Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 622]

Einde van den proloog

Brussel, 21 Juni.

Een dag voor men het verwachtte, heeft gisteren de algemeene beraadslaging over het wetsvoorstel Coremans een einde genomen. Veel nieuws heeft deze besluit-zitting niet gebracht, na de redevoering van den katholiek Henderickx was al wat als pro kon gelden gezegd, en zelfs Coremans kon er weinig aan toevoegen. Hij was dan ook gisteren niet bijzonder: zijne argumenteering bracht weinig verrassends, al bleek spreker de pittige, kernige, ook wel agressieve debater van vroeger gebleven. Waarom zou hij zich overigens hebben ingespannen? Na Franck, na De Vigne, na vooral J. Delbeke en Henderickx kon alleen nog in nieuwen vorm oude klei worden gekneed. Nu was de heer Coremans wel weer een kranige boetseerder, zooals vroeger en altijd: hij heeft zijn eigen inzicht en zijn eigen duimdruk; maar hij had een stof te verwerken, die lang reeds gekend was. Zoodat zijne redevoering vooral beteekenis had, minder om 't geen ze inhield, dan om de wijze waarop de grijze staatsman, met zijn aangezicht waarop men nooit lezen kan of het hem ernst of scherts is, den inhoud op wist te dienen en uit te doen komen.

Hetzelfde voor Anseele, waarvan in deze zaak, gelijk ik het u gisteren schreef, de onbewimpelde eerlijkheid, de groote vrijheid van opvatting en verdediging te loven vallen. Zijne rede, die met brutale hamerslagen de noodwendigheid van Coremans' voorstel in de hoofden spijkerde, tintelde weer van die zeer bijzondere, waarlijk Gentsche, zeker grove, maar haast Rabelais-grootschen humor, die 't

[p. 623]

beste van Anseele's redenaarstalent uitmaakt, naast het sidderende en donderende van zijne verontwaardiging. Ditmaal gold het - ik weersta den lust niet, u dit staaltje van bepaald Gentsche geestigheid mede te deelen - 't examen, dat, op voorstel van den heer Segers e.a., ieder leerling van een vrij gesticht voor M.O. zou moeten afleggen om een Vlaamsch getuigschrift te bekomen en dat zou worden afgenomen door een jury, aangewezen door elk gesticht, buiten staatsinmenging of toezicht.

‘Zulke examina, dat kennen we’, spotte Anseele. ‘Men pompt de jongens met Vlaamsch vol, alleen om 't examen zelf; na 't examen is alles gauw weer vergeten. Organisch wordt zulke kennis nooit. Zoo heb ik aan mijn papegaai leeren zingen van “O, van den Peereboom!” (een Gentsch spotliedje op den oud-minister). Welnu: uw examen is een papegaai-examen!’

Daarbuiten heeft de zitting niet veel meer dan eene onhandige redevoering van den heer Wauwermans gebracht: de zooveelste uitgave van de opwerpingen tegen het wetsvoorstel, en hebben nog Augusteyns en boerke van Brussel uitgelegd, waarom ze voor zouden stemmen. Maar de atmosfeer der Kamer was niet warm, al genoten wij Junizon. Men gevoelde wel dat Coremans' kansen verminderd zijn; zijne vrienden zelf vreezen voor eene neerlaag; eene verbrokkeling, eene vermindering in de erkenning van het gegronde zijner eischen wordt althans bij stemming gevreesd. En daar zal vooral Brussel als Vlaamsche stad een steen des aanstoots bij zijn.

En zooiets is werkelijk betreurenswaardig. Wat ook de statistieken mogen leeren - en ik gaf u onlangs een staaltje, hoe de cijfers bewijzen dat Brussel eene echt-Vlaam-

[p. 624]

sche stad is, - hoe waar 't moge wezen, hoe ieder te elken dage moge ondervinden dat heel het innige, grondelijke, oer-natuurlijke van de hoofdstad Vlaamsch is - en ik hoop er u binnenkort eenige kernige voorbeelden van te mogen geven -: de schijn is hier tegen de werkelijkheid. In een weeldestad als Brussel ziet men vooral de oppervlakte, het blinkende, het schitterende. Het verborgene, in casu de eigenlijke volksaard, de grond waarop het karakter der stad bouwt, het innerlijke dat de spil van 't heele stadsleven is, blijft ongekend, en - wordt genegeerd. Men ziet het Vlaamsche van Brussel niet; in den dagelijkschen omgang ondervindt men het niet; dus - aldus redeneeren blinde, of slimme, politici - bestaat het Brusselsche Vlaamschaardige niet, dan als vermakelijk curiosum. Men denkt er niet aan dat zulke opvatting niet alleen valsch is, dat ze den volksaard negeert en aldus alle oorspronkelijk leven, elke oer-werkzaamheid, alle natuurlijke energie doodt; dat ze oorspronkelijke veerkracht te niet doet ten bate van eene laksheid die alle nadeelige invloeden in de hand werkt; men ziet alleen deze verovering: de geboorte van eene ‘âme belge’, met als uitingstaal het Fransch, - en welk een Fransch!

Nu kon het wetsvoorstel Coremans er toe bijdragen, aan Brussel zijn Vlaamsch karakter te behouden; het zou het Vlaamsche bewustzijn bij de nieuwere geslachten wekken, het zou de hoogere standen door betere kennis der volkstaal dichter bij het volk brengen, - wat dan toch steeds te wenschen blijft.

Geene enkele der partijen heeft het gewild. De katholieken zijn op dit punt vooral gescheiden. De socialisten zullen voor 't wetsvoorstel stemmen, mits voorbehoud voor

[p. 625]

wat Brussel aangaat. En de liberalen schijnen zich te willen vereenigen om een amendement dat nu juist komt bevestigen: Brussel is niet alleen een tweetalige stad - wat waar kan wezen - maar ieder heeft het recht zichzelf voor of tegen een Vlaamsch onderwijsregiem te verklaren - 't geen een echte ramp is, als men de onverschilligheid der bevolking en de pronkzucht van een wereldstad, die ‘het klein Parijs’ heet, nagaat. Want daar leidt immers het amendement Buyl heen, dat zegt: elk zal onderwezen worden in de taal die hij het meest gebruikt. En nu weet ieder die in Brussel woont, hoe elkeen er hier op gesteld is, te laten hooren dat hij Fransch kent.

Elke Vlaamsche toegeving is eene neêrlaag. Gij hebt uit mijn brief van gisteren kunnen opmaken, hoe onze taal tot op heden inzake onderwijs behandeld werd. Wij moesten er eene eer in stellen, ons te weren tegen al wat een ongelukkig status quo bestendigen kon. Slechts een paar menschen schijnen het in de Kamer in te zien. Men gaat liever met partijbelangen mee.

Moge de verdere behandeling van Coremans' wetsvoorstel mij van mijn pessimisme genezen!

N.R.C., 23 Juni 1907.