Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 631]

De eerste stemming over het wetsvoorstel Coremans

Brussel, 26 Juni.

Ik heb daar eene allergrappigste Kamerzitting bijgewoond: grappig omdat ze getoond heeft hoe groot de verwarring is ter rechterzijde, die meer en meer gescheiden is, en het heeft laten blijken in verbijsterende omstandigheden; grappig ook om 't onverholen vertoon van spijt en kleinzieligheid, waar het vanwege Walen en verfranschte Belgen geldt, het logische gevolg van eene sedert vier en twintig jaren bestaande wet te erkennen en aan te nemen.

Want de zitting van gisteren is meer nog dan grappig geweest: ze is kenschetsend voor een geestestoestand, of beter: van een onberedeneerden gemoedstoestand, waar zelfs de verstandigste onzer Kamerleden zich niet boven wisten te stellen. En het verwonderde me dan ook niet dat collega's der Brusselsche, Fransche pers, anders niet mak als het ‘exagérations flamingantes’ aangaat, en die, meestal Walen, in hun openhartigheid, die door geen parlementarisme wordt versmacht, weinig verzwijgen, dat ze een wetsvoorstel als dat van Coremans moeilijk verduwen kunnen, het verwonderde me dan ook niet dat zelfs zulke tegenstanders van hangend voorstel verbaasd stonden over een stemming, ál te illogisch, dat ze uit gerijpte overtuiging, uit beredeneerden ernst - en dit na eene bespreking die drie weken duurde - zou spruiten.... Maar ter zake.

Ik schreef u voor een paar dagen, hoe de liberalen

[p. 632]

door twee moties - die van Buyl-Lepage, en die van Hijmans-Janson - het wetsvoorstel hadden verminkt, door Brussel te ontrukken aan de algemeene wetgeving, en voor de toekomst der hoofdstad een toestand schiepen, die den Vlamingen ongerust moest maken. Brussel, erkend als niet-Vlaamsche stad, was niet alleen een negeeren van statistische waarheid; het was niet alleen loochenen dat de ondergrond der bevolking, dat de ondergrond van het geestelijke leven der bevolking oorspronkelijk-Vlaamsch is: het was beletten dat de latere generaties dat grondelijke, oorspronkelijke nog ondervinden zouden, het nog zouden gevoelen en belijden. Het was niet alleen de kloof dieper maken tusschen het eigenlijke volk en de hoogere standen: het was eene nieuwe kloof delven tusschen de oudere en jongere lagen der burgerij zelf, die nog slechts sedert een dertig jaar aan 't verfranschen ging. En het was meer nog: het was eene ‘ontworteling’, gelijk Maurice Barrès zegt; het was een oer-aard of vreemden geestelijken bodem verplanten; het was daardoor een verarmen, een anemiëeren, een verzwakken van alle oorsprongkrachten; wat men dan ook wel aan de latere vruchten ondervinden zou. - Dat de flamingant Buyl zich met den gekonden franskiljon Lepage (Schepene van Onderwijs der hoofdstad) voor zulk karreweitje spannen wou, is uit te leggen door politiek opportunisme, door de leus van ‘liever iets dan niets’. Hij was op dien weg overigens vóorgegaan door de Groote Volksmeeting van Brussel, die eene dagorde in dien zin naar de Kamer gestuurd had.

Een ander amendement, dat van den katholieken Waal Hoyois, ging verder nog. Niet alleen Brussel, geheel het Vlaamsche land werd aan staatskontrool, en daardoor

[p. 633]

ook feitelijk aan onderwijs in de moedertaal onttrokken, door eene schikking die zei: Wij nemen aan dat in de vrije gestichten van het Vlaamsche land onderwijs bij middel van het Nederlandsch in meer of mindere mate gegeven wordt; maar hoever dat onderwijs zal strekken, zal alleen beoordeeld worden door menschen die, buiten alle staatsinmenging, als jurylid tot elk gesticht afzonderlijk behooren zullen. Hoe ongerijmd, om geen erger woord te gebruiken, zulke maatregel ware, springt in het oog. Ook bleef zelfs van katholieke zijde het antwoord niet uit, en het knappe en moedige weekblad ‘Hooger Leven’ schreef dan ook in een openbaren brief aan de HH. volksvertegenwoordigers:

‘Een examen door een leerling voor zijn eigen leeraars is volkomen onnuttig. Driemaal 's jaars neemt de leerling deel aan een prijskamp; daarenboven, door de ondervragingen in het jaar, kent ieder leeraar de waarde van elken leerling. Waartoe zou dit examen dan dienen? Willens, nillens, zou de leeraar niet rechtvaardig zijn ofwel zou zijne rechtvaardigheid tot onrechtvaardige uitslagen aanleiding geven. Veronderstelt een leerling, die toevallig slecht of toevallig goed antwoordt. Wat zal de examinator, die de leerlingen kent, moeten doen?

Dergelijk leeraar zal er altijd voor zorgen, dat het examen geschikt worde naar het onderwijs, dat hij geeft. Is hij meester over beide, welke waarborg bestaat dan nog?’

Zulke motie, met zijne zeer speciale welsprekendheid door den heer Hoyois verdedigd, kon ons niets dan eene hoogst-vermakelijke kamerzitting bereiden. Wij zijn er, helaas, van gespeend gebleven. De heer Hoyois, die heden

[p. 634]

zijne verdediging, neen, die van zijn amendement uitspreken zou, werd door de groene Eminentie, door den heer Woeste vervangen, die saai was men kan niet meer, en onder 't holle van zijn pontifiëeren, bij het schroot der onderbrekingen, kwalijk zijn gebrek aan overtuiging, en zijn ijver om den bisschoppen ten dienste - ten slechte dienste - te zijn, verbergen kon.

Bij zulke redevoering werd de zitting geopend. Bij zulke redevoering werd ook de bespreking over het wetsvoorstel gesloten. Al was de stof nog lang niet uitgeput, de Kamer vond bij eenparigheid dat men nu al lang genoeg deze levenskwestie voor het Vlaamsche volk behandeld en - mishandeld had, en dat de tijd gekomen was tot stemmen.

En nu kwam het grapje; nu was het dat de verwarring zou ontstaan; nu ging de te lang ingetoomde drift losbreken; het verstand tot zwijgen gebracht: nu zouden de hartstochten van lagere orde spreken gaan. O, niet dat het, objectief bezien, ophield van vermakelijk te zijn: het was de zóóveelste uitgave van wat zoo dikwijls reeds gezien was geworden: vrees onder de zweep van partijzucht, nobel vertoon over angst voor onvriendelijkheid tegenover de goede makkers, cynieke en haast joviale verloochening van wat men zelf verdedigd en voorgesteld heeft, hooger gebod verkozen boven eigen overtuiging: de parlementaire comedie, die te langen leste het vermoeiend masker afwerpt en zich in hare gansche naaktheid vertoont, al zal ze er, helaas, haar prestige bij verliezen...

En het begon met minister Helleputte, die aan 't knoopsgat van minister de Trooz het bloempje van zijne

[p. 635]

toetreding hecht, en aldus den heer Coremans afwijst; al verhaast hij zich, verklaart hij, te bekennen dat dezes voorstel geenszins ongrondwettelijk zijn zou.

En 't is Helleputte's eerste luitenant, Arthur Verhaegen, die zich grootsprakig en nijdig bij zijn collega Hoyois aansluiten gaat.

En het is de heer Henderickx, die, in naam van den heer Coremans, eene ongelukkige toegeving aan de heeren Buyl-Lepage, door een gelijkluidend amendement, doet.

En het is eindelijk: de stemming.

Natuurlijk, wat harrewarrije eerst. Waar zal men éerst over stemmen? - Men overroept elkaar. Elk wil het eerst aan de beurt. Elk wil het eerste deel van den koningskoek hebben: wie zal de boon te beurt vallen?

Men stemt over 't eerste deel van Buyl's voorstel, loopend over de provinciën waar 't Vlaamsch regiem behouden blijft. Het wordt verworpen.

- ‘Dus vervalt het heele amendement,’ verklaart als een orakelende sphinx voorzitter Schollaert...

Algemeene verwondering, die weldra gejuich wordt rechts: de bisschoppen zijn gered, vermits aldus 't princiep der wet vervallen wordt verklaard.

Maar niet aldus links: men gevoelt te goed waar 't boerenbedrog schuilt en... wil niet voor boer gehouden worden. En de heer Lorand doet zijn woedend gezicht der beste dagen aan; en 't kale hoofd van Buyl schiet bliksems, zóó snel beweegt het.

Redengel Janson echter, waakte: hij slaagt erin, eene nieuwe stemming uit te lokken, en eerst, als logisch is, over 't princiep-zelf van het wetsvoorstel, in zoover het bepaalt tegen welken datum de nieuwe wet

[p. 636]

in voege zal treden. De stemming is gunstig aan Coremans: linkerzijde stemt vóór, tegen de meerderheid der rechterzijde. Bekende flaminganten, als Van der Linden, onthouden zich; anderen nog, als minister Helleputte, stemmen tegen: morgen heeten ze ‘verraders’ in de meeste Vlaamsche bladen...

De rechterzijde is woedend, ze wil zich wreken. En bij de tweede stemming, ditmaal over 't behoud van de Waalsche afdeelingen in Vlaanderen, stemt ze kleingeestig tegen, waar ze enkele minuten vroeger, door 't verwijzen van het princiep ‘Vlaamsch in Vlaanderen’, vóór bewees te zijn. Zij verwierp 't opgelegde gebruik van Nederlandsch in 't onderwijs, thans verwerpt zij 't eventueele gebruik van het Fransch. In welke taal zal dan onderwezen worden? O Heilige logica!

En bij 't amendement-Buyl, aangaande de hoofdstad: weer zelfde verschijnsel!... En heden was het nochtans zóó warm niet, dat de werking der hersenen er had onder kunnen lijden!...

Of was dat weer alleen één dier sluwigheden, om de definitieve stemming van morgen ten bate van 't geheele wetsvoorstel te stremmen en te stuiten? Wilde men de Walen, die de Vlamingen gunstig zijn, verbitteren en aldus eene weigerende stemming uitlokken? Wilde men het obstructionisme drijven tot tergerij toe? Bestaan nog alleen zulke middelen om de Vlamingen van hunne rechten, door goedwillige en rechtzinnige Walen erkend, te ontrooven? - Wij zullen het morgen zien.

Maar dat de tergers goed opletten! Want, staat het Vlaamsche volk eenmaal op, dan konden zij wel eens de gebroken potten betalen!

N.R.C., 28 Juni 1907.