Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 637]

De uitslag

Brussel, 28 Juni.

‘Het is een schande te beraadslagen, zooals wij doen!’

Deze woorden, gisteren uitgesproken door den Waal Destrée, mochten wel als epigraaf dienen van eene discussie, gelijk wij er, wat betreft lage bekommeringen, onverholen wrok, losbarstenden haat zelfs, nooit bijwoonden. Listen en lagen, verwekte verwarring, gezochte tegenspraak: geen middel der kleine politiek, geen arglist van dorpskrakeelen, geen valstrik van elkander beloerende partijen bleef gespaard in een Parlement, dat er zijn welbehagen in te scheppen scheen, alle waardigheid af te leggen en voor allen aanzien te bedanken.

En dit voor een wetsvoorstel dat, toepasselijk op de officieele scholen, vóor 24 jaren bij algemeene stemmen, op een paar na, aangenomen werd. Maar dan gold het ook, ziet u, slechts de officieele gestichten, waar vooral kinderen der minder-gegoede klasse en der tweede-rangs burgerij werden heengestuurd. Noch katholieke colleges, noch liberale ‘Instituts’ werden bedreigd. En daar het van toen af goed stond, de jongelui naar zulk college of zulk instituut te sturen, die aan de wet Coremans ontsnapten, vond eene eenparige Kamer dat het logisch en patriotisch was, de jeugd bij middel der moedertaal, voor een goed deel althans, te onderwijzen.

Was de heer Coremans te goed op de hoogte, te klaarziende, te zeker van eene nederlaag, dat hij jaren wachtte om de wet van 1883 op het officieele M.O. door eene andere en gelijk-luidende, op het niet-officieele, aan te vullen?

[p. 638]

Hij verzuimde het althans langen tijd; en toen hij er eindelijk toe besloot, liet men dan nog zijn nieuw wetsvoorstel ettelijke jaren in de Kamerkartons rijpen; totdat eindelijk, voor eene verveelde en zenuwgespannen Kamer, op 't einde van een drukken en lastigen zittijd, de bespreking ervan plaats had, en...

Ik trachtte u, in mijne vorige brieven, breedvoerig, eenerzijds de beteekenis van het wetsvoorstel, anderzijds de wijze waarop die beteekenis erkend of ontkend werd, te schetsen. Die beteekenis is tweeërlei: in beginsel geldt het de trapsgewijze voltooiing van eene wetgeving die, zonder aan de Belgische eenheid te schaden, streeft naar feitelijke gelijkstelling van Walen en Vlamingen en naar 't erkennen van beider plichten en rechten: in de toepassing wordt er naar gestreefd, gelijke verplichtingen op te leggen aan wie zelfde voordeelen geniet.

De wijze waarop nu in de Kamer die beteekenis werd uitgelegd, is eenigszins fantastisch. Ik schreef u, welke pogingen de vertegenwoordigers der hoogere maatschappelijke lagen, of ze ook rechts dan links zetelden, aanwendden, om eene mogelijke overhand der volkstaal, ten bate van het Fransch te weren. Waren zij bang dat grondiger kennis der moedertaal dieper-gaande sociale eischen mee kon brengen, meer bewustzijn zou kweeken in hunne eigen kringen, scheuring mocht brengen in hunne gelederen, thans aaneengesloten door andere belangen dan die van ras en oorsprong? Was het de onberedeneerde haat voor wat maatschappelijk lager staat; een onbewuste vrees voor, haast, bezoedeling, die hun belette, de taal van het volk ook goed voor hunne tong te bekennen? België, land, meer dan waar ook, van oppermachtige burgerij, zoolang het roode

[p. 639]

spook de opstandsvlag niet omhoog had gestoken, heeft daarenboven in zijn wantrouwen al wat een volkswil was met werkdadig socialisme op eene lijn gesteld. En is de Vlaamsche beweging er nu ook eene die meer burgers- dan werklui-elementen groepeert, dan stuit ze toch, evengoed als jong-katholicisme en liberaal-radicalisme, die ook burgersbewegingen zijn, op den weigeren muur der hoogere, nijverheids- en geldbourgeoisie, om niet van den adel te spreken, die niet wenschen te treden buiten hunne eigenbatige en strakomlijnde dogmatiek.

Die dogmatiek, die de kennis en de beoefening der Nederlandsche taal als onnoodig uitsluit, en van de vrijheid van onderwijs eene zeer bijzondere, egoïstische uitlegging geeft - il est avec le code des accommodements -, was de onbewuste drijfveer die al de burgerpartijen in de Kamer bracht tot het potsierlijke schouwspel dat we hebben bijgewoond. Het moet gezegd: alleen de socialisten en een deel der jong-katholieken hebben zich logisch en konsekwent weten te gedragen. Al de anderen, op zeer weinig uitzonderingen na, hebben gehoorzaamd, 't zij aan onvermoede ingevingen van stand, rang en ras, 't zij - en dat is veel erger - aan bedenkingen en berekeningen van persoonlijken aard of van partijzucht; zij hebben nationale belangen aan eigen profijt opgeofferd; zij hebben zich getoond als weinig waardige kamerleden.

De zitting van gisteren is, gelijk ik u liet vermoeden, niet veel minder dol geweest dan die van eergisteren. 't Zelfde geharrewar, 't zelfde schipperen en 't zelfde belagen; eendere woede om eendere sluwheid. Zal ik ze u beschrijven? Maar ik zou, steeds en steeds maar in herhalingen vallen.

[p. 640]

De stelsels Coremans en Buyl-Lepage (ge herinnert u dat ze ten langen leste overeenstemden) werden verworpen; evenzoo de motie Hijmans-Janson. Er zal dus examen zijn noch in het Vlaamsch, noch over het Vlaamsch. Er is dus absoluut geen examen meer. En alleen blijft dit overeindstaan - wat gelukkig alle amendementen van rechts te niet doet -: het beginsel van het getuigschrift, dat de leerlingen van vrije gestichten even goed als die der officieele te leveren zullen hebben. Gelukkig kan ook daar nog aan gewijzigd worden, hetgeen dan zeker bij tweede stemming plaats zal hebben.

Die tweede stemming zal eerst later plaats hebben. Intusschen zal het land tijd vinden, om zijn wil te openbaren. Van nu af aan, van aanvang af, staat die wil tegen dien van 't Parlement. Vlaanderen kan niet nalaten, het te toonen. En voor wie den schrik voor verlies van een parlementairen zetel bij onze partijen kent, is het pleit nog niet voldongen. De lage vijandelijkheid, de weinigwaardige houding, de kleinzielige handelwijze der Kamerleden heeft misschien gedaan, dat nog alles kan worden gered.

N.R.C., 30 Juni 1907.