Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 236]

De oplossing

Brussel, 1 November.

Na twee maanden durens, na haatvertoon en evenbetreurenswaardige koppigheid, na hongerlijden en moedwillig geldverlies, na dien strijd van hartstochten om een economisch vraagstuk, waar men een acute politieke kwestie van gemaakt had, heeft eindelijk nood gedaan, waar drift alle gezonde rede tot zwijgen gedwongen had: het lock-out van Verviers is geschorst; van Maandagmorgen af zullen de werklieden, op zelfde voorwaarden, tegen zelfde loon, onder niet veranderde reglementen den arbeid in de weverijen hernemen, als gevolg der besluitselen van een comité, uit werkgevers als uit werklui bestaande, afgevaardigden van de Fédération patronale de l'industrie textile als van de Fédération textile ouvrière, een comité, waarvan de goede wil, door erkenning van de noodwendigheid gedreven, helaas weer door politiek is gedwarsboomd geworden; dat echter eindelijk tot de gelukkige oplossing - gelukkig voor beide partijen - gekomen is, die we hier vermelden mogen.

De winst van de lock-out zal nul geweest zijn: de werklui zien hunne eischen niet ingewilligd; de patroons zijn in gezag noch macht gestegen; eene bloeiende nijverheid heeft, gevolg van kwaden wil, twee maanden stil gelegen; twintigduizend arbeiders hebben honger geleden; ontzaglijke kapitalen lagen onopbrengend vast; en 't gevolg? Een eerlijk status quo, na twee maanden doodslaap.

Echter niet zonder een moreel profijt... Ach, ik weet het wel: het spreekwoord, dat een ongeluk steeds zijn

[p. 237]

antidotisch voordeel meebrengt, kan altijd in een moreelen zin worden verklaard; alle beproeving leert immers heilzame gelatenheid, alle gemeenschappelijk onheil biedt gelegenheid tot zelfverloochening; en voor alle lijden bestaat de optimistische troost, dat niets nutteloos geschiedt in deze wereld...

Het ‘moreel profijt’ waar hier van sprake is, heeft echter een meer praktischen grond, bedoelt meer praktische uitwerking. Het is beter, dan het zelfgenoegen van den werkman, die verklaren zal: de patroon heeft moeten toegeven; - en vice-versa. Het moreele profijt ligt elders: in 't vredestractaat, namelijk, dat, in naam van beide partijen, aan werkstaking en aan lock-out een einde brengt.

Dit, zeer belangrijk, tractaat beoogt bestendigheid; het eindigt aldus: ‘Deze overeenkomst zal de verhouding der partijen tot op 31 December 1907 beheerschen. Het zal worden aangezien als van jaar tot jaar vernieuwd, als het niet vóor einde September van het loopend jaar door éene der partijen zal worden opgezegd.’ - Zal echter de Waalsche heethoofdigheid, zal politieke drift vooral zich genoeg kunnen beteugelen, en alle dijken van goeden wil zonder stoot of bres laten? Men oordeele uit de bewoordingen zelf der overeenkomst.

‘In het huidig nijverheids-regiem’, heet het er, ‘heeft elke, individueele of gemeenschappelijke, onderneming een verantwoordelijk hoofd noodig. En deze verantwoordelijkheid heeft als gevolg een gelijkstaand gezag. In beginsel heeft de patroon alle vrijheid, zijne uitbating te leiden naar de noodwendigheden van de doeleinden, volgens eigen oordeel, daar hij zelf voor die doeleinden tegenover zichzelf verantwoordelijk staat. De werkman

[p. 238]

echter, die tot zulke doeleinden meêwerkt, heeft het recht tusschen te komen waar het aangaat, de waarde der werkkracht te bepalen, die hij bij de onderneming aanvoert, en de voorwaarden vast te stellen waarop deze werkkracht zal worden gebruikt. Dientengevolge behoort het alleen den patroon a. het kapitaal samen te brengen en voor de noodige bewerktuiging voor het voort te brengen fabricaat te zorgen; b. de uitwegen te zoeken; c. de voortbrengstwijze, d.i. keuze van grondstoffen, van vervaardigingsmiddelen, van menschelijk materiaal te regelen.

Het recht tot keuze van menschelijk materiaal, den patroon erkend, brengt voor hem tevens het recht mede, het personeel te kiezen of af te danken, en zijn werkkring te bepalen. De macht voor den werkgever, de getalsterkte van het personeel te regelen naar gelang de vermindering of vermeerdering van het werk en de noodwendigheden van zijn nijverheidstak, vloeit natuurlijk voort uit het hem toegekende recht, zijne uitbating naar eigen zienswijze te besturen.

Maar loonshoogte en -grondslag; zwaarte, spoed en duur van den arbeid; hygiënische voorwaarden, ongevallenmogelijkheid: alles immers wat het gebruik van het personeel aangaat, wordt door een wederzijdsch arbeidsverdrag geregeld.

Zulke voorwaarden eenmaal voor elke klasse werkers, door hunne stemmeerderheid vastgesteld, moeten algemeene toepassing vinden, en niets, het verdrag eenmaal gesloten, mag er, voor den vastgestelden duur ervan, inbreuk op maken. (Hetgeen zeggen wil dat het patronaal gezag niet buiten de bepalingen van het wederzijdsch verdrag strekt.)

Wijkt eene der partijen van het verdrag af, dan bekomt

[p. 239]

de andere onmiddellijk alle vrijheid tot handelen.

- Vrij zich te vereenigen, blijft de werkman het ook, het niet te doen. Maar aan geen vereeniging, aan geen lid ervan mag het ten kwade worden geduid, zoo zij, door gemeenschappelijke of persoonlijke propagandamiddelen, de onverschilligen van de noodwendigheid der syndicale werkersvereeniging trachten te overtuigen.

Zulke propaganda mag echter niet in de werkhuizen worden uitgeoefend; eene plaats zal er (in de werkhuizen)aan worden geduid, waar de oproeping tot syndicale vereeniging kan worden uitgeplakt.

- Beide partijen erkennen het beginsel van de arbeidsvrijheid: niemand mag ze bij den arbeider verhinderen;’

Ziedaar de theoretische stelling - het moreele profijt - die 't gevolg is van het lock-out.

Ziehier nu de praktische gevolgen.

‘Een verdrag van overeenkomst besluit als volgt:

Geen werkstaking, algemeene of gedeeltelijke; geen lockout, algemeene of gedeeltelijke, zal worden uitgeroepen, zonder dat afgevaardigden der federaties (Fédération textile ouvrière en Fédération patronale de l'industrie textile), teneinde dit te voorkomen, zich vereenigd zullen hebben.

De Federaties zullen door de eene of andere partij van het conflict verwittigd worden.

Deze afgevaardigden, een gemengd comité uitmakend, zullen als Kamer tot bemiddeling zetelen.

Elke federatie is gehouden hare afgevaardigden aan te duiden binnen de drie dagen dat het conflict haar bekend is gemaakt, de federatie, die zich daarbij onthouden zou, wordt aangezien als het verdrag te breken.

De afgevaardigden zullen samen tot eene tegensprakelij-

[p. 240]

ke instructie overgaan, en de middelen beramen die de uiterste gevolgen vermijden kunnen.

Elke werkstaking, elk lock-out die niet door een poging tot overeenkomst zou zijn voorafgegaan, zal door geen der federaties ondersteund worden.’

Men ziet het: het theorethische deel van het verdrag - in voorkomend geval het belangrijkst, daar het de oplossing mag heeten van het voorhandig oeconomisch vraagstuk - doet niet veel meer dan den tegenwoordigen toestand van zaken, dan de gewone verhouding tusschen patroon en werklui bevestigen. Ik had gelijk, van status quo te spreken: de werkgever blijft baas in zijn fabriek, en de werkman behoudt alle moreele vrijheid. Wordt den werkman het recht toegestaan, in overeenstemming met den patroon de arbeidsvoorwaarden te discussiëeren en te regelen, de patroon behoudt niet te minder het recht, den werkman af te danken, zonder verdere discussie of tegenspraak, naar hij oordeelt dat hij er te veel is. En veel meer stelt het betoogend deel van het factum niet vast, - al schrijft, ik erken het gaarne, het praktisch besluit ervan uitmuntende voorzorgsmaatregelen voor.

De beteekenis echter van het stuk is, dat het... geschreven werd. De erkenning schriftelijk, van werkmanszijde, der rechten van den patroon, en van patroonszijde, van die der werklui, wrijft alle mogelijke principieele vraag effen, is het antwoord op alle grief.

Jammer maar, dat alleen het verstand door zulk antwoord bevredigd wordt, en - dat de mindere man, ja, in tijden van botsing, ook de meer-ontwikkelde alleen op redenen van gevoel afgaan. De bereikte uitslag kon het zijn een paar weken reeds na 't uitbarsten der werkstaking

[p. 241]

of 't uitroepen van het lock-out. Wat heeft het belet? Toch niet de gezonde redeneering, die uit het verdrag spreekt! Wederzijdsche koppigheid, klassenhaat, politieke inmenging hebben belet, dat honger en zorg werden voorkomen, dat honderden kinderkens als socialistisch propagandamiddel niet werden gebruikt, dat wederkeerig vertrouwen wrok en achterdocht had vervangen.

Nu is de vraag: Zal 't moreele profijt, dat dit geschreven verdrag uitmaakt, niet meer door drift en partijdigheid worden gebroken? Thans vindt elk der partijen de erkenning van elkanders rechten een heil. Zal die erkenning niet morgen het teeken tot verzet of opstand zijn?

Een moreel profijt...

Maar welke moraal, die niet op geveste redelijkheid, laat staan op rede, steunt, kan bogen op onwankelbaarheid?

N.R.C., 4 November 1906.