Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 192]

Nieuwe bezems

Brussel, 13 November.

We hebben dus weêr maar eens medegeholpen, den Parlementszittijd voor 1907-08 te openen. Bij zeer mooi weêr, zijn onze Kamerleden en Senators opnieuw voor eenige maanden samengekomen, met het doel elkander te vervelen of aangenaam bezig te houden, onder voorwendsel den staat, zijne instellingen en zijne noodwendigheden te dienen... En in de Kamer - in den Senaat was ik, bij gebrek aan gave der alomtegenwoordigheid, niet aanwezig, - is het eene nogal slappe openingszitting geweest, waar ik u zeker niet over schrijven zou, was het niet dat er hier en daar, zeer officieel, een woordeken gelost is geworden dat voor het land en zijne toekomst van bijzonder belang is.

Ik zal dus niet uitweiden over het feit dat voorzitter Schollaert slechts bij geringe meerderheid opnieuw tot de leiding der vergadering is geroepen. Links wil men, schijnt het, over het hoofd zien dat de heer Schollaert als voorzitter in menig geval blijk van veel beleid, veel gezag en in meesten gevalle echte onpartijdigheid heeft gegeven, om zich te herinneren dat zijne houding bij de tweede stemming der mijnwet en bij het intrekken dier wet door het koninklijk besluit dat het ontslag van het ministerie volgde, misschien niet geheel te rechtvaardigen was, al pleitte de heer Schollaert in beide gevallen misverstand en verrassing. Hoe het zij: de linkerzijde onthield zich grootendeels bij zijne herkiezing als voorzitter.

Nochtans bereidde de herkozen voorzitter juist aan

[p. 193]

de heftigste tegenstrevers der gouvernementeele politiek - waarvan men hem, door stemweigering, verweet een al te verkleefd aanhanger te zijn - een sausse, waar ze zich nog de vingers van aflikken, al meenen ze hun tevredenheid achter het ‘nieuwe bezems veegen goed’ bromberig te moeten versluiken. Ja, de openingsrede, de officieele rede van den heer Schollaert, iets als een troonrede haast, bevat, met klem uitgesproken, woorden, die zeker goed in het oor zullen hebben geklonken zoo van gezel Vandervelde als van den heer Beernaert, zoo van Hijmans als van Janson. Is het de voorbode van het ‘groote nieuws’ dat men ons sedert enkele dagen belooft, waar eenige bladen gewag van maken, en waar ik het straks over hebben zal?... Maar laat me van aanvang af beginnen.

Voor een paar weken reeds heette het: De overneming van Kongo-Vrijstaat zal in dezen zittijd niet ter sprake komen. Wél is het overnemingstractaat in de groote lijnen klaar, maar hier en daar hapert nog iets, dat het neêrleggen ervan vertraagt.

Ik ging op inlichtingen, en deze waren: Wij mogen het verdrag als gereed beschouwen, maar het zal zeker niet zoo heel spoedig besproken worden, want...

Intusschen komt Leopold II officieel naar Brussel. Hij confereert met minister de Trooz. Het schijnt dat hij nog andere lui in 't geniep bij zich laat roepen. Hij betrekt zelfs het Paleis van Brussel, als voor een langer verblijf... En de Kamer wordt geopend, en de herkozen voorzitter Schollaert, vriend en medewerker van het ministerie dat het autocratische wetsontwerp neêrlei, bemiddelaar tusschen den Koning en het ministerie toen het er op aan kwam een nieuw Kabinet samen te stellen,

[p. 194]

laat plechtig volgende, prophetische woorden met klem over zijne lippen gaan.

‘Gij zult binnenkort, met eene volledige onafhankelijkheid, zonder andere bezorgdheid dan het welzijn van ons vaderland, eenige meesteres over zijne toekomst, de ernstige vraag der overnemingsvoorwaarden van Kongo te onderzoeken hebben. Onze Koning heeft het land nieuwe horizonnen geopend. Wij zullen met onbevangen energie, met het bewustzijn van ons recht, met het gevoel van onze nationale eer, het belangrijkste vraagstuk aangaan, dat der Belgische wetgeving ooit onderworpen werd... Gezamenlijk en eensgezind, alleen onze hoedanigheid van Belg bedacht, zullen wij de meest-voordeelige oplossing voor de ontwikkeling van het zedelijke en stoffelijke welzijn der inboorlingen zoeken, alsook voor de vermeerdering van onzen nationalen voorspoed.’

Zulke onverwachte taal was niet zonder verwondering te baren. Gaf zij zelfs aan de Engelsche critieken aangaande mishandeling der negers geen genoegen? Sprak ze van annexatie niet als van een voldongen feit, vermits, de formaliteit der overneming over het hoofd gezien, er reeds van inrichtende maatregelen werd gewaagd?

Sommige zeiden: ‘Nieuwe bezems...’ - Maar het zou al slecht de voorzichtigheid des heeren Schollaert kennen zijn, hem in staat tot zulken bluf en zand-in-de-oogen te achten, op 't oogenblik dat we voor eene beangstigende levensvraag gaan komen te staan, op 't oogenblik dat de Koning zelf in 't land verblijft, wien de aanspraak van voorzitter Schollaert zeker niet onbekend zal zijn gebleven... Onvoorzichtigheid? Neen. - Schalkerij? Maar de woorden staan er zóo uitdrukkelijk, de uitdrukkingen zijn

[p. 195]

zóo gekozen, zóo stipt en zóo ondubbelzinnig, dat de eerste bedrogene hier wel voorzitter Schollaert zou zijn, moest het uitkomen dat hij het Parlement had willen misleiden!

Er bleef nog slechts éene uitlegging: afstand, door den Koning, van de rechten die hem het dierbaarst waren... En inderdaad, daar verluidde het: Leopold II zocht zich van al zijne Kongoleesche waardijen ter beurze te ontdoen; hij had er ineens genoeg van; de ondankbaarheid van zijn land zou hij door zijne onverschilligheid straffen, door zijne hand van Kongo af te doen, deed hij zijne hand van België af.

En er kwam meer: hij, de Koning, zou van het Kroondomein afzien... - Hier werd het ál te ongeloofelijk, om waar te zijn. Er kwamen verscheidene lezingen van het nieuwsje. Gij hebt er éene van medegedeeld: de Koning zou het kroondomein behouden, maar aan België een zeker percent op de kaoetsjoek-voortbrengst uitbetalen. Eene andere lezing ging nog wat verder: de Koning zou in zooverre zijn belang bij het kroondomein laten schieten, dat hij de ontginning ervan aan den staat over zou laten; op elken kilogram kaoetsjoek zou de staat 3.50 frank voor zich houden; 't overige zou den Koning toebehooren; het verdrag zou slechts voor vijf jaar geteekend worden, waarna de staat recht van opzeggen hebben zou... 't Werd mooier nog: niet de staat, maar de Koning zou nu 3.50 frank per kilo kaoetsjoek ontvangen; 't overige, veel grootere deel, zou België toekomen; Leopold II zou overigens 't geheele beheer van het kroondomein aan het goeddunken van België overlaten, en zelfs van alle souvereine rechten op Kongo afzien... En eindelijk de apotheose: aan den Koning zou

[p. 196]

zijn voorgesteld, het kroondomein geheel aan België af te staan, mits eene nieuwe civiele lijst van 3,5 pct. op de opbrengst ervan...

Wat daar al van te gelooven?... Ik heb gisteren nog met zeer ernstige politici gesproken, die me antwoordden: ‘Wie weet? Het oogenblik, de gang der zaken, de publieke opinie, alles schijnt tegen de eischen des Konings gekeerd. Dat een bevredigende uitslag moet gevonden worden, het lijdt geen twijfel. Zou de vierdubbele vorm van onderhavig nieuwsje voorbode zijn van eene schikking, die ook uit de mannelijke, zoo besliste woorden van den heer Schollaert te voorspellen is?... Laat ons wachten tot in Januari; dan zullen we zéker weten waar het heen wil.’

Andererzijds zei mij een ‘Kongophoob’: ‘Al die nieuwsjes: larie en apenkool. Wij willen onvoorwaardelijk meester zijn in onze kolonie. Hier passen allerminst halve maatregelen; schikkingen in der minne zijn niet voor te stellen, dan door ons. Rechts als links is de oppositie van meening, dat geene spraak van overneming kan zijn, als al de rechten van het moederland niet gevrijwaard en geëerbiedigd worden. Het is de gedragslijn waar wij niet verkiezen van af te wijken. De zaak is ernstig genoeg, om ernstig en streng behandeld te worden. Wij hebben al den tijd, en dat onze tegenstrevers toch zullen moeten toegeven, weten wij; want onze zaak staat te goed, dan dat we niet overwinnen zouden.’

Aldus staat de Kongozaak bij den aanvang van een zittijd die over onze toekomst als koloniale macht zal beslissen. De voorzitterlijke woorden zijn vol beloften geweest. Wat voorspellen die beloften? De geruchten zijn

[p. 197]

zóó onverwacht en zóó zonderling, de wijze waarop ze ontvangen worden zóó achterdochtig, 't geheele zóó onvast en zóó voorbarig, dat het zeker mij niet in 't hoofd komen zal, te voorspellen. Dan maar wachten - en u intusschen, tot aangenaam tijdverdrijf, meêdeelen wat zooal onder de menschen verteld wordt....

N.R.C., 16 November. 1907.