Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 626]

Het wetsvoorstel-Coremans in nadere bespreking

Brussel, 22 Juni.

De algemeene bespreking van Coremans' voorstel is gesloten, gisteren is men aangevangen, het lid voor lid, amendement bij amendement, te ontleden: beschouwing die des te belangrijker zijn zal, daar de tegenstanders meer bepaald zullen te toonen hebben waarheen hunne politiek strekt, tot hoever hunne oprechtheid gaat als ze spreken van hunne liefde voor de Vlamingen, en in wat hunne houding door 't algemeen belang of door bijzondere baten bepaald wordt en gewijzigd.

Ik schreef u gisteren hoe de voorstanders langzamerhand moed en betrouwen verloren, vooral wat het erkennen van Brussel als Vlaamsche stad aangaat. Want men twijfelt er minder aan, dat het voorstel-Coremans boven de twee andere voorstellen zou zegevieren, dan dat het er dóor zou komen zonder déze verminking: Brussel, tweetalig, zal door bijzondere schikkingen en wetsbepalingen, die het van 't overige land scheiden, worden geregeerd, en zal aldus meer en meer zelfstandig karakter, ten bate van een gelijkstrijkend, verslappend cosmopolitisme, verliezen. Dat die vreeze gegrond is, werd door de besprekingen van gisteren duidelijker dan ooit.

Want alles draaide er hoofdzakelijk om de motie-Buyl. Ik sprak er u onderscheiden malen over, en zei u ook dat ze nagenoeg overeenstemt met het opportunistisch voorstel van de Vlaamsche meeting die onlangs te Brussel werd gehouden, voorstel dat, liever dan 't geheele stelsel-Coremans verworpen te zien, Brussel, mits bepaalde wetstermen,

[p. 627]

prijs gaf. Thans kan ik u den tekst van den heer Buyl in vertaling geven:

‘In de stad Brussel en in de aanpalende gemeenten, zal de wet van 1883 toepasselijk zijn voor de getuigschriften waarvan de dragers het Vlaamsch als moedertaal of als gewone taal gebruiken.

De getuigschriften, in deze omschrijving afgeleverd aan dragers, waarvan het Fransch moedertaal of gewone taal is, zullen getuigenis voeren, dat voornoemde dragers met vrucht een leergang van Vlaamsch, minstens zes uren (eerst stond: vier uren) per week innemend.’

De heer Buyl, liberaal volksvertegenwoordiger van een deel der Vlaamsche Zeekust, maar tevens wethouder van de groote, en voorname, voorstad Elsene, één der bestbewoonde, meest aristocratische deelen van het Brusselsche agglomeraat; bekend voorstander van de rechten der Vlamingen, maar ook toch verkleefd partijganger, die gaarne eene lichte toegeving ten bate van anders-denkende partijgenooten doet; voorvechter voor zijne idealen, maar niet te minder strever naar politieke eenheid, dacht, door zijn amendement, bevrediging onder de liberalen te bewerken, en ze te brengen tot eenparige stemming van het wetsvoorstel-Coremans, aldus verminkt.

Hij mocht er slechts bij deele in slagen; en zij die meenden, dat de geheele liberale linkerzijde zijne zienswijze bij zou treden, bevonden zich gisteren deerlijk teleurgesteld.

Het is onbegrijpelijk, ongelooflijk en diep-betreurenswaard hoe hardnekkig sommige tegenstanders der Vlaamsche wetgeving zich tegen verder onderwijs, zoo niet van het Nederlandsch, dan toch in het Nederlandsch, verzetten.

[p. 628]

Wat ze drijven mag in hun verzet, wat ze mag aanzetten tot beletten dat ook aan Walen, neen, aan tweetaligen gelegenheid worde gegeven door middel van Nederlandsch onderwijs eene breedere beschaving nader te treden, ware voor ieder ondoorgrondelijk, die niet wist, hoe diep hier Fransche geestesontwikkeling, Fransche cultuur en opvoedingswijze wortel hebben geschoten. Al de generatiën die geestelijk voor een twintigtal jaren tot hoogere ontwikkeling zijn gekomen, zijn zóó van Latijnschen, langs Franschen weg, doordrongen, zijn zóó doorkneed van Fransche denkwijze, hebben smaak en oordeel zóózeer op Franschen leest gevormd, dat eene instinctmatige vrees, een organische afkeer voor elke andere kultuur ze voorgoed van al wat geen Fransch is heeft afgewend. Zeker, ze zullen noch Duitsche geleerdheid, noch Angel-Saksische doordrijvendheid negeeren; zich echter overleveren aan Duitsche of Engelsche, aan Germaansche invloeden of geesteswerk is hun, physisch, bijna onmogelijk; - iets dat dan nog slecht-begrepene Duitsche propaganda en slecht begrepen flamingantisme niet verbeteren kwamen. En zoo is het dan ook begrijpelijk, hoewel, redelijk gesproken, geenszins te rechtvaardigen, zoo menschen als Hijmans en Janson, die nochtans gaarne de rechten der Vlamingen erkennen, in verontwaardiging ontsteken, als men hun werkdadige, feitelijke, logische bewerkstelling dier rechten vraagt. En zoo is het dan ook te verklaren, dat zij geen vrede hebben, hoezeer enkelen, als Franck, aandringen, met wat Buyl had voorgesteld, en ze in hunne partij nieuwe scheuring brengen door een ander amendement, dat nagenoeg luidt als volgt:

‘Wie aan de eischen van de wet van 1883 niet heeft voldaan, zal een examen af te leggen hebben, dat uit

[p. 629]

volgende proeven bestaan zal:

1^o. De mondelinge vertaling in het Fransch van een Nederlandschen tekst;

2^o. De vertaling, zonder woordenboek, van een Franschen tekst in het Nederlandsch;

3^o. Een mondelinge ondervraging in het Nederlandsch, over één der cursussen van geschiedenis, aardrijkskunde, scheikunde, plantenkunde en natuurkunde, zooals ze op het programma van rhetorica of hoogste wetenschappelijke klas voorkomen, naar keus van den ondervraagde.’

Men ziet de strekking: zoo 't amendement-Buyl reeds een al te groot voorrecht gaf aan wie zich als Franschsprekend wilde beschouwen, behield het dan toch voor de Vlaamsche afdeeling het geheele leerprogramma der officieele scholen, dat het onderwijs-in-'t Nederlandsch voorschrijft van Geschiedenis en Aardrijkskunde, gezamen als één vak beschouwd, en van Natuurlijke Wetenschappen, d.z. Dierkunde, Plantenkunde, Natuurkunde en Scheikunde. Nu willen de heeren Hijmans niet eens meer van dit laatste, zelfs voor de Vlaamsche afdeelingen, weten: het zal volstaan dat de recipiendaris, naar de papegaai-methode waar het eergisteren Anseele over had, een klein gedeelte - dat der hoogste klas - van slechts één dier vakken van buiten leere, om recht te hebben, bij welslagen, op hetzelfde diploma, dat de leerlingen der officiëele scholen in het Vlaamsche land, ook die welke vroeger eene Fransche ontwikkeling kregen, in 't zweet huns aanschijns te veroveren hebben.

Als gebrek aan logica kan het niet verder... Of neen, ik vergis me: het kan wèl verder. Het kan gaan tot algeheele ontkenning der rechtvaardigheid; het kan gaan

[p. 630]

tot de cynieke onttrekking aan alle officieel toezicht van een wèl toegegeven examen, maar een examen dat buiten alle staatsinmenging, door collegiale jury's afgenomen zou worden. Dat is het stelsel des heeren Hoyois, naar het schijnt door de meerderheid der rechterzijde aangenomen.

De heer Hoyois heeft zijn voorstel nog niet verdedigd. Den dag, dat hij het doet zal er gelachen worden. Ik beloof er u trouw verslag over.

N.R.C., 25 Juni 1907.