Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 506]

De crisis. - Hoe zal zij worden opgelost!

Brussel, 18 April.

Toen graaf de Smet de Naeyer, bij het heengaan door een al te lichtzinnig en onbedacht gebaar van wrevel de werking der geheele wet had verijdeld - want alles pleit er voor dat het koninklijk besluit eerst na de eindstemming zal zijn geteekend; en 't bewijs ervan vind ik in 't feit dat de ministers over die wet hebben meegestemd, terwijl ze die wet zelf daags tevoren hadden ingetrokken: een daad zóo onlogisch, dat ze zelfs onze afgetreden ministers niet moest aangewreven worden - toen graaf de Smet er dus een zoete wraak in zag, al 't gestemde nutteloos te maken, kon hij bezwaarlijk denken dat die daad zulke groote gevolgen moest hebben. Men noemde het een staatsaanslag, een vuistslag in het gelaat der Kamer, een daad van willekeur, waarvan het constitutioneele bedenkelijk was. Het was door heel het land éene opschudding. De socialisten zagen er een gewenschte aanleiding tot republikeinsche propaganda in. Voor de liberalen was het een welkom voetbankje, dat toeliet, van op den rug der overwonnen ministers te vertellen dat voortaan nog alleen een liberaal ministerie mogelijk is. En zelfs katholieken - gelijk het gisteren nog gebeurde te Bergen - drukten er openlijk hun spijt over uit, dat de afgetreden ministers hadden gemeend, tot dat koninklijk besluit hun toevlucht te moeten nemen.

Want thans staat het wel vast: niet de Koning-zelf, het oud-ministerie is alleen voor het Besluit aansprakelijk. Inderdaad: zoo 't waar is dat de Koning het van

[p. 507]

uit zijne villa van Cap-Ferrat - ge weet dat ze, nederig, ‘Passable’ heet - na de stemming van het amendement-Beernaert, de elfde dus, uit eigen beweging heeft onderteekend, men weet dat de ministers het slechts op dertienden April hebben ontvangen, dus na de stemming der geheele wet. Het stond hun dan in allen gevalle nog vrij, het besluit niet mede te onderteekenen. Het niet te doen, was hunne waardigheid vrijwaren; het wel te doen, was door hunne verantwoordelijkheid dekken, wat, naar datum wel wettelijk, maar in feite voor de Kamer beleedigend was. En de ex-ministers hebben 't laatste verkozen.

Andererzijds: gaat het initiatief van het besluit uit van de ministers-zelf, niet van den Koning, dan is het al zonderling dat ze eene ingetrokken wet voort lieten bespreken, en aan de stemming dier wet deelnamen; even zonderling is in dat geval, dat een besluit, in den avond van 11 April te Brussel genomen, dienzelfden avond nog te ‘Passable’ wordt onderteekend, en nochtans daarna twee volle dagen noodig heeft om terug Brussel te bereiken.

En eindelijk, laatste bezwarend feit: de ministers hebben zelf de verdaging der Kamerwerkzaamheden voorgesteld, terwijl ze wisten dat het koninklijk besluit de melding droeg, dat zij het der Kamer bekend hadden te maken. Tenzij Zijne Majesteit, alleen op telegraphische opgave der ministers, zijn besluit had opgesteld? Men ziet dat ik de voordeeligste hypothesis kies. Maar dan nog blijft het feit bestaan: Ministers die stemmen over een wet, die ze ingetrokken weten, of in allen gevalle voorgesteld hadden, in te trekken. Zoodat hunne eenige logische houding dan de onthouding zou zijn geweest...

Men ziet het: eere haalt het oud-ministerie van zijne

[p. 508]

daad niet. En draagt er zelf de slechte gevolgen van.

Want, het valt niet te betwijfelen, in afwachting van nieuwe verkiezingen die zoo niet de meerderheid, dan toch het uitzicht en deels de gezindheid der Kamer moeten wijzigen, was voor den Koning de beste oplossing: een nieuw ministerie- de Smet, met enkele gewijzigde krachten, waaronder een of twee verzoenbare Helleputtianen. Dat ministerie zou de Mijnwet, gestemd in de Kamer, hoogstwaarschijnlijk in den Senaat zien verwerpen: langs die zijde zou de heer de Smet dus bevrediging vinden. Langs een anderen kant had het de besprekingen der Kongo-commissie kunnen uitsluieren en 't voorstel van eene koloniale wet kunnen verschuiven tot op het oogenblik dat een nieuwe Kamer een nieuw Kabinet zou eischen: en ook dáarin zou het eene dood-in-eere zijn geweest. In zake de wet-Coremans: het nieuwe Kabinet was niet verplicht de amendementen van het vorige over te nemen; het kon zich neutraal houden, en... de schande der eventueele neerlaag aan den heer Coremans-alleen overlaten; en aldus zou het katholieke ministerie zichzelven een eervolle, onbezoedelde uitvaart hebben voorbereid.

Thans heeft de heer de Smet de Naeyer door zijn ongelukkig besluit dit alles niet alleen verijdeld; niet alleen heeft hij zichzelf onmogelijk gemaakt - want ge ziet van hier hoe hij in de Kamer ontvangen zou worden! -, maar zelfs zijne vrienden heeft hij het, in voorkomend geval, ministerieele leven onmogelijk gemaakt. Want zal de Koning nog de gereede elementen voor een dergelijk tusschentijdig ministerie onder de oud-katholieken vinden? Het is te betwijfelen: niemand zal het aandurven zich tegenover eene Kamer te stellen waar de mijnwet,

[p. 509]

voor eigen rekening, 't zij door de linkerzijde, 't zij door de jonge rechterzijde overgenomen, natuurlijk tot nog veel hevige discussies, fataal uitloopend op eene nieuwe crisis, aanleiding geven zal. Want de toestand is deze: de daad van graaf de Smet heeft alle vijandelijkheid tot haar toppunt gedreven. En om zich in een kooi vol woedende leeuwen te wagen, als men niet tot de probate beestentemmers behoort...

- Men weet waarom een ministerie van jong-katholieken onmogelijk is, even weinig als van liberalen of van socialisten. Wat dan? De ontbinding, zegt de geheele linkerzijde. Maar zal de Koning, na 't Besluit, door hem onderteekend en aldus toonend zijn afkeuring en afkeer der sociale wetgeving, die in onze Kamer meer en meer aanhangers vindt en bij herkiezing zeer zeker nog meer voorstanders naar het Parlement zou sturen, - zal de Koning onder deze omstandigheden in Kamerontbinding toestemmen? Het ware weinig logisch; tenzij de Koning eerst, gelijk het links uitdrukkelijk wordt gevraagd, zijn gewraakt Besluit intrekke! Maar heeft men dan de koninklijke stijfhoofdigheid vergeten?...

- Iemand fluistert mij in het oor: ‘de Oplossing? Troonafstand van Leopold II, voortaan Koning der vredige Azuren Kust!’ - Ik lach. Mijn tegenspreker, iemand die het weten kan, herneemt, zeer ernstig: ‘Let op mijne woorden’....

Intusschen is Leopold II vannacht te Laeken-Brussel toegekomen. Op 't oogenblik dat ik u schrijf heeft hij nog niemand ten paleize ontvangen. Alleen wordt verteld door iedereen, dat zijn persoonlijke vijand Staatsminister August Beernaert met een ministerie kant en klaar

[p. 510]

in zijn jaszak omloopt. Maar wie kent de geheimen des heeren Beernaert's jaszakken?

...Ik ben een wandelingetje gaan doen in de onderscheiden ministeries; die heeren beambten zien er even druk uit en zijn in den grond even nonchalant als toen er nog niets gebeurd was. Ik stel een paar vragen: ‘Wat vreest gij?’ Antwoord: ‘Wat zou ik vreezen?’ - Vraag: ‘Wat hoopt gij?’ Antwoord: ‘Het beste’... Die heeren zijn diplomatisch aangelegd.

- Geen verandering, overigens, te verwachten. Die heeren zitten veilig op hun rond-de-cuir geschroefd; en wel machtig hij, die daar verandering in brengen zou!....

Alleen in het Ministerie van Nijverheid en Arbeid is eenige verandering, eenige beroering; het Kabinetshoofd van gewezen minister Francotte, tevens algemeen bestuurder, vraagt zijn ontslag aan. Ik weet niet of daar eenig verband moet gezocht worden met het feit der stemming van de Mijnwet. Alleen weet ik dit, en uit goede bron, dat de meêwerkers van minister Francotte niet kwaad zijn dat de wet is ingetrokken, en wel om deze reden, dat de in tweede lezing gestemde tekst in enkele deelen dwaas is, en dat een nieuw wetsvoorstel een beteren tekst brengen kan. Dwaas is, bijvoorbeeld, de bepaling, aangaande het Nederlandsch in de mijnen. Wij hadden gedacht, als iedereen in Vlaanderen en ook wel in 't Walenland, dat de motie-Franck de uitdrukking was der gezonde reden, en hare stemming aan de strikte noodzakelijkheid beantwoordde. Wij vergisten ons, omdat we niet wisten, dat het er in het corps der mijningenieurs toegaat als in het leger: men schuift op naar 't getal jaren dienst die men heeft, in verband gebracht met de openstaande plaat-

[p. 511]

sen. En zoo kan het gebeuren dat een Waal, door dat onverwrikbaar legspel, ook tegen zijn zin in de Kempen wordt geplaatst. Logisch, en alleen logisch was dus het gouvernementeel voorstel, waarbij tegen alle eventualiteiten, de kennis der Nederlandsche technische taal van het mijnwezen aan ieder mijningenieur, Waal als Vlaming, werd opgelegd; terwijl het voorstel-Franck een moeilijken toestand bestendigen zou.

Maar, ziet u: dat had men moeten weten, en 't ware minister Francotte's plicht geweest, het land in te lichten over de inrichting van het corps der mijningenieurs. Doch, de heer Francotte is een slordig mensch, en de klanten die hij als Luiksch advokaat had, weten er, schijnt het, van meê te praten.

Intusschen is zijne slappe houding vóor de Kamer, bij de bespreking van zijn eigen wetsvoorstel, de grondoorzaak geweest van de ministerieele nederlaag. Men verzekert mij, dat het wetsvoorstel grondig was voorbereid, ook voor wat de beperking van den arbeidsduur aangaat; het ware niet moeilijk geweest, heet het, de zienswijze der regeering met die van den heer Beernaert overeen te doen stemmen. Maar daar was voor noodig: grondige documenteering bij den heer Francotte. Deze was hem geboden: hij heeft ze versmaad. En 't ministerie is gevallen....

Wie zal het vervangen? Het blijft een vraag.

N.R.C., 20 April 1907.