Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 130]

Het koloniale wetsontwerp

Brussel, 24 September.

Nu veertien dagen geleden, leerde ons, bij wete of onwete van het Belgische staatsbestuur - wij bedoelen de ministers -, het Officieele Bulletijn van Kongo het kunstje, dat van een betwistbaar kroondomein een onaantastelijke vennootschap zou maken door een decreet, dat in uitvoering moest komen tegen einde October, - tegen het oogenblik (o vertrouwen in de onpartijdigheid van het parlement!) dat vóor de Kamer de vraag der overneming een definitieve oplossing moest krijgen.

Een paar dagen later, vernamen wij, maakte het kroondomein gebruik van zijn recht, op eene wijze waarvan de kieschheid aan niemand ontsnappen zal, om onder de Kongomijnen er zes voor eigen gebruik te kiezen, en begon met de eerste, waarvan de ontginning goeden uitslag op had geleverd, binnen te palmen, geduldig afwachtend dat vijf overige mijnen hadden bewezen even vruchtleverend te zijn.

Daar alle goede zaken in drie bestaan, kregen we nu laatst van regeeringswege het gewijzigde wetsontwerp te lezen, dat de Belgische rechten op Kongo, in geval van overneming, bepalen en bevestigen zou, en, naar Belgische rechtvaardigheid, onder Belgische kontrool, onze aanstaande kolonie beheerschen moet.

Ik zei u herhaald, van toen in December 1906 tot benoeming der commissie van 17 leden voor de bestudeering der vraag werd overgegaan, en later toen de heer Helleputte deel uit ging maken der nieuwe regeering, dat we uit de onafhankelijke houding der Kamer, die zoo kranig

[p. 131]

het ministerie de Smet de Naeyer en de spitsvondigheden van den scherpen minister Van den Heuvel hoofd had geboden, en uit de overtuigde rechtzinnigheid van het hoofd der jong-Katholieken, het beste mocht verwachten.

Wel zagen we enkelen tijd nadien dat, tot nader onderzoek, eenige gevolmachtigden door den Koning der Belgen worden benoemd, om met andere gevolmachtigden van den Soeverein van Kongo-Vrijstaat in onderhandeling te treden; de dubbele personaliteit van Leopold II, hier in tegenstrijdige rol optredend, gelijk de poesjenellenvertooner die den beul na het onnoozele slachtoffer met verdubbeld stemvoluum optreden laat, was niet zonder evenveel woede als glimlach te verwekken.

Men verwachtte echter het beste van een nieuw Kabinet waarvan de voornaamste vertegenwoordiger aan den Milaneeschen ‘Osservatore Cattolico’ verklaard had: ‘Te veel onder de onzen zien alleen den Koning; het wordt tijd ook aan het Volk te denken, dat ook zijn deel in de regeering heeft.’ En deze woorden van den heer Helleputte achtte men bevestigd, naderhand, door veelbeteekenend oogeknippen en 't uitzicht van welgedane tevredenheid, dat hem zelden verlaat, en sedert de gedenkenswaardige week, dat hij Leopold II naar Brugge-Zeehaven en Gent en waar weet ik al begeleidde, hem geen bemerkbaar oogenblik verlaten heeft. Ja, eenige optimisten schreven aan den onverzettelijken moed-zijner-meening het koninklijk besluit aangaande kroondomein-vennootschap toe: 't onredbaar verlies der kroonstichting was 't rantsoen waartegen we recht op regeering kregen, naast den Koning, zooals het past in een grondwettelijken staat, die 't gevaar der kolonisatie op uitsluitend eigen risico aangaat. Wij

[p. 132]

dachten dat we aldus een macht verkregen, door oud-minister Van den Heuvel zelf erkend, die in zijn leergang van openbaar recht, naar de verzekering van één zijner oudleerlingen te Leuven, zei: ‘Het koninklijk gezag is zijne uiterste grens in de moderne samenleving benaderd; het is niet toegelaten, iets bij dit gezag te voegen.’ De prijs van zoo'n recht: het zesde van 't geheele Kongogebied, en 't beste deel ervan, was hoog.

Wij bedachten echter den jaren last, door Leopold II alleen gedragen - al was nu wel af te dingen op zijne alleen-heerschappij: het kroondomein was, b.v., nooit een enkele rechter binnengedrongen - en waren mild. Wij wilden onze vrijheid van handelen, voor zooverre ze ons door de grondwet wordt gewaarborgd, duur betalen; te weten, dat we in de regeering van eene kolonie, die ons, schamel volk, aan vele gevaren blootstelde, zouden deelen in de mate onzer verantwoordelijkheid, kon opwegen tegen het verlies van een deel des grondgebieds. Het laatste decreet van den Koning-Soeverein zou misschien in het koloniale wetsontwerp der regeering eene vergoeding vinden.

En wat leert ons het, sedert een paar dagen uitgedeelde, wetsontwerp?...

Bij ons te lande, als een kiekendief nachtelijk een kippenhok wil plunderen, heeft hij eerst den wachthond te temmen. En daar heeft hij een uitmuntend middel toe: hij neemt een klomp ofte holleblok, en tusschen leêr en muil steekt en spijkert hij een stuk geroosterde ossenlong. 't Preparaat wordt den hond toegeworpen. Deze, door den vleeschgeur gestild, heeft alle werk met het aas van tusschen de spannende klompdeelen te halen, en het daarna, taai als het is, in verduwbare deelen te scheuren... En

[p. 133]

intusschen wint de kiekendief tijd....

De heer Helleputte is plaatsvervangend minister van landbouw, en kent misschien in deze hoedanigheid de praktijken der Oost-Vlaamsche kiekendieven. Zoo niet, dan is hij met zijne medeministers slim genoeg om het te leeren. Want onderhavig wetsontwerp is als ossenlong tusschen leêr en klomp gevat, en wij zijn de gefopte wachthond.

Laat ons maar dadelijk verklaren, en met geestdrift, dat de geboden ossenlong lekker geurt: het gouvernementeel ontwerp laat aan onze volksvertegenwoordigers volle recht tot ondervraging toe voor al wat koloniaal beheer aangaat. Minister de Smet de Naeyer had gedecreteerd: gij zult den minister der kolonies niet meer dan eens ten jare rekening vragen mogen. Minister de Smet staat thans in het ongelijk; en wordt hij eens minister der kolonies - het is geenszins onmogelijk, - hij zal telkens te antwoorden hebben, iederen Dinsdag als het de weetgierige ondervragers belieft, gelijk zijn collega voor ijzeren wegen over den warmtegraad der wintersche verwarmbuizen, en die van justitie over de dracht van snor en baard onder de gerechtsdienaars.

Maar hoever dat interpellatie-recht strekt, is eene andere vraag. Want luistert naar de volgende besluiten:

1.	De uitvoerende macht - de Koning alleen dus - beslist over het aangaan van leeningen en toekennen van concessies. Wel moet zulk besluit door al de ministers onderteekend worden, maar... de Kamer zal het decreet kennen eerst nà publicatie. Eerste hinder tot parlementaire inmenging, tenzij na voldongen, onherstelbaar feit.
2.	De Koloniale Raad, die uit negen leden bestaat,

[p. 134]

wordt uitsluitend door den Koning benoemd... Nu staan het geweten en de rechtvaardigheidszin dier raadsleden gewis buiten twijfel. Niemand zal twijfelen aan hunne onafhankelijkheid. Jammer maar dat ze niet onder Parlementsleden kunnen worden benoemd - hetgeen, verbandshalve tusschen moederland en kolonie, van nut kon zijn; dat de Koning ze van hun mandaat ontheffen kan; en dat bij hunne beraadslagingen onder den minister van kolonies gaan zal: middelen, men geeft het toe, die vrijheid en oordeel belemmeren.

Ziehier de voornaamste noviteiten door 't ontwerp der regeering aan 't vroeger koninklijk ontwerp gebracht. Zij voeren ons tot volgend beknopt inhoudsbegrip:

De Kamer heeft het recht den minister der kolonies te interpelleeren; zij mag weigeren zelfs, zijne begrooting te aanvaarden. Maar, zelfs door de Kamer gelaakt, is elk koloniaal dekreet, onontkomelijk, een feit: leeningen en concessies gebeuren, hoe ze raze en tegenstribbele, buiten haar. De koloniale begrooting blijft buiten stemming der Kamer. Alles: wetgeving, beheer, tot zelfs magistratuur, is in de handen van den Koning en van de negen raadsheeren, die hij leidt en... breekt, als ze niet braaf zijn...

Ja, wij krijgen ossenlong te eten. Zij ruikt lekker, al is ze - wij weten het op voorhand - taai. Maar de kiekendief, die slim is, heeft het leêr dicht op den klomp genageld. Sleurt maar, Belgische tanden, verlekkerd door den geur: gij komt wat laat, als ge u geroepen dacht tot meer dan - besnuffelen...

- Maar wat gaat de Kamer zeggen aanstaande maand?

N.R.C., 26 September 1907.