Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 931]

17 October.

Van wapenstilstand komt dus voorloopig nog altijd niets, - en het zou de Brusselaars spijten, moest daar onverwijld toe besloten worden. Dat het echter tot een wapenstilstand komt, dat weten wij beter dan wie ook, en wie er nog aan twijfelen mocht, zou oogen noch ooren hebben.

Want de Duitschers beleven de spannende verhuizingsdagen. Uit alle gebouwen waar zij, administratief of anders, hebben gehuisd, worden zware kisten aangedragen en geladen op karren en vrachtauto's. Groote bakken verlaten winkels, die er dood-onschuldig uitzagen, en die, naar uit opschriften blijkt, ‘Eigentum des General Gouvernements’ verborgen hielden. Elke soldaat is kruier of sjouwer geworden; de drukke straat ziet er, tot ongemak van het verkeer, als een stapelplaats uit, of een dijk waar groote schepen van overzee liggen gemeerd. Alle ministeries worden geledigd; het Duitsche casino verkoopt aan genadelijke prijzen zijn voorraden wijn.

Het is niet alleen het officiëele Duitschland dat Brussel ontruimt: de voormalige Duitsche kolonie, een zestienduizend man sterk, heeft den raad gekregen, nu weêr maar eens naar de Heimat te reizen. Gelegenheid wordt daartoe in de kranten geboden ‘voor enkele dagen slechts,’ hetgeen voor ons een teeken is van spoedige verlossing. Bij 't uitbreken van den oorlog waren al die lui ijlings gaan loopen; na 20 Augustus kwamen zij met de Duitschers terug. Enkelen hadden een uniform gekregen en voerden nu het hoogste woord in de bureelen en in de Passzentrale. Wij mochten constateeren met welk

[p. 932]

groot getal spionnen wij dagelijks hadden verkeerd. Anderen, die het misschien nooit tot spion hadden gebracht maar toch goede Duitschers wilden blijken, gingen op alle straathoeken marketenderijen en voedingswinkels openen ten bate van das Militâr. Zij legden zich tevens toe op het uitzuigen van den Brusselaar: zij alleen vermochten het nog een en ander in het land binnen te smokkelen, dat ons in '15 of '16 hoogstnoodig voorkwam, en waar wij sedertdien allang den smaak of het uitzicht van vergeten zijn. Aldus slaagden zij erin, de kroon te zetten op het fortuin, dat zij van de Belgen hadden verwacht. Thans kunnen zij met een gerust gemoed en het besef van volbrachten plicht naar huis toe gaan...

De verlossing is dus wel zeer nabij. Het belet niet dat men voortgaat, wol en koper op te eischen. Dat wint Duitschland dan toch bij de vertraging in de onderhandelingen: de verordening op de requisities is niet geschorst, en wordt met harde scherpte uitgevoerd. Plankenvloeren worden nog steeds opgebroken tot eventuëele ontdekking van kroonluchters en matrassen. En de oogst is ditmaal veel voordeeliger dan hij tot hiertoe was geweest: in deze acht laatste dagen waren de schuiloorden geopend geworden, de muurtjes omvergehaald die in de kelders eene veiligheid geschapen hadden, ons koperwerk fonkelde te allen kante; wij sliepen niet langer op stroo of krantenpapier. Wij wilden niet gelooven aan het bestand der wapenen; wij geloofden al te licht aan de Duitsche haast. En nu mogen wij weêr maar eens vaststellen hoe koppig de Duitsche methode is, en hoe groot de Duitsche vraatzucht...

[p. 933]

Waarom dan lijkt het wel, of wij ditmaal luchthartiger afstand doen van ons goed, dan een paar maanden geleden het geval was? Het ligt hieraan, dat wij aan andere zijde de Duitschers terugkrabbelen zien. Wij offeren gaarne persoonlijk eigendom, als wij tevens het gemeenebest rijker zien worden. Dat rijker-worden is voorloopig een verminderen van den tegenstander. Zelfs die weelde waren wij echter allang ontwend. Dat men in de buitenwijken ziet, hoe het den soldaten en officieren verboden wordt zelf inkwartiering te zoeken en voor zijn nooddruft te zorgen; dat de evacuatie van Doornik is stopgezet, dat, eindelijk, onze politieke gevangenen in het land los- en uit het vijandige buitenland terugkomen, zooals ons wordt aangekondigd: hoe zouden wij niet juichen?... Wij zijn nog niet veel gewoon: daarom zijn wij misschien wat al te blij, wanneer ons in den grond niets dan recht geschiedt. Intusschen is het misschien voor den bezetter het best, dat wij niet al te gauw aan rechts-erkenning wennen...