Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 303]

De vierde dag

Brussel, 4 December.

De kwestie der overname van Kongo-vrijstaat had aan het land, eenigszins onder den indruk van 't slaapwekkende der laatste debatten, drie dagen welverdiende rust gegund, en de nog ingeschreven Kamerleden den tijd, om eens duchtig hunne krachten te sterken en te spitsen de pijlen hunner argumenten; behalve de door de wet opgelegde en gewaarborgde Zondagsrust, werden ons toegestaan de gebruikelijke neêrlegging der Zaterdagwapenen en het evengebruikelijk Maandag-bestand, zeer geschikt om na Zondaagsche vermaken weer op dreef te komen.

Maar heden, Dinsdag, ging de kat weêr te koorde, en de kat was ditmaal de voorzitter-zelf, de heer Schollaert, die 't woord nam, niet om eigen meening te uiten, maar om eene interessante dagorde voor te lezen, door leden van de linkerzijde evengoed als door leden der rechterzijde, door den liberalen heer Huysmans, die de held van den dag ging worden, even gaarne als door den klerikalen ondervoorzitter Nerincx onderteekend, en die, in de fijne termen waarin ze gesteld is, door U reeds onder de telegrammen samengevat gevonden, onbetwistbaar bedoelde indruk, ja, drukking op de Kamer te oefenen.

Of ze er vooralsnog in geslaagd zal zijn, is betwijfelbaar, want noch de heer Verhaegen, die in denzelfden geest sprak, noch de heer Huysmans, die haar als zijn kind in bescherming nam en verdedigde, konden de leden der socialistische en liberale banken, die tegen onvoorwaardelijke overname zijn, overtuigen, dat de voorstan-

[p. 304]

ders ervan handelden volgens de stelregels der zuivere logica.

De heer Verhaegen, katholiek, is anders ver van onbeteekenend te zijn. Rechts zijn er weinigen als hij onafhankelijk. Hij is koppig, en, daar hij volbloedig is, kan hij zijn meening soms driftig voorstaan. Maar ieder heeft wel eens slechte dagen, vooral als de zaak die hij te bepleiten heeft, nu juist geen goede is. En de heer Verhaegen is dan werkelijk niet schitterend geweest. Noch 't feit, dat hij weerleggen wilde, dat de afstand van gronden aan inlanders geen recht op eigendom vanwege dezen meebrengt, noch de bewering, die hij gaarne had volgehouden, dat de concessies van nijverheids-vennootschappen voldoende waarborg voor de goede behandeling der inboorlingen zijn, vonden in hem meer dan een slap verdediger. Zoodat alles weêr uitliep op de hoop dat, na overname, wel middel zou worden gevonden om alles in de beste voege te brengen.

Ook de heer Huysmans was in zijn goede dagen niet. Van een oud, hardnekkig strijder als hij is, steeds in de bres, met een bewonderenswaardigen zin voor parlementairen woordentwist, had de Kongopartij zeker verwacht, dat hij de discussie, tot hiertoe slap en slepend, op zou doen wippen, de argumenten der tegenpartij in den wind ging blazen, de publieke opinie keeren en ten goede zou wenden, en dat hij, overtuigd en gezaghebbend liberaal, die de autoriteit der grijze haren heeft en den eerbied zijner vrienden in hooge mate bezit, dien anderen en gezaghebbenden liberaal Paul Hijmans, een jongeren, eens duchtig aan de kaak zou stellen.

Die hoop was voorbarig. De Kongophielen hadden te veel

[p. 305]

van dien ouden, doorkorven, schoonen Verhaeren-kop verlangt. Want de heer Huysmans heeft niets méer dan zijne geloofsgenooten vermocht; had hij meer strijdvaardigheid en meer weerbaarheid, vertoonde hij meer moed en was hij minder gluiperig en insidieus, ook hij heeft niets beters gevonden dan ‘élargir le cadre’, dan de vraag te verplaatsen, dan te bepleiten wat al lang gewonnen was: dat Kongo buiten de inmenging der staten als een onafhankelijke staat rechten bezit; dat de staat onbetwistbaar eigenaar is van de onontgonnen landen - hetgeen nu nog den afstand aan derde personen buiten alle controol geenszins wettigt -; dat Kongo niet zoozeer een bloedbad is waar de ergste gruwelen gebeuren, dan eene kolonie.... als de meeste koloniën. Ook hij heeft de concessies verdedigd, als iets dat zonder gewaagd kapitaal een mooi kroos oplevert - wat nog niet zeggen wil dat ze onoverkomenlijk en maatschappelijk nuttig zijn -; ook hij heeft den Koning met kransen omhangen en tot stikkens toe met wierook omwolkt. Maar toen het er op aankwam, te antwoorden, ja of niet, op de vraag van den heer Neujean, of men een kolonie moest overnemen zonder die kolonie voldoende te kennen; als het oogenblik was gekomen dat den heer Hijmans nogmaals dwong zijn wil te kennen te geven: ‘wij eischen, vóor we nog het recht hebben aan annexeeren te denken, dat ons, door de regeering en onder hare verantwoording, een inventaris zou worden gebracht van wat ons wordt geboden,’ dan werd de onmacht des heeren Huysmans woede, zijne grijze ondervinding vond nog alleen beleedigingen, of slappe argumenten als dat het, b.v., onbeleefd is te vragen, wát schenkt gij mij, als men u een geschenk aanbiedt, en dat men eerst dán het geschenk onderzoekt, als

[p. 306]

men het dankbaar heeft aanvaard...

En toen het kroondomein te berde kwam, toen werd het er waarlijk niet beter op. Als zijn voorgangers verdedigde de heer Huysmans de stelling, dat België, door den Koning zoo rijk reeds binnen eigen grenzen begiftigd, hem dat stukje Kongo wel mocht afstaan als privaat eigendom, waarvan de opbrengst toch maar tot ondersteuning van artistieke en literaire werken werden besteed; en toen vroeg de heer Janson of daarvan ook het persbureel, dat door geen enkele begrooting ondersteund wordt, misschien werd betaald, zinspelend op de eensgezindheid waarmede de meeste Belgische dagbladen de overname verdedigen. Inde ira, natuurlijk, bij al de Kongo-vrienden...

En 't besluit van den heer Huysmans, die het aangedurfd had den stier bij de hoornen te vatten, was... een nederlaag. Ook hij, zeide hij, wenschte goed ingelicht te zijn over den toestand van Kongo, maar... dat zou wel komen, later, als de overname zou zijn aangenomen... Want wat hij thans wilde, eerst en vooral, dat was: den Koning bevredigen, en niet wachten tot na zijn dood om in dagen van treurnis en rouw ook de Kongo-erfenis te moeten aanvaarden.

En dat was nu de sterkste pijl der Kongophielen, allicht. En... is niet meer dan een vuurpijl geweest, een ras verzwonden vuurpijl!...

Van de volgende rede des heeren Buyl, liberaal, kwam niet veel terecht: de vermoeide Kamer verrekte haar beenen, geeuwde, vond in gezellige praatjes vergoeding voor een lange aandacht, zoodat de heer Buyl niet veel meer indruk maakte dan een heel ver noodsein op de woedendste der stormzeeën, - alle verhouding behouden, natuur-

[p. 307]

lijk. En aldus kwam van de juridieke betwisting van de Belgische rechten op de overname bitter weinig terecht.

N.R.C., 6 December 1906.