Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 122]

De kongoleesche kroonstichting naamlooze vennootschap

Brussel, 7 September.

Het ‘Bulletin officiel de l'Etat du Congo’ brengt daareven den goedgonstigen Belgen aangaande hunne aanstaande Kolonie een... verfrisschende verrassing.

Gij herinnert u dat weldra - met October - een buitengewone Parlementszittijd over de overname door België van Kongo-Vrijstaat beslissen zou. Minister de Trooz, toen hij als premier optrad, had eene bevredigende oplossing beloofd; alle aarzeling zou door toegevende schikkingen in overtuiging overgaan; Kongo moest ons worden, zoo niet een onmiddellijk Dorado, dan toch eene zeer aangename, veel belovende bezitting, die ons van allen kommer vrij zou laten. Wij zouden, voor zoover zoo iets doenlijk is, op onze twee ooren mogen slapen: nieuwe lasten wél, maar welke vergoeding! Alles zou op goed-gesmeerde wielekens loopen. Wij kregen een wingewest om... te stelen!...

Zelfs zij die in het Kroondomein bezwaar zagen, zouden worden gerustgesteld. De streek, die Koning Leopold zich, buiten alle staatsinmenging, als persoonlijk eigendom, bij 't wegschenken van Kongo voorbehield - niet minder dan een zesde van 't geheele gebied, elf maal zoo groot als België, en in het rijkste landsdeel gelegen - zou niet geheel aan hunne kontrool ontsnappen? Het zou noch hinder, noch concurreerende bloedzuiger der kolonie worden. En wij zouden zien hoe, dank zij wat het op zou brengen, in het moederland kunsten en nijverheid zouden bloeien! Want dit was de afspraak van sinds altijd:

[p. 123]

de opbrengst van de Kroonstichting zou België geheel toekomen, op voorwaarde, natuurlijk, dat men er Leopold II heer en meester liet.

Men wachtte dus de maand October af; en, vermits de overname nu eenmaal niet afwendbaar was, vermits we vóór een onontkomelijk ultimatum stonden, gaven zelfs de parlementaire socialisten bij deele toe. Wel ontstond er in de partij geharrewar uit der mate; maar gezel Vandervelde hield voet bij stek: wij kunnen niet anders, natuurlijk mits al de noodige waarborgen, dan Kongo overnemen. En het ging zelfs zóó ver, dat hij dreigde als kamerlid af te treden, zoo de partij hem geen vrije handeling liet in hetgeen hij als onafwendbaar achtte.

Die noodige waarborgen moesten natuurlijk door het Kroondomein geleverd worden. En wat zien we heden?

Het jongste officieel bulletijn van Kongo-Vrijstaat brengt ons een dekreet, geteekend op 20 Juli 1.1., behelzende dat den staatssecretaris toelating wordt verstrekt, eene overeenkomst te sluiten met de Kroonstichting en eenige trouwe trawanten van den Koning-Souverein, aangaande de stichting van eene vennootschap, onder den naam van ‘Société pour le développement des territoires du lac Léopold II’. Kongo-Vrijstaat geeft dezer vennootschap sommige rechten; dit onder anderen: zij mag loterijen inrichten...

Men ziet waarheen het leidt: het Kroondomein, naar ik meen: persoonlijk eigendom, dat niet erfelijk zijn zou voor de familie van den eigenaar, wordt eene vennootschap die niet kan ontbonden worden door den overnemenden staat zoolang zij aan de wetten gehoorzaamt van de juridictie die ze gesticht heeft, en deze wetten stroo-

[p. 124]

ken met die van den overnemer - hetgeen het geval tusschen België en Kongostaat is.

En de gevolgen: het Kroondomein, onder nieuwen vorm en buiten alle discussiën behouden, niettegenstaande het Belgische Parlement, buiten kontrool van dat Parlement, dat als eenig recht bewaart: goedkeuring van een jaarlijksch bilan.

Leopold II heeft zijn schaapkens op 't droge gebracht!

N.R.C., 10 September 1907.