Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 320]

De zesde dag

Brussel, 7 December.

Het valt niet te betwisten: er is spanning in de lucht. De kamerleden der onderscheiden partijen praten druk en geheimzinnig onder elkaar. De liberaal Neujean heeft het lang en uitdrukkelijk met staatsminister Beernaert; de socialist Maroille onderhoudt met overtuigende gebaren minister Van den Heuvel, die wrevelig schouderschokt. En als de heer Vandervelde de zittingszaal binnentreedt, nog op zijn ziektestok geleund, dan gaat naar den sympathieken donkeren man, met zijn energiek maar door schrandere goedheid overwaasd gelaat, aller nieuwsgierige aandacht. Want heden zal de heer Vandervelde, leader der Belgische socialisten, zijn oordeel, door zijne ongesteldheid uitgesteld, over de hangende Kongokwestie geven.

Nieuwsgierige aandacht, geenszins misplaatst. Want, alle principieele vraag voorbehouden, is de redevoering van Vandervelde, in haar sierlijke klaarheid, in haar gedachtenhoogte, in de nobelheid van hare beweegredenen, naast die van Beernaert zeker het allerbeste dat, aan welsprekendheid als aan argumenteele vastheid, de kamer in deze kwestie heeft gehoord.

Vandervelde heeft altijd tegen Kongoleesche ontleeningen en decreten geprotesteerd en gestemd. Maar dit wil niet zeggen, dat hij de beteekenis, de grootschheid van de Kongoleesche onderneming wil miskennen. Hij zelf heeft het verklaard: de grootheid van het België der 25 laatste jaren wordt door drie echte daden bewezen: de ontwikkeling der socialistische partij, de uitbreiding

[p. 321]

der landbouwwetgeving, en de stichting van Kongostaat. Hij erkent de Kongoleesche belangrijkheid op oeconomisch gebied; kan het heden voor België nog niet veel opbrengen, het laat ons toe buiten de Belgische grenzen een zeldzame uitbreiding te nemen; het laat ons toe, naast een industrieele, een handelsnatie te stichten. Kongo laat ons toe, deel te hebben aan de wereldmacht; het verruimt onzen horizont, het kan onze energie dienen en vergrooten.

En toch meende Vandervelde vooralsnog om twee redenen Kongostaat te moeten bevechten, omdat hij vooreerst een ongelukkigen tegenslag had op onze Belgische, binnenlandsche zaken, en daarna, omdat de intensieve bebouwing en de dwang tot opbrengst van zulk een grondgebied niet ging, niet gaan kon zonder drukking op de inboorlingen....

Sedert de troonbestijging van den Koning is er veel veranderd in België. In schijn wel niet, maar in feiten. Voor enkele jaren nog was onze constitutioneele vorst de dienaar, laat staan de eerste dienaar, van het land. Het volk was machtig genoeg, om zijn Koning, zoo 't in Engeland gebeurde, te dwingen eigen doodsstraf te teekenen. Maar sedert is er verandering, zoo niet theoretisch, dan toch in werkelijkheid. Een buiten ons staande wil beheerscht ons; de pers, de volksvertegenwoordiging zelf ondergaan hem; en verleden jaar nog was het die wil, welke tegen genoegen van België ons de nieuwe Antwerpsche versterkingen oplei. En nu is het Kongo, die ons wordt opgelegd.

O zeker, de Koning is een groot man, de grootste vorst der kleinere landen van Europa, en door zijn wil en beleid de evenknie, de meester van de hoofden der groote Amerikaansche trusts. Zijn intelligentie is buitengemeen; van

[p. 322]

hem ook mag men zeggen dat ze groot genoeg is, om hem tot hart te dienen. En geen wonder dan ook dat zij zulken invloed op het land, op een deel der openbare opinie, op een deel der pers, op een deel der Kamerleden heeft weten te veroveren. Maar is dat wel een voordeel ten goede? Werkt ze de Belgische passiviteit, de Belgische willoosheid niet in de hand? En is het werk der veroverde pers dan ook niet schadelijk, niet doodend voor het nationaal bewustzijn, voor de nationale waardigheid. En dát reeds is een reden, die oplegt dien overheerschenden wil, die tot absolutisme leidt, te breken, nu ons de gelegenheid geboden wordt.

Een andere reden nog: de onbetwistbare misbruiken die in Kongostaat heerschen: evenzeer gevolg van alleenheerschappij. Zeker, er is voor hervormingen gezorgd; maar weten wij of 't in voldoende mate is, en met de gewenschte gevolgen? En hebben wij toezicht genoeg over de toepassing ervan? De heer Cattier, in zijn gekend boek over Kongoleesche vraag, betwijfelt het niet alleen: hij ontkent het. Dat zulke misbruiken in de koloniën voor alle landen bestaan? Maar daar heeft het volk recht tot toezicht; hier is de Koning alleen meester, zonder de minste kontrool; en 't ergste: de gestelde voorwaarden zijn zóó gesteld, dat hij het blijven zou.

Dat de staat recht heeft op de onontgonnen gronden, hij, socialist, voorstander van grondsocialisatie, zal er zich niet tegen verzetten; maar wat verkeerd is: dat het aldus gevormde nationaal domein niet onder toezicht van het land, maar onder dat van een absoluut souverein blijft staan.

Want wat in voorkomend geval te bevechten is, is de

[p. 323]

hypertrophie van den vorstenlijken wil. Men heeft den koning gewoon gemaakt, voor hem te buigen. In een constitutioneele monarchie is dat een euvel, dat naar ondergang leidt. De volkswil, dien wij vertegenwoordigen, heeft recht van meespreken; zijn recht staat naast het recht van den Koning. En wat het volk wil is: weten... En na Hijmans, na Beernaert, vraagt de heer Vandervelde een inventaris. Anders is annexatie niet mogelijk, ook in 't belang der inboorlingen. Want het volk - hier haalt spreker Kant aan - mag den vorst niet tot middel, maar moet hem tot doelwit strekken. Koning Leopold heeft zijn Kongoleesche onderdanen tot hiertoe als een middel gebruikt. Leeren wij hen, het tot einddoel aan te zien.

Vandervelde werd zeer toegejuicht, en niet het minst door katholieke vijanden. Zou er werkelijk een nieuwe strooming de Kamer op gaan wekken? De meest-pessimistischen gaan zich afvragen: wie weet?...

En 't overige der zitting werd ingenomen, weer, door de vraag der geldigheid van de verkiezing-Debunne, ditmaal aangaande een vormkwestie, onder het gemeenste gehuil en de platste scheldwoorden.

Hoe jammer en hoe weerzinwekkend na de waardige rede van gezel Vandervelde!

N.R.C., 9 December 1906.