet bemoedigend is. Met meer en meer kommer gaat men zich afvragen hoe het afloopen zal. Want een feit staat vast, al deze congressisten, die spreken namens eene, vooral in 't Walenland, machtige partij,

[p. 303]

zonder bijbedoeling, gaan op het kiezerskorps een machtigen invloed hebben. Wanneer zelfs de annexionisten zeer bepaald tegen kroonstichting en arbeidplicht optreden, en hun afkeer niet sparen voor al wat de macht der natie krenkt of vermindert, zal zulk een houding de houding der kiezers, ook van die welke tot hiertoe aarzelden, bepalen. Hunne uitspraak bij de kiezing zal afhangen van 't ja of niet aannemen door de candidaten van de motie, door 't Congres op voorstel van Paul Janson, in volgende bewoordingen gestemd:

‘Inziende dat de tekst van het verdrag, thans aan de Kamer onderworpen, in rechtstreeksche tegenspraak met de vorige moties der Kamer is;

Inziende daarenboven dat de Kroonstichting niet alleen van de eventueele geldmiddelen der kolonie ontvangsten aftrekt die voor de begrooting noodig zijn, maar tevens voor hoofddoel heeft ter beschikking van den Koning, in België als in Kongo een bijzonder budget te stellen, dat, onder voorwendsel van openbaar nut, niet als de gewone begrootingen onder toezicht van het Parlement zou staan; dat ze aldus één der hoofdbeginselen der Grondwet miskent; dat het onmogelijk is, het verdrag eenerinstelling te zien bevestigen die op haar zelf tegen het financieel regiem der koloniën ingaat, en daarenboven tegenstrijdig is met de grondstellingen van ons openbaar recht en den regel dat de Koning geen macht heeft dan welke hem de Grondwet toekent;

Dat het dus onmogelijk is, dat het Parlement in zulk verdrag zou toestemmen, onder zijn tegenwoordigen vorm of onder welken vorm ook die tot doel zou hebben de bedoelingen der Kroonstichting te bestendigen of onrechtstreeks

[p. 304]

te bereiken;

Overwegende... dat de massa der belastingsschuldigen in de eventualiteit der overneming lasten van ontzaglijk belang zal hebben te dragen, dat in zulke voorwaarden het hoogst wenschelijk is bij de Natie aangaande de naasting ten rade te gaan;

Besluit het Congres, zich bij de liberale linkerzijde aan te sluiten om het verdrag, zooals het aangeboden wordt, of onder welke modaliteit ook die naar den uitslag en het doel, door de kroonstichting beoogd, te verwerpen;

Verklaart daarenboven dat de vraag der Naasting noodzakelijk aan 't oordeel van het land dient onderworpen, dat tot hiertoe nog niet werd geraadpleegd, hetzij bij algemeene verkiezing, hetzij door een raadplegend referendum dat zou dienen om de wetgevende macht over den wil van de Natie in te lichten.’

Daarenboven werd, op voorstel van Lorand besloten: ‘Het Congres oordeelt dat de overneming van Kongo voor België schadelijk zou zijn, doch, daar het eene grondige bespreking van de aspecten der vraag wenscht, besluit het de verdere bespreking tot den volgenden zittijd te verschuiven, die vóor de algemeene verkiezing plaats zal moeten hebben, en over de vraag der naasting beslissen zal.’...

Over de algemeene vergadering der ‘Ligue de l'Enseignement’ schrijf ik u morgen.

N.R.C., 31 Januari 1908.