Verzameld journalistiek werk. Deel 1. Nieuwe Rotterdamsche Courant juli 1906 - juni 1907

[p. 167]

Een poolcongres

Brussel, 11 September.

Ik weet niet wie voor 't eerst beslist heeft, en als algemeenen stelregel heeft doen aanvaarden, dat congreshouden een zomerbezigheid is, met dezelfde onafwijkbaarheid als schaatsenrijden bepaaldelijk 's winters gebeurt. Geen natuurlijke noodwendigheid kan hier als reden gelden: er is geen zon noodig om congreswelsprekendheid te doen ontluiken, gelijk ijs bij schaatsen onontbeerlijk is, noch kan men hier aanvoeren dat congresdiscussies verfrisschend werken. Of zal men er op wijzen dat het overmachtigend-belangwekkende van congresredevoeringen, het medesleepende en ontroerende van beraadslaging en overweging tot gelukkig gevolg hebben, dat het ronnend en verloomend zomerbloed van den toehoorder weer sneller aan 't vlieten, regelmatiger aan 't leven gaat? Ik weet niet welke blinde idealist het zou durven beweren, welke verstokte congresredenaar zou durven loochenen dat zelfs bij zijne voordracht het auditorium iets anders heeft gedaan dan, onder een vriendelijk-glimlachend of gewichtig-ernstig masker, doezelig te dutten, terwijl de goed-geoefende lippen nu en dan een mechanisch ‘uitstekend’ mompelen, het zware hoofd goedkeurend knikt... ook wel als het niet hoort, en de handen, eenmaal 't stijgend en dalend geronk, dat het oor half wakker hield, gestaakt, in elkander aan 't klappen gaan.

Neen, er is geen reden dat een congres 's zomers worde gehouden.... en dat is misschien de reden waarom men het algemeen doet. Want zelfs het feit, dat ieder congres

[p. 168]

met bijbehoorende feestelijkheden gaat, volstaat niet om het congres-houden in de zomermaanden uit te leggen en te verontschuldigen: ik heb het nooit prettig gevonden, op een zomeravond in een schouwburgzaal of aan een feestdisch te zitten, - wat misschien daaraan ligt, dat ik me geen geboren congressist gevoel. En daarom vind ik nu ook juist de reden niet, misschien, waarom al de congressen 's zomers vallen....

Bij Noordpoolbezoekers kan ik dat nog uitleggen. Als men enkele maanden in de ijsbanken heeft vastgelegen, met als eenig gezelschap een paar witte beren, dan moeten het Belgisch vacantiezonnetje - dat dit jaar bijzonder mild is - en de aanwezigheid van de dames - er zijn er nog steeds, die de zelfopoffering zóo ver drijven, dat zij er in toestemmen de poëzie van het congres-proza te zijn - verkwikkelijk en weldoend worden geacht. Maar dan begrijp ik weer niet, hoe men er toe komt, van dat zonnetje zoo slecht te profiteeren en de tegenwoordigheid der dames zoo weinig op prijs te stellen, door aldoor weêr maar over die Noordpool te praten, het over geodesie te hebben, de sismologie steeds opnieuw aan te roeren, en de oceanographie vooral ten passe of ten onpasse aan te sleuren. Een Noordpoolreiziger moet al heel weinig galant zijn, en die Poolmagneet, al heel aanhalig, om een Poolcongres, waarvan men een aangenaam verfrisschenden invloed verwachtte, door niets van een ander congres te doen verschillen. Tenzij de zeestroomingen, die daar in 't uiterste Noorden nochtans niet onwerkzaam zijn, het oude préjugé nog niet hadden weten uit te visschen, dat een congres een vereeniging van geleerden is, bijeengekomen om elkander wetenswaardige dingen mee te deelen.

[p. 169]

Alsof er op een congres iets vervelender is dan een heusch geleerde!...

Wij hebben dus in Brussel een Noordpoolcongres gehad, en nog wel - wat het van andere congressen gunstig onderscheidt - met echte vakmannen, met echte Zuid- en Noordpoolmannen. Wel waren er ook, natuurlijk, officieele lui en kamergeleerden, natuurkundigen, die zeevisch slechts of alcohol, en aardrijkskundigen, die de wereld vooral op de landkaart kennen. Maar.... zij waren, verschrompeld en uitgedroogd, heel goed van tusschen de echte vaarlui, de onvervalschte, niet gegrimeerde, probate Ijszeematrozen te herkennen: beproefde mannen-van-de-daad, dezen, midden in die staatsministers en beschermheeren: Nordenskjöld aan 't hoofd, met onzen Gerlache, en al de anderen: Charcot en Lecointe, Arctowsky, Rudmose Brown, Bergendahl, Bridgman, Bourdon, von Drygalski, Duse, Mawroff, Mossman, Rabot, Speelman, Tolmatcheff, Turquet, Wandel, von Asbeck, Dobrowolski, en nog wel eenigen die ik vergeet....

Mannen-van-de-daad! Want zullen onwetenschappelijke toehoorders, als ik, licht, en gaarne, vergeten hebben al wat daar aan belangrijks verteld werd, en, voorgesteld en verworpen: niet zoo gemakkelijk zal het uit het geheugen gaan hoe er onder de poolvorschers gekeven en getwist werd, hevig en plezierig, hartelijk en verwoed. Neen, zij hebben geen vervroren bloed, de mannen van benoorden of bezuiden de bewoonde wereld, en de zomerzon heeft dat bloed niet leeren te kruipen! En er was àl de diplomatie noodig van een baron Descamps-David - de als pacifist wel-gekende Belgische senator - om o.a. Charcot en Lecointe, die op een gegeven oogenblik elkander in 't haar

[p. 170]

zaten, tot bedaren te brengen...

Mannen-van-de-daad ook, als het gold elkanders waarde te erkennen, elkanders roem te verkondigen. En aandoenlijk was het, toen Charcot, op een banket dat de congressisten in het Grand Hôtel vereenigde, flink en mannelijk, met oprechte bewondering, de glorie zong van de Gerlache, en toen, na afloop, de tranen in de oogen, beide mannen, beide helden elkander omhelsden...

En - of we nu de Noordpool bereikt hebben?

Och neen! En wie zou dat nu ook noodig vinden? Maar, zei staatsminister Beernaert, we zijn in de eeuw van het reizen; wie het verst is geweest, is het meest in aanzien; er is bij 't verre reizen gevaar, dan wordt dat aanzien een gloriekroon: gaat dat reizen gepaard met een ernstig wetenschappelijk doel en met heel veel moed, dan geeft het recht op meer dan wat roem: dan komt de bewonderende erkentelijkheid. Een congres als dit poolcongres is eene les van erkentelijkheid en van energie, twee hoofddeugden, en... dat is al heel veel voor een congres...

N.R.C., 13 September 1906.