Verzameld journalistiek werk. Deel 2. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1907 - januari 1909

[p. 61]

Geschied- en oudheidskundig congres
I

Gent, 2 Augustus.

Ik weet niet hoe het komt, noch welke gelukkige omstandigheden het hebben bewerkt; ik weet zelfs niet of het opzet is, dan wel toeval; maar het is een feit: Vlaanderen viert van zomer de glorie van zijn verleden; het herleeft zijne geschiedenis; het roept zijn schoonste dagen op; en, 't zij ze als in een nieuwe werkelijkheid opdoemen, 't zij ze weer op de lippen van bevoegde historici gaan bloeien: het is een vreugd voor het vaderlandsche hart, te zien hoe, op eene week afstand slechts, Brugge als Gent, weze dan ook op verschillende wijze, verganen luister vieren...

Sceptici en cosmopolieten zullen misschien smalen om dat ‘vaderlandsche hart’; zij zouden ongelijk hebben. Wie Vlaming is, zelfbewust-Vlaming, die de nooden van zijn achterlijk volk meevoelt en -lijdt, die weet wat ons nog ontbreekt, en hoelang het ons nog ontbreken zal, om, op eigen krachten steunend, een hoorbare stem te krijgen in het ‘Europeaansch concert’, of zelfs maar voor zich-zelf en voor de landen waar eendere taal klinkt; - wie aldus gevoelt, die durft zich nog, in 't halfslachtige België, een nationalist noemen; die kan nog, in een nuchteren tijd als den onzen, eene zeer bijzondere vaderlandsliefde gevoelen; een vaderlandsliefde die iets meer is dan gehechtheid aan den geboortegrond, eene vaderlandsliefde die om zoo te zeggen over de grenzen strekt, die er naar streeft van den Vlaming, wie of hoe hij weze,

[p. 62]

een wereldburger te maken, maar met dezen grondsteun dat hij zich tot zulke hoogte ontwikkelt door 't bewustzijn van eigen aard en eigen deugden. Vermeylen heeft het eens uitmuntend uitgedrukt: ‘Wij moeten Vlamingen zijn, om Europeanen te worden.’ Wie zich nu reeds Vlaming voelt, voelt in zich de vaderlandsliefde die zijn volk op de hoogte der Europeesche beschaving brengen moet. En van zulke vaderlandsliefde sprak ik...

Ik ben dus reeds een paar weken aan 't juichen in mijn vaderlandsch hart, en ik doe het, omdat feesten als die van Brugge en een Congres als dat van Gent uitstekende machtmeters, uitmuntende krachtwekkers zijn. Die hebben wij in Vlaanderen noodig als het dagelijksch brood. Want niet alle Vlamingen zijn, helaas, zelfbewust; niet allen voelen met hun volk meê; niet allen voelen in zich de stuwkracht naar een betere toekomst. En ik spreek hier veel minder van het eigenlijke volk dan van de hoogere burgerij. Die burgerij teert meestal op eigen voldaanheid, kent geen ideaal en geen andere wet dan de mode en ziet doorgaans niet verder dan zijne eigen belangen. Van daar eene laksheid, eene lamheid, een zakken meer en meer in de drabben van eene verfransching, die ze aankleeft omdat het goed staat en de buurman evenzóo doet.

Tegen die lamheid zijn historische feesten als electrische, galvaniseerende schokken. Onze burgerij, kinderlijker nog dan ons volk, wen mindere zorgen hebbend, gaat gemakkelijk meê in prachtvertoon, en, eenmaal meêgesleurd, is het fier te behooren tot een volk waarvan het verleden zoo luisterlijk, - al blijkt die luister alleen maar in 't uiterlijke, - zoo pompeus, zoo pronkerig-prachtig was. En zoo wordt een steekspel eene echte les van

[p. 63]

fierheid; terwijl een tentoonstelling als die van het Gulden Vlies - waar ik u nog heel wat te vertellen heb! - weer diepere gevoelens wekt en eene echtere, meer innige liefde kweekt; en congressen als dit, dat daar even gemoedelijk geopend werd, bij meer-ontwikkelden sommige intellectueele genoegens laat gedijen, die wel niet onmiddellijk de Vlaamsche Beweging ten goede komen, maar dan toch de geesten wijder openen gaan, ze ontvanglijker maken, en zooniet tot Flamingantisme, althans naar een beter begrip en een ruimer inwilligen der eischen die Vlaanderen bij rechte heden ten dage te stellen heeft. Want wroeten in het verleden is voor de toekomst steeds heilzaam geweest.

Ik sprak hier natuurlijk niet van de specialisten, in hun klein hokje gehurkt, afgesloten van alle daglicht, en die geen oogen hebben dan voor de ‘overblijfsels der hallstattische periode in België’ of voor de ‘belastingsrechten in 't oude hertogdom Luxemburg’. Dat zijn zeer geleerde, zeer eerbiedwaardige lui, onschadelijk bovendien, en die dan toch wel hun nut hebben - al beloof ik u plechtig, u hunne redevoeringen in extenso niet mede te deel en! -; ik spreek hier alleen van het publiek, van 't onbevooroordeeld en onbevangen publiek, dat van al die geleerde voordrachten nu juist niet veel geleerdheid meêdragen zal, maar er dan toch dit uit zal onthouden: dat ons volk een verleden heeft, waar het aangenaam kan zijn zich in te verdiepen. Het zal zich aan dat vergaan interesseeren. En hij, die alleen gekomen was om onder het volk te zijn en aan te zitten bij het banket, zal, teruggekeerd in zijne stad, met meer belangstelling de gevelkens der oude straten en de zerksteenen der oude

[p. 64]

kerken gaan bezien. Er zal iets gaan roeren in hem, onduidelijk wel, maar niet onzalig. Want in hem zal ontkiemd zijn het zaad van hetgeen ik u als de Vlaamsche vaderlandsliefde voorstelde...

Na Brugge dus, de tweede school voor volkskracht, in de oude stede Gent. En hier moet ik gauw een nieuwen eigen-naam bijvoegen: Baron de Maere. Verwonder u niet dat tegenwoordig al de klokken van Vlaanderen aan 't beieren en bimbammen zijn steeds aldoor maar dienzelfden naam. Want Baron de Maere van Aertrijke was een wondere man. Wie hem in België op de Nederlandsche Congressen hebben gezien, kennen de fijne sterkte, ook als spreker, van dezen grijsaard, die er uitzag tezelfder tijd als een officier en als een dichter. Wie hem van naderbij mocht kennen weet wat een schrandere kop hij was, en hoe zijne schranderheid prophetisch mocht heeten. Baron de Maere was geen flamingantisch meêlooper, zijn aristocratische gedachte stond oneindig boven onzen kuddegeest - want het woord van Baudelaire is helaas waar: ‘En Belgique, on pense en bande’ -; maar hij was veel meer; hij was een voorlichter. Deze ingenieur, die in Holland den waterstaat gaan studeeren was, en Brugge-zeehaven zou bouwen, was tevens de vooruitziende Vlaming die de Geschied- en Oudheidskundige Congressen stichtte; hij was de eerste die voorzag wat ze aan nut voor zijn geliefd Vlaanderen opleveren konden. En had hij het geluk voor zijne twee idealen twee dichters tot medehulp op te wekken: Julius Sabbe voor Brugge-zeehaven, en Julius Vuylsteke voor zijne historische bedoelingen: hij bleef niet te mindere het leidende hoofd, de voorlichtende gedachte.

- De Vlamingen zullen den naam van Baron de Maere

[p. 65]

niet vergeten....

Ik wilde, aan den drempel dezer brieven, die naam niet verzwijgen.

En nu verklaar ik de zitting geopend.

N.R.C., 5 Augustus 1907.