Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 422]

De Kongo-kommissie

Brussel, 25 Februari.

Ge herinnert u dat, toen de groote vaderlandsche overeenkomst, de ‘grande entente patriotique’, aan elk Belgisch hart dat van de rechte plaats niet was afgeweken, in zake Kongo den vrede terug had geschonken, door de eensgezindheid waarmede regeering als volksvertegenwoordiging het volle licht, de volle waarheid vroegen over den toestand van den Vrijstaat, vóór men aan overneming door België denken kon (eene eensgezindheid die niet zonder eenige moeite verkregen werd, zooals ge weet); ge herinnert u, zeg ik, hoe toen met blijden moed onder de beste krachten uit elke partij, onder vóór- als tegenstanders, eene commissie werd benoemd, die dat voorloopig onderzoek inrichten en tot een goed einde brengen zou, met den Vrijstaat, waar het behoefde, zou onderhandelen, en aan het moederland de gerustheid zou geven, dat ze als kolonie geen aterling zou te bakeren krijgen. Die heeren der ‘commission d'enquête’ zouden het fijntjes uitspinnen wat de waarde van onze aanstaande provincia zijn zou; wij zouden het door hen te weten krijgen wat de financieele toestand, de commercieele beteekenis onzer bezitting in spe in het verleden als in het heden waren, om er het profijt in de toekomst, de lasten en verantwoordelijkheden voor België, de vereischte hervormingen, den vorm van Staatstoezicht en rechtstreeksch beheer van te kunnen schatten - in 't geval, wel te verstaan, dat het geschenk voor de Belgische beurs niet al te pijnlijk, de gestelde koningseischen ofte ‘recommandations solennelles’ niet al

[p. 423]

te bral, niet al te protserig bleken.

Die onderzoeks-commissie is nu sedert geruimen tijd aan het werk, en het was niet zonder voldoening, dat het Belgische volk, dat, wie vóór als wie tegen koloniale politiek was, zag hoe de leden ervan het werkelijk in ernst schenen op te nemen, hoe onpartijdig en methodisch het inkwest werd ingezet, hoe Kongophielen als Kongophoben met den besten wil der wereld en de meeste wederzijdsche inschikkelijkheid aan den arbeid schenen te willen gaan.

Aanvankelijk althans scheen alles op wielekens te willen loopen. Met deftigheid werden vragen gesteld en met welwillendheid die vragen tot lijstjes vereenigd. Aan Kongo-Vrijstaat werden zoo officieel als maar mogelijk, de noodige inlichtingen over rechts- als geldwezen gevraagd. En 't scheen wel of de hardnekkigste voorvechters van de koninklijke politiek, evenals de regeering, voor den wil der Kamer het hoofd hadden geboden en met voorbeeldige gelatenheid, zonder de minste tegenstribbeling, aan 't eerlijk werk van voorlichting wilden medearbeiden.

Maar na eenige zittingen van de commissie: quantum mutata! gelijk de oude Vergilius zou hebben uitgeroepen...

Want al spoedig hebben de leden, die van aanvang af dachten dat we niets anders hadden te doen dan met hartelijken dank de koninklijke erfenis, ook met de gestelde voorwaarden van Staats- en kroondomein, te aanvaarden, zonder goed te weten wat ons aldus werd gelegateerd, gemeend, dat de tijd gunstig was om aan hun tegenstrevers de goede poets van eene weigerige houding, een politiek van stokken-in-de-wielen, een kuiperig spel van schijnbare toegave, maar verholen bekamping voor te behouden; en het is natuurlijk de heer Woeste, die, om zijn ouden

[p. 424]

vijand Beernaert, nu juist ook geen goed vriend van Koning Leopold, den duivel aan te doen, het op zich heeft genomen, loos en sluw als een poes die goede inkwesteerende commissie om den tuin te leiden...

Ge moet weten: enkele leden hadden, zooals ik u zei, lijstjes opgemaakt van vragen, die het onderzoek zouden vergemakkelijken en bevorderen. Daar had nu niemand iets tegen; tot op zekeren dag de heer Woeste - die van het begrip onderzoek blijkbaar eene andere voorstelling heeft dan de meeste van zijne collega's - vond dat al die vragen, of een mooi deel althans, misplaatst, ‘impertinentes’, waren, en dat die heeren, aangesteld om een inkwest in te stellen, zich moesten schamen, om de noodige materialen tot dat inkwest zoo maar te verzoeken als instructierechters, zonder voorgaand aanbod of uitnoodiging van de betrokken besturen, onwelvoeglijk haast als een politiecommissaris, die de vermetelheid hebben zou een zakkenroller af te laten tasten, zonder dat deze er hem vriendelijk-aandringend zou hebben toe geïnviteerd; - dat die heeren moesten van schaamte in hun graf kruipen, zoo maar te gaan vragen wat ze wilden weten; waar ze toe aangesteld waren, te weten.

En de Vrijstaat verhaastte zich, den heer Woeste te helpen. Op een aanvraag naar den financieelen toestand van Kongo, werd eenvoudig door het sturen van de zeventien zwaarlijvige deelen van het Kongo-bulletijn geantwoord - een bulletijn dat ieder in de Nationale Bibliotheek kan gaan lezen en waar dus niets nieuws uit te leeren valt.

Nu vraagt men zich af: wáár is de ‘impertinence’, bij de commissieleden die naar geweten hun werk van voor-

[p. 425]

lichters willen doen, en aldus door de beloften van de regeering werden bedrogen, of bij de groep-Woeste, die hun alle inlichting daartoe, met groote woorden en groote gebaren en bangmakerij wil onthouden?

En zou de houding van Kongo-Staat, die het gehalte en de cijfers van zijne budgetten met zulke looze streken geheim schijnt te willen houden, de beschuldiging des heeren Janson niet rechtvaardigen, en bevestigen, dat een deel van het Kongoleesch geld aan de vriendjes uit de Belgische pers, en wie weet aan welke andere ploeterijen nog, gaat: wat natuurlijk nu maar niet moest uitgebazuind worden?....

En ziedaar die mooie ‘entente patriotique’!

Waar het gold uit den angst van eene dubieuze stemming in zake de Kongo-interpellatie te geraken, heeft men maar gauw toegegeven, gauw het hoofd in den schoot gelegd; en den schijn aangenomen, alsof men ootmoedig bekende dat men zich vergist had...

Maar nu dat het onweer over is gedreven, nu dat men zich weer veilig gevoelt bij meer vrijheid van bespreking en zonder het dreigement van een aanstaand stemuitbrengen, herbegint men de verschansings- en guerilla-taktiek, den oorlog met speldeprikken, en verborgen schietgeweren, en hypothetische wolvenijzers, en nu en dan 't lawaaierig maar onschadelijk afschieten van wat los kruit....

Maar zullen de ernstige en goedjonstige leden der commissie zich daardoor beet laten nemen, - ook zij die zich aanvankelijk onder de tegenwerkers bevonden, of aarzelden?

Alles laat, gelukkig, voorzien van niet, en dat zij niet dulden zullen dat het licht onder de korenmaat

[p. 426]

zal blijven, al ging de heer Woeste zelf overeind er op staan.

N.R.C., 27 Februari 1907.