Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 455]

Een crisis?

Brussel, 20 Maart.

Het stuift er!

Of zoo 't er nog niet stuift, zoo de loopende geruchten voorbarig zijn en voorloopig nog op hypothetischen grond berusten: de beslistheid waarmee goed-ingelichte lui spreken, de kommer op ministeriële voorhoofden, de schittering, ter sluiks, van een anti-gouvernementeelen blik zeggen genoeg, dat er wel een crisis op handen kon zijn. Reeds voor een paar dagen zei graaf de Smet de Naeyer aan een interviewer ongeveer: ‘Ik, aftreden? Jawel, jawel, indien ik nog slechts over eene minderheid zou beschikken, dan...’. En toen sprak men reeds over een mogelijk kabinetde Trooz; en men wist dat er eenige wrijving bestond tusschen het ministerie en den kamer-voorzitter Schollaert, behuwdbroeder, overigens, van den scheuringmaker Helleputte..

Nu worden de geruchten duidelijker; in de wandelgangen der Kamer hebben de volksvertegenwoordigers, eenige althans, het diplomatiek mondslot gebroken; de oorzaken blijven geen geheim meer; de gevolgen worden besproken; en het blijkt wel dat, rechts als links, de crisis als eene niet onplezierige mogelijkheid tegemoet wordt gezien. Men schijnt reeds te verademen; de lente van het jaar schijnt een nieuwe gouvernementeele lente te willen vragen; en die lente wordt ons voor April beloofd, uitdrukkelijk, op vasten datum haast, door menschen die verklaren niet overmoedig te zijn.

De oorzaak is deze: Leopold de Tweede, souverein van Kongo-Vrijstaat, zou vinden dat graaf de Smet de Naeyer,

[p. 456]

eerste-minister van België, een slap dienaar is. In kwestie Kongo-overneming had hij een meer-besliste, een meerimponeerende houding gewenscht. Of hij die van graaf de Smet verwachten mocht? De Koning had zich in de keus van zijn verdedigers vergist. Want gij herinnert u de holle redevoering van het kabinetshoofd, de spitsvondige maar ondiepe uitleggingen van den minister van justitie Van den Heuvel, het pathos zonder grond van den heer Woeste; geenszins bestand tegen de logica van den heer Hijmans, de bezadigde scherpte van den heer Beernaert, de mathematische stiptheid van den heer Helleputte. En eindelijk, op voorstel van oud-minister Cooreman, naar het schijnt - die, tusschen haakjes, zich in den laatsten tijd al heel onafhankelijk van de regeering toonen ging, - de vermaarde ‘entente patriotique’ ofte onderwerping van het ministerie, naar men dacht: in naam des Konings - vermits men verklaarde dat dezes voorwaarden ‘plechtige aanbevelingen’ waren - aan den wil der Kamer en der natie.

Inde ira - vandaar de toorn van Zijne Majesteit, die oordeelde verraden te zijn door de menschen waar hij zijn vertrouwen in gesteld had. Naar men verzekert, daverde de villa van Cap Ferrat onder zijne woede, zoodat er te Brussel zelf de minister-zetel van graaf de Smet van aan 't wankelen ging....

Toen trachtten de vrienden van de regeering koning Leopold te paaien; zij zouden er voor zorgen dat in de parlementaire Kongocommissie het kuiken in het ei zou worden versmacht; zij zouden de muiters tot zwijgen brengen; zij zouden redden al wat de Koning te redden wenschte; en ik schreef u (N.R.Ct. van 27 Februari) hoe de heer Woeste, te vergeefs helaas, zijn best had gedaan om al

[p. 457]

de vragen, die wat àl te intiem de Kongolandsche regeeringswijze aanbelangden, na ze voor ‘impertinentes’ te hebben verklaard, met een onnoozel-waardig antwoord had laten bejegenen. Maar de weigerachtige houding der meeste commissieleden, het vijandige wantrouwen dat, men moet het wel bekennen, enkelen dezer schijnt te bezielen, was naar de gading van den Koning-Souverein niet. En de woede van Leopold II in plaats van in de lauwe Zuiderlucht te vermilden, steeg tot olympischen toorn. ‘J'en ferai une maladie,’ moet hij hebben gezeid; - en vandaar, schijnt het, de angstwekkende geruchten der laatste dagen...

Intusschen was de gezindheid des Konings jegens zijne ministers in de Kamer bekend geworden; de groep Helleputte zag er een goede gelegenheid in om de tanden te toonen; de mijnenwet was er het gewenschte voorwendsel toe; zoodat de heer de Smet, verlaten door den Koning, verlaten door een goed deel der rechterzijde, verlaten zelfs door een zijner beste steunpilaren, oud-minister Cooreman, die ook wel zijn boezemvriend oud-minister Begerem kon meesleuren, - zoodat de heer de Smet eindelijk wanhopig werd, en geen raad wist dan ridder Van der Elst, algemeen-secretaris bij het ministerie van buitenlandsche zaken, die het oor van den Koning heeft, gauw-gauw naar Mont Ferrat te sturen, om den toestand uit te leggen en vergiffenis af te smeeken.

Het heeft niet mogen helpen; de Koning bleef onvermurwbaar; zoodat de heer de Smet de Naeyer, aan zichzelf overgelaten, geen andere redplank meer ziet dan de tweede stemming op de mijnen-wet, die hem meer dan waarschijnlijk noodlottig zijn zal... zoodat de ministeriëele crisis voor de deur staat.

[p. 458]

Het is nog niet genoeg: de heer Schollaert wil als kamervoorzitter aftreden. De reden? Eerst, natuurlijk, de verdeeldheid in de politieke partijen, hoofdzakelijk in de zijne. En ten tweede: in een redevoering heeft de heer Schollaert, antwoordende op een voordracht van den Franschen député Pion, hier voor een paar dagen gehouden, gezegd:

‘Ik beloof u voortaan de dichtst-aangeslotene eendracht te bewerken; ik beloof u alle ongeduld te onderdrukken.’ Hetgeen voor een goed verstaner zeggen wil: ‘ik treed van den voorzitterzetel af, die me een al te knellende onzijdigheid oplegt, om beter werkdadig in mijne partij op te treden, mijn schoonbroer Helleputte met mijn vriend Woeste te verzoenen, en mijn gezag te gebruiken om graaf de Smet te redden, al was het maar in schijn, en al is hij mij antipathiek’...

Zal het helpen?... Men zegt dat de koning alle bemiddeling heeft afgeslagen; dat hij denkt, van nu af aan, aan een kabinet dat uit rechter- en linkerzijden zou bestaan; en, zoo dit onmogelijk bleek (en het zou in allen gevalle niet overeenstemmen met den wensch van het volk), een ‘cabinet d'affaires’ buiten het Parlement samen zou stellen...

In hoeverre dit alles waar is weten waarschijnlijk vooralsnog de geïnteresseerden alleen. Wij deelen het dan ook slechts onder alle voorbehoud mede. Maar dat er onweêr in de lucht hangt, dat er eene bui broeit, valt niet te betwijfelen. Over wie zal de zoldering instorten?....

N.R.C., 22 Maart 1907.