Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 427]

De scheuring

Brussel, 4 Maart.

Men kan bezwaarlijk den heer de Smet de Naeyer een groot staatsman noemen. Noch zijn redenaarstalent - de heer de Smet stottert, mist geestesvlugheid, is onbeholpen in zijne gebaren - noch zijn beleid - hij is minister van financiën... zooals er velen zijn, helaas! - noch zijn doorzicht - hij verkiest zijn horizont te beperken tot den rug van zijne politieke vrienden, - geven hem het recht zich voor een Licurgus te houden. Hij imponeert noch door fijnheid, noch door kracht, zelfs niet door sluwheid of stoutheid. Alleen een onverklaarbaar geluk kan de schitterende bekroning van eene loopbaan, die den Gentschen liberalen advokaat van goeden huize tot eersten klerikalen minister bracht, hem met den grafelijken titel versierde, en hem als ‘premier’ de eer van eene lange rij uitmuntende sociale wetten zal laten, al was de nijveraarszoon die hij is, meestal weigerig in zijne houding als het er op aankwam die wetten te stemmen, - slechts heel veel geluk kan zulken einduitslag verklaren, en iets anders nog, misschien een eigenschap die de goede kansen uitmuntend kwam dienen: eene plooibaarheid, eene inschikkelijkheid, een haast onbeschaamd opportunisme, eene kwasi-onwaardige onpersoonlijkheid, die zijn vrienden toelieten, achter 't masker dat hij was voor hen en zonder dat hunne eigen deftigheid er aansprakelijk voor kon worden gemaakt, te kenteren en te evoluëeren, te intrigeeren en te konkelen, zoodat de eerzuchtige heer de Smet de Naeyer niet hun leider mag heeten, maar alleen

[p. 428]

hun gewillig woordvoerder in lastige gevallen, waar men niet verkiest zich in te wagen, alleen hun makke vertegenwoordiger, alleen hun strooien man is, - hetgeen zijn eenige wijze van ‘representatieve man’-zijn mag heeten.

Zulke weinig waardige eigenschappen, zulk gemakkelijk en verbazingwekkend keeren-naar-den-wind, die niet pleiten voor 't karakter van graaf de Smet, maar... hem aan 't bewind houden, hij bewees ze weer, gij herinnert het u, tijdens het Kongo-debat, waar hij zijn tegenstrevers uitschold voor leugenaars en slechte vaderlanders... om veertien dagen later, toen zijne vrienden zagen dat alle kans op overwinning verloren was, te komen verklaren, ineens, en toen niemand het verwachtte, dat hij het met die tegenstrevers volkomen eens was. Niemand uit zijne partij, waar aan durf nochtans geen gebrek is, zou zulke plotselinge volte-face voor eigen rekening hebben willen nemen; de heer de Smet, hij, voerde ze uit als een ‘beau geste’, als een uiterst-logische daad, als de fatale afloop van hetgeen hij altijd had volgehouden, en... de regeering, d.i. de heer de Smet's minister-zetel, was nogmaals gered...

Des te verrassender mag, bij eene inschikkelijke toegevendheid die hij zoo dikwijls bewees, zijne houding van voor enkele dagen schijnen. De N.R.Ct. heeft verteld hoe, in een lange redevoering, onze eerste minister in zake achturendag het twintigtal collega's der rechterzijde, die hierin de socialisten volgen, plechtig heeft afgewezen, aldus de oneenigheid, die zijne partij sedert geruimen tijd verdeelde, met éenen rhetorikalen houw bevestigend en allicht onherstelbaar makend. Ja, waar iedereen dacht dat de regeering zich aan zou sluiten bij de

[p. 429]

eene of andere motie die voor de groep Helleputte eene belofte... voor later, een paaiende toegeving in de toekomst, een aanvaarden van het princiep zonder de bevestiging door een wettekst, zou zijn geweest; waar iedereen zich inbeeldde dat de heer de Smet toch eerst en vooral voor de eenheid in de partij zou zorgen, in angst van de twaalf armzalige meerderheidsstemmen, heeft deze verkozen de jong-katholieken te verloochenen, om zich bij 't voorstel aan te sluiten van een groep liberalen, dat het achturenwerk ad calendas stuurt, en, vóor welke beslissing ook, een inkwest vraagt, - dat zéker geene enkele overtuiging zal doen wankelen, en bovendien onmogelijk is in kolenmijnen... die eerst binnen een tiental jaren zullen kunnen ontgonnen worden.

Zulke vastberadenheid, bij ons kabinetshoofd zoo ongewoon, en die zoo onverwacht in de Belgische ooren heeft geklonken, is niet alleen op verrassing onthaald. Zij kan immers gevolgen hebben, die zelfs de heer de Smet niet kan wenschen. Want zij bevestigt de scheuring in de regeeringspartij; meer: zij is eene oorlogsverklaring aan een groepeering, waarvan de heer de Smet zelf zich de macht moeilijk ontveinzen kan.

Want de heer Helleputte, hoofd der demokratische katholieken, is zeer machtig. Was hij het niet, hij zou de onvoorzichtigheid niet begaan, zoo onverdroten en beslist op te treden. Iedereen weet overigens dat, zoo de oudere, de regeeringsrechterzijde, op de groote bourgeoisie en den adel mag rekenen, en zich, aangesloten bij de liberalen van de groep-Neujean, ook den verderen steun der groot-industrie verzekert, - iedereen weet, zeg ik, dat de heer Helleputte in naam van de intellec-

[p. 430]

tueele katholieken spreekt, in naam van heel de woelige jeugd der Leuvensche universiteit, de katholieke kracht van morgen, en in naam ook van de kleine burgerij, en van de anti-socialistische werklui, en van de meerderheid der boeren: toch ook allemaal kiezers, en die misschien wel niet de minderheid zijn!...

Ja, de heer de Smet heeft eens een ‘daad’ aangedurfd. Zijne overtuiging is geheel gebleven; geen middenweg heeft de tegenstanders bijeengebracht; geen verzoening leidde ze in elkanders armen. De regeering, liever dan toe te geven, zelfs maar in schijn, heeft de scheuring verkozen. Waarom? Het is een geheim, dat des te duisterder is, daar die kloof natuurlijk de klerikale partij niet versterkt. Zou de heer de Smet zich door slechten raad hebben laten beïnvloeden? Zou zijn oude nijveraarsziel de overmacht op de elasticiteit van zijn politiek geweten hebben gehad?

Chi lo sa?

Maar één ding is zeker, het vertrouwen van een groot deel der Belgische katholieken in den goeden wil der regeering zal te loor zijn gegaan. En 't logisch gevolg is, dat dit vertrouwen op 's heeren de Smet's vijand, op den heer Helleputte, zal worden overgebracht.

Zou deze dan toch eindelijk eens den ministerieelen troon beklimmen, zooals, naar kwade tongen beweren, sedert jaren zijn vurigste wensch is?....

In allen gevalle is één feit zeker: dat, voor wie zij het ook houden, wien zij ook hare belangen in handen geeft, de katholieke partij, in het Parlement, zooniet in het land, bij die scheuring een knak van belang heeft gekregen.

[p. 431]

Of meent de heer Helleputte met een goed-gedrilde minderheid beter en ernstiger werk te kunnen afleggen dan met een tamme, lamme, ontzenuwde meerderheid?

Het is niet onmogelijk. En - 't ware lang niet dom...

De toekomst zal leeren.

N.R.C., 6 Maart 1907.