Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 459]

De crisis ontweken?

Brussel, 28 Maart.

Ik heb gebruik gemaakt van de parlementaire Paaschvacantie, die, buiten de dagelijksche drift der zittingen, de gemoederen allicht gekoeld en den gedachtengang logischer gemaakt allicht gekoeld en den gedachtengang logischer gemaakt zal hebben, om een paar personen op te gaan zoeken die goed zijn geplaatst om mij een oordeel te geven, waar men op bouwen kan, aangaande de ministeriëele crisis waar hier herhaald op gewezen werd. Beiden verkozen ongenoemd te blijven: in de huidige, kiesche omstandigheden is dat verlangen gegrond en begrijpelijk. Ik eerbiedig dus hun anonymaat, en veroorloof mij alleen hunne meening samen te vatten.

De eerste, die zoo niet in feite, dan toch naar opinie tot de linkerzijde behoort, zei ongeveer:

‘Ik ontsteek niet gauw in woede; en voor elke eerlijke meening, al druischte ze regelrecht tegen mijne overtuiging in, heb ik eerbied en ben ik toegevend. Maar waar ik zie dat menschen, die door de natie belast zijn naar geweten in haren naam en voor haar best-zijn te handelen, van lieverlede afbreken wat zij-zelf hebben opgebouwd, niet omdat ze meenen zich bij 't opbouwen vergist te hebben, maar omdat hun bouw aan een hoog-geplaatste niet beviel, dat vind ik eene onnoemelijke lafheid. En het is hetgeen verleden week in de Kongo-commissie is voorgevallen. Gij weet dat die Kongo-commissie besloten had, dat een koloniale raad in feite ons aanstaande wingebied beheeren zou. Over de samenstelling van dien raad is lang getwist geworden; men moest het middel vinden om aan het

[p. 460]

land in zake Kongobestuur het ruimste toezicht, naast het meeste profijt, te verzekeren. - Daar verneemt men ineens den toorn des Konings: de vraag-Cooreman naar rekeningen en budgetten der laatste drie jaren van den Vrijstaat had Zijne Majesteit kwalijk in 't oor geklonken; het ministerie-de Smet zou de koninklijke misnoegdheid uitzweeten; de crisis is onvermijdelijk... Maar jawel! Indien er niet steeds “des accommodements avec le ciel” waren! En die schikkingen, die “accomodements” waren niet moeilijk te vinden: men zou aan den Koning de uitsluitende benoeming der leden van den Kolonialen Raad laten! Het was eenvoudig en gemakkelijk; en, zoowaar: er werd in de Kongo-commissie eene meerderheid gevonden, om dien kaakslag aan het Belgische volk te geven: door acht stemmen tegen zeven werd aldus den Koning opnieuw absoluut heerscher, zonder kontrool of inmenging van de natie, over onze aanstaande kolonie benoemd. Aan 't volk zou nog alleen de vereerende last worden gelaten, het tekort der uitbating te betalen, en de verzekering dat in 't beheer van Kongo niets meer tegen den zin van Leopold II gebeuren zou.

De Koning was over zijne onderdanen natuurlijk tevreden; de heer de Smet was gered; zijn vernuft had weer zijne plooibaarheid uitmuntend gediend. En de crisis was in schijn ontweken.

Ik zeg: in schijn. Want, nietwaar, ze blijft zonder twijfel virtueel bestaan! De Kongozaak is bijgedraaid; goed. Maar rest de mijnkwestie, waar, hoe de zaken ook keeren, de regeering in minderheid blijft. En eene minderheid die - men verwaarloosde het te doen opmerken - haar zelve dan nog tegensprak. Want, wat weigerde hoofdzakelijk

[p. 461]

het ministerie te erkennen? De wettelijke beperking van den werkduur. Maar door de stemming der wet op de Zondag - rust, d.i. in 1905, erkende en bevestigde de regeering die beperking, door onder artikel 4, twaalfde paragraaf, vast te stellen dat een halve werkdag op vijf uren werd bepaald, hetgeen toch wel de wettelijke beperking vaststelt, zou ik meenen!...

En aan zulke lichtzinnige, onbetrouwbare minderheid zou de leiding der staatszaken blijven toevertrouwd? Maar zelfs de Belgische lankmoedigheid kan het niet dulden!... Daarbij, er staan nog heel wat bedreigende wetsvoorstellen aan de deur. Zeker, de regeering kan het bij het wetsvoorstel-Coremans winnen. Maar de wet over Antwerpens havenwezen? En de uitbreiding van kiesrecht voor gemeente en provincie? En de vraag van den Leerplicht?...

Ik weet: de moeilijkheid ligt in de samenstelling van een nieuw ministerie; vooralsnog is langs die zijde niets te verwachten; alleen de ontbinding der Kamer door den Koning hadde heil gebracht. Maar nu de Koning bevredigd is, en weer onbekommerd van de Zuiderzon genieten mag...

Ziehier dus mijne meening: de crisis blijft geopend. De regeering, bespot, behoond, afgewezen door hare beste vrienden, zal niet te minder recht blijven, ook na eene ongunstige tweede stemming van de mijnenwet. Maar wacht op de verkiezingen van volgend jaar!... De heer de Smet de Naeyer heeft nog dertien maanden te regeeren: van April tot Mei 1908. Maar het cijfer dertien zal voor hem een ongelukscijfer zijn’...

Mijn tweede zegsman, die tot de katholieke partij be-

[p. 462]

hoort, was minder pessimistisch. Hij sprak:

‘Beantwoordt de regeeringswijze van graaf de Smet de Naeyer aan de desiderata der meerderheid van zijne partij? Dát is de vraag: zij kan alleen bevestigend beantwoord worden. Zeker, de oneenigheid tusschen sommige leden valt niet te ontkennen. En dat die oneenigheid over belangrijke vragen loopt, is niet te betwisten. Maar hoeveel andere en even gewichtige punten vereenigen ons niet!... Dat de sociale wetgeving geenszins ons zwaktepunt, geenszins het “défaut de la cuirasse” is, hebben zelfs de socialisten erkend. Wat ons, in den grond, onder leden van eene vast-aaneengesloten partij, scheidt, is dus alleen een kwestie van tijd. Sommigen willen wat rasser loopen dan de anderen? de meesten wenschen voorzichtig het festina lente toe te passen; maar eigenlijk zijn wij het allen eens.

En wij zijn het overigens ook allen eens, dat het ministerie-de Smet in de groote lijnen uitmuntend naar ons aller zienswijze regeert. Zie maar wat bij de eerste crisisgeruchten, de heer Helleputte-zelf in zijn blad “Le XXe Siècle” als protest drukken liet. Is dat niet bemoedigend voor den heer de Smet, in de onaangename dagen die hij thans als kabinetshoofd beleeft?

Zeker, de menschelijke wispelturigheid kan het doen, dat de heer de Smet ook in eigen partij op zou houden, bijval te genieten. Maar wat is een naam? En heeft ooit, in de drie-en-twintig jaren van onze katholieke regeering, eene verandering van ministerie in iets onze macht geknakt? Goddank, wij hebben mannen genoeg, van talent en beteekenis, die, bij een eventueelen misstap, den heer de Smet en zijne mede-ministers met eere zouden kunnen

[p. 463]

opvolgen... Maar vooralsnog is daar, geloof me, geenszins sprake van. En ook de toekomst is niet zoo zwart als men wel wil doen gelooven. Want men zou moeten beginnen door aan de rechterzijde hare meerderheid te ontnemen; en dát is onbegonnen werk... Neen, zoolang we eene meerderheid bezitten, zullen we door een waardig ministerie vertegenwoordigd zijn...

En die geruchten der laatste dagen?... Maar is de woede van den Koning wel officieel bewezen? - En wie zegt dat de tweede stemming der mijnwet den heer de Smet vijandig zal zijn?... En dan nog, onze partij heeft steeds uitgeblonken door tucht. Geen enkel lid der rechterzijde, geen enkel, zal ooit vergeten dat eendracht macht maakt!’....

- Ziedaar mijn inkwest. Wat zou ik er aan toevoegen? Alle hoop, vóor of tegen, is toegelaten. Er bestaat, gelukkig, geen belasting op het moreele eigendom, zelfs graaf de Smet, minister der financiën, hoe wrak zijn begrooting mocht wezen, zou ze niet durven invoeren. Elke Belg denke dus wat hij wil. Ik doe mijn plicht van journalist: ik wacht met waakzaam oog de omstandigheden af.

N.R.C., 30 Maart 1907.