Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 265]

[1908]

Dood van minister de Trooz

Brussel, 1 Januari.

Het jaar 1908 - dat ik u allen vol voorspoed wensch - is voor ons op zorg en kommer begonnen. Plots, zonder de minste voorbereiding, zonder dat iemand zulke gebeurtenis voorzien kon, is de mare vanmorgen vroeg verbreid geworden; gisterenavond, tegen acht uur, is minister de Trooz, na slechts een paar dagen bedlegerig geweest te zijn, aan suikerziekte bezweken.

De ontsteltenis, de verslagenheid in de wereld van politiek en van pers zijn groot: niemand wist dat het kabinetshoofd sedert meer dan een jaar ernstig ziek was, dat het voor hem een opoffering is geweest, in Mei het samenstellen van een ministerie te aanvaarden, en dat het van een zeldzamen moed getuigde, de moeilijke omstandigheden, waarin hem regeeren was opgedragen, aan te nemen en te trotseeren. En enkelen, die den heer de Trooz wel wat heel hevig misschien hebben aangevallen - maar hóe kalm te blijven, voor 't schouwspel van een politiek die ontaardde in venijnigen kliekgeest! - hadden wel eenig berouw over ver gedreven sarcasme, nu ze eerbied hadden leeren krijgen voor dezen doode, die dan toch een moedig vechter was geweest, al was het ook voor een slechte zaak...

Zal ik u den persoon van wijlen minister de Trooz schetsen? Maar paste niet beter het zwijgen, waar men van den overledene, die nog boven aarde staat, niet slechts goed kan zeggen; hoort het niet, alleen op zijn hoogere hoedanigheden, op zijn echte politieke deugden aan te

[p. 266]

dringen?

Deze man, met zijn misprijzenden, gedesabuseerden Caesarkop, aristocratisch door zijn meerderheidsbewustzijn, verzorgd aan hoofdhaar en baard, en waaraan de matte wassen kleur der laatste maanden, en 't slechte vet dat de wangen veerkracht benam, het uitzicht gaven als van een moeden autokraat over een decadentierijk, deze man, die traag en weigerig stapte en gebaarde, gaarne zijn schouders ophaalde met een ‘à quoi bon?’-beteekenis, en scheen te regeeren als een vermoeid dilettant: deze man was een hardnekkig werker, éen dier duistere en wroetende werkers gelijk de katholieke partij er veel telt, die zonder groot talent merkwaardige uitslagen bekomen, en vooruitziendheid door de strengheid der methode vervangen. Zulk man was ex-minister de Smet de Naeyer, zulk man was ex-minister de Favereau. En zóo was ook de doode van gisteren.

Dat werk? Het doel dier werkzaamheid? Ge weet: ik heb me voorgenomen, bij deze open groeve geen kwaad te spreken. Eén ding wil ik zeggen: zoo de katholieke partij het ten onzent nu haast vijf-en-twintig jaren aan de regeering uithoudt, dan is het dank deze hardnekkige en stelselmatige werkzaamheid, met het oog op dat éene doel: de partij aan de regeering te houden, niettegenstaande alles.

Dat zulk doelwit niet tot groote staatkunde leidt, dat het ministers van middelmatig talent, onder zulke tucht gevormd, eerder tot mindere politici dan tot hoogere staatsmannen vormt; dat het breedere belangen, binnenen buitenlands, opoffert aan ‘esprit de clocher’ en kleinzielige beweegredenen, dat het, waar partijbelang boven

[p. 267]

't gemeene-best wordt gesteld, gehoorzaamheid boven eigen oordeel als eersten plicht voorop zet, ondervinden we nog dagelijks hier te lande.

Minister de Trooz was van zulke taktiek de zeer overtuigde aanhanger, een der laatste overtuigden, nu het ook daar aan 't wankelen en uiteenvallen gaat. En het is die overtuiging, dat geloof aan de roeping der katholieke partij, gelijk ze zich onveranderd heeft getoond, al die jaren lang, toegevend al leen als het op haar bestaan als regeeringspartij aankwam, - het is dat vast betrouwen en de onwankelbare wijding aan 't geen hem het noodige scheen, dat de heer de Trooz den moed gaf zich in Mei, na de weigering van al zijn vrienden, bloot te stellen aan smaad - die niet onverdiend was - en verguizing - die soms te ver ging - en een ministerie te vormen in omstandigheden die geen uitkomst lieten voorzien. En was dan ook zijn eerste daad geen daad van politieke fierheid, wel integendeel! - het wetsvoorstel op de mijnen, dat hij, na de wijzigingen der Kamer, meê had ingetrokken, ging hijzelf met die wijzigingen den Senaat aanbieden! - nu we weten in welke gezondheidsvoorwaarden die man handelde, en dat hij zeer ziek, zich nog offeren kwam met al wat hem overbleef aan koortsige kracht voor een wanhopig-kranke partij, - nu kunnen we niet blijven zonder eerbied en eenige bewondering voor dien man.

Nog om iets anders had wijlen minister de Trooz bij sommigen bewondering gevonden. Gebrek aan studie door een zeer vluggen geest aanvullend, was hij een welbespraakt en fijn, een geducht en doordringend debater. Gediend door een zonderlinge, eerder onaangename, schrille en bijtende, maar daardoor juist aandachtwekkende en -behou-

[p. 268]

dende, haast-imponeerende, vervelende en toch belangstelling-aanhitsende stem, was hij zéker, met voorzitter Schollaert en minister Helleputte, om van de zeer-ouden te zwijgen, de meest vlug-geestige, de best-omwindende, de hardnekkigst-schermende, en toch de beschaafdste, de kieschkeurigste, de welsprekendste spreker onder de mannen van rechts. Zijn hartstocht - en hij fingeerde hem meesterlijk - had klassieke vorm-hoedanigheden. Zijn welsprekendheid vond haren grond in de huidige omstandigheden en haar omkleeding in het literair onderwijs der Jezuïeten - een literair onderwijs, dat, tusschen haakjes, uitmuntend is, en waar we 't beste van Maeterlinck en van Van Lerberghe aan te danken hebben... Zijn geduchtste degenstoot was sierlijk: niet wiskunstig berekend, ook niet gewetensvol-onberispelijk misschien, maar uit een zeer geoefende en toch zeer vrije hand, geleid door een wèl geleerden, maar ook toch grilligen geest... In een land waar regeeren geen zaakjes-doen is, en waar, integendeel en jammer genoeg misschien, een oratorisch vertoon of een geestig woorden-duel het dorre van een zakelijk onderzoek sierlijker... of dol-komisch komt maken; in een land waar Waalsche gasconnades en Vlaamsche geestdrift het parlementarisme beheerschen, was de heer de Trooz een persoonlijkheid, een figuur, een eigenaardige verschijning, al bleef zijn actie die van... een Belgisch, en Katholiek parlementslid, - de uitzonderingen niet te na gesproken.

Het afsterven van minister de Trooz verandert hier veel te lande. De Koning moet, bij 't vernemen van zijn dood, als verslagen hebben gestaan: hij had op zijn trouwen de Trooz véél hoop, zijn laatste hoop gesteld... Wát

[p. 269]

zal nu gebeuren; wie zal de Kongoleesche politiek des Konings redden?

Al is hij nog niet begraven; al past het weinig er thans al over te praten: twee kandidaten worden reeds als opvolger van minister de Trooz genoemd: Schollaert en Helleputte. Zij zijn voor 't oogenblik in de katholieke partij de eenigen, die het inderdaad op zich kunnen nemen als eerste minister het kabinet te leiden. Maar van Schollaert meen ik te moeten zeggen, en op goede gronden, dat hij een dergelijke opdracht niet aanvaarden zal. De vragen die hij overigens laatst in de Commissie der XVII aangaande het kroondomein stelde, toonden hem nu ook juist niet als iemand, die langer een blinde dienaar van koning Leopold wenschte te zijn.

Voor 't geen Helleputte aangaat: al heeft hij het verdrags-ontwerp mede onderteekend, ieder weet dat de afwijzende motie der liberale linkerzijde hem geenszins met bekommerd leedwezen heeft vervuld, en dat zijn bestendige glimlach in die dagen niet beteekenisloos was, en straalde meer dan ooit...

Zou 't afsterven van minister de Trooz de laatste slag aan de koninklijke politiek zijn?... Wij gaan nog aardige dingen beleven vrees ik...

Minister de Trooz wordt eerst Maandag begraven. Het geeft me dan wel gelegenheid op zijn leven en loopbaan breedvoerig terug te keeren.

N.R.C., 2 Januari 1908.