Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 479]

De tweede lezing der mijnwet. De val van het ministerie?

Brussel, 11 April.

Men had het nooit voor zoo vroeg verwacht. Het is als een aëroliet op de hoofden neergekomen. De regeering zou triompheeren, zegden zelfs de tegenstanders. En inderdaad: de middenweg scheen gevonden; de misnoegden schenen getemd; een algemeen ‘embrassons-nous, Folleville’ der rechterzijde zou de ministeriëele crisis besluiten op eene apotheose van het cabinet-de Smet de Naeyer.

Ik zei u reeds hoe de openbare zittingen der Kamer in de twee laatste dagen een beminnelijke verzoening aan schenen te duiden. Achter de schermen ging het er wel zoo aartsvaderlijk-braaf niet toe. Men merkte wel eenige spanning; men zag wel dat voor de oogen van het land comedie werd gespeeld: een aandoenlijk tooneelspel met den heer Woeste als père noble, den heer Francotte als eerste dramatische rol, en waar men lang geen verrader bij verwachtte. Maar zelfs de coulisses kenden de verteedering: sedert ik u voor 't laatst schreef, wisten de bladen te vertellen dat de rechterzijde, behalve enkele Helleputtianen, die niet buigen wilden, in een geheime vergadering met overgroote meerderheid een motie had aangenomen, waarbij de heer van Cleemputte, weêr een Gentenaar, - deze wet zal bepaald de wet der Gentenaren mogen heeten! - de regeering redde door te verklaren: ‘de regeering voorziet er in, dat de duur van het dagelijksch werk de gezondheid der werklieden niet schaden zal.’ Wel was de heer Beernaert woedend geweest; wel dat de heer Verhae-

[p. 480]

gen er op gewezen dat duizenden werklieden de wettelijke beperking van den werkduur hadden geëischt; maar de regeering had zich bij de motie-Cleemputte, redder van het ministerie, neêrgelegd, en had zelfs meer gedaan nog: graaf de Smet de Naeyer had plechtig verklaard dat, zoo de Kamer die brave motie niet stemde, de regeering zich verplicht zou gevoelen, ontslag te nemen.

Nog niet lang geleden had de heer de Smet secuur verklaard: ik wacht de stemming in den Senaat af. Thans stelde hij brutaal de kabinetskwestie. Het zou buigen of barsten zijn; en... het zou natuurlijk buigen worden. De verslagen rechterzijde zou alleen bij gehoorzaam stemmen mét den minister, van hare emotie bekomen. De heer de Smet mocht in zijne vuisten wrijven: de toestand was gered.

- Hij had zonder den waard gerekend. En de waard was de heer Beernaert. - De heer Beernaert speelt groot spel, dit jaar. Hij was het, die de inpalmingsplannen der Kongophielen verijdelde. Ditmaal breekt hij liever een ministerie, dan toe te laten dat een democratische maatregel, logisch uitvloeisel van eene geheele katholieke wetgeving, wordt versmacht.

Bij de zitting van heden dus, die daareven gesloten werd op de versteldheid van de vrienden der regeering, heeft hij uitdrukkelijk verklaard, dat het land niets wilde, dan de wettelijke bepaling van den werkduur, door de wet op de Zondagsrust, overigens reeds aangenomen, dringend te zien stemmen. Hij legde eene nieuwe motie neêr: ‘Om het misbruik der werkkrachten te beletten, en, bij gebreken aan een opzettelijke wet aangaande deze vraag, zal een Koninklijk besluit, op verslag van den

[p. 481]

Mijnraad, van den hoogeren Mijnraad en van de bevoegde secties van nijverheids- en arbeidsraden, het dagelijksch getal uren bepalen, dat het gebruik der werklieden binnen in de uitgebate mijnen van het Noorderbekken zal worden toegelaten.

En zijne argumentatie hoefde de heer Beernaert niet ver te zoeken: het bekken der Kempen hangt met dat der Roer en het Nederlandsche samen; en dáár is de wettelijke beperking van den werkduur ingevoerd. Die beperking is overigens ook in Frankrijk aangenomen, en de laatste Engelsche troonrede kondigt ze aan: bewijs dat ze geenszins de kolennijverheid schaden kan. - Heeft overigens de Regeering niet tot plicht, haar eigen begonnen werk voort te zetten? Toen de heer Beernaert in 1886 als eerste-minister de eer had, de eerste werkliedenwet voor te stellen, volgde de rechterzijde hem als één man; en thans... - Wèl wil de regeering, aan de hand van den heer van Cleemputte, de gezondheid aan de werklieden der mijnen verzekeren; maar ze weigert de beperking van den werktijd te erkennen, eerste voorwaarde van gezondheid van menschen, die bij 30 graden warmte, en bij onvoldoende luchtverversching, hun dagelijksch brood verdienen! En het ministerie spreke niet van vrijheid: in '86, in '89, later nog was de regeering voorstander van ingrijpen; heden wendt ze een kieschheid aan van gevoelens voor die arme werklui, aan wie ze voor niets ter wereld hun vrijheid van werken of luieren ontnemen wil, dat het waarlijk aandoenlijk zou wezen, indien het maar geen masker was van klassenzelfzucht.....

Aldus de heer Beernaert, wiens succes het ministerie ongerust begint te maken. Minister Francotte, bleek en

[p. 482]

zenuwachtig, valt hem in de rede: hij spreekt zich-zelf tegen en loopt een standje op van zijn collega Van den Heuvel. De heer de Smet de Naeyer vouwt zijne armen als Napoleon, fronst de brauwen, schijnt gedompeld in grondelooze bespiegeling. De heer Woeste, de scherpe trekken onaantastelijk, schrijft traag en gemeten een brief, met de aandacht van een notarisklerk. Zoo doet de heer Woeste altijd als er onweer in de lucht is...

Maar de heer van Cleemputte schudt zijne grijze manen: hij heeft het zich-zelven gezworen; hij heeft het zijne vrienden beloofd: hij zal de Newfoundlander, de reddende waterhond van het ministerie zijn.

Arme verdediger des vaderlands! Hij is onvoorzichtig, de heer van Cleemputte; van te zien hoe gemoedelijk Helleputte met Beernaert keuvelt, en hoe de Lantsheere als Verhaegen rechts en links het ordewoord uitdeelen, maakt hem kregelig en agressief; hij wordt zenuwachtig en grof; hij wordt gemeen als een gewoon socialist. - En het is midden algemeen gelach dat hij uitlegt dat hij een hekel heeft aan reglementeering die geen wijziging toelaat, waar nieuwe werkvoorwaarden ze zouden eischen, dat, zoo 't princiep der beperking goed is, het groot verschil van den aard en in het vermoeiende der onderscheiden werken een algemeenen werkduur als billijken maatregel tegenspreekt; dat dus verschillende gevallen ook bijzondere reglementeering vragen en dat niemand beter dan de werkbaas, onder toezicht der arbeidsinspecteurs, daarin kan voorzien... Maar hij preekt, de heer van Cleemputte met de breede gebaren, zoo niet in deserto, dan toch midden in een harrewarrijë, waar zelfs de bestuurder van een dubbel Straussorkest doof bij worden zou.

[p. 483]

- De regeering schijnt geenszins tevreden. Het is lang niet wat ze verwachtte. Het had heel wat mooier kunnen zijn. Gelukkig is de knappe heer Woeste daar nog...

Helaas, hij wordt oud, de knappe heer Woeste; hij wordt zeer oud. Wat vroeger fijnheid was is sufferigheid geworden; wat hij vroeger won bij bravour wil hij thans door grootvaderlijke deftigheid en gewogenheid bemeesteren.

En heden heeft hij een bijzonder-ongelukkigen dag. Bij wijze van verklaring verloopt hij in historische beschouwingen. ‘Dat is archeologie!’, dient hem de heer Demblon toe. Maar de heer Karel Woeste bekommert zich om zoo weinig niet: ‘Ik heb nog de gelegenheid niet gehad, op 't antwoord des heeren van Cleemputte te antwoorden’ (sic.) zegt hij; en... zijn stem dobbert als een bootje op een huilende stormzee. - ‘Ge zijt een phonograaf!’ herneemt de heer Demblon. En 't is, helaas, in alle opzichten waar: met een neusstem als ik er niemand eene toewensch doet de heer Woeste niets dan al de oudbekende argumenten op te rakelen...

Zijn aartsvijand, Pieter Daens, neemt koortsig nota's. Men gruwelt bij de gedachte, dat hij antwoorden gaat op het antwoord des heeren Woeste aangaande 't antwoord van den eerbaren van Cleemputte. Maar gelukkig is de heer Denis daar, om het hem strenggelijk te verbieden; en...

De heer Francotte, minister van nijverheid en arbeid, neemt het woord. Het oogenblik is plechtig. Men zou een mug hooren vliegen, indien we in 't muggenseizoen waren. En in deftige bewoordingen verklaart de minister, dat de regeering, zonder meer, de motie van Cleemputte bijtreedt.

Angstige afwachting. Minister Van den Heuvel plukt aan

[p. 484]

zijn snor; minister de Smet ziet er meer en meer diepzinnig uit; minister van der Bruggen is apoplectisch als een woedende kalkoen geworden: generaal Cousebant waggelt gracielijk van 't eene been op het andere.

Korzelig legt voorzitter Schollaert de twee moties in stemming. Bij staan en zitten wordt de motie-van Cleemputte verworpen. De regeering krijgt als een mokerslag op het hoofd. Bij naamafroeping wordt de motie-Beernaert door 76 stemmen tegen 70 en drie onthoudingen aangenomen. De verslagenheid der regeering wordt verbijstering. De heer Woeste, met, opeens, een kreeftekop waarvan de neus een nijper zijn zou, snelt toe, alsof er nog iets te redden was. Maar - het is te laat, helaas... En nu?...

De heer de Smet heeft het uitdrukkelijk verklaard: wordt de wettelijke beperking bij tweede lezing weer gestemd, dan blijft er der regeering niets over, dan haar ontslag te geven...

- De regeering heeft het woord!

N.R.C., 13 April 1907.