Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

[p. 357]

IV
Einde Maart.

Het sneeuwt, dezen Vrijdagochtend, het sneeuwt. En het is geen lam-lendig-aarzelende wintersneeuw, te lui om te vallen; geen schuchtere uitpluizing van eider-dons, zooals wanneer de engelkens hun beddeken opschudden. Het is eerder het spel van millioenen kabouter-kwajongens, die mekaar met minuscule-sneeuwballen gooien; eene warreling van zotte haast, een wemelend in de weer zijn van honderden wit-witte maagdekens in de geruischloos-blanke gangen van een meisjespensionaat op het oogenblik van den algemeenen vacantie-uittocht, (Ik kan er nu eenmaal niet aan doen, zoo zulke onredelijke vergelijkingen zich aan mijn verbeelding opdringen.) Het is sneeuw, degelijke, zelfbewust-kranige sneeuw op een dag van uitgelatenheid, dat zij op zwier is met haar vriend den hagel, een anders nogal weinig gedistingeerd heerschap, die erg lawaaierig en onbescheiden doet, en die zich alles geoorloofd acht...

En door die jacht van sneeuw en hagel, een jacht van kavaleristen, die draven rond een kudde muildieren. Van waar gekomen? Waarheen? Ik weet het niet; ik vraag het mij niet eens af. Ik sta alleen verbluft zóóveel muilezels samen te zien op Vlaamschen bodem, een paar uren maar van Brussel's Groote Markt. Professor Bolland sprak eens met energie over vermuilezelde Vlamingen. Maar daar zal hij wel iets anders mee hebben bedoeld dan al deze opgejaagde dieren, anders ongewone verschijnselen op onzen bodem, en die aan komen rennen tusschen hunne geleiders. Stelt u voor een schilderij dat zou heeten: ‘Boeren uit Ukraine terug van de paar-

[p. 358]

denmarkt’ (de paarden voorgesteld met uitgelengde ooren): gij zult u nagenoeg een voorstelling kunnen geven van het, trouwens levendige, schouwspel dat mij, bij sneeuw en hagel trof.

Heel wat vrediger, hoewel geen tien minuten verder plaatsgrijpend, 't aanschouwen van een anderen tocht, in tegenovergestelde richting veel kalmer aanrijdend, en waaromheen het joelen van hagel en sneeuw zelfs veel kalmer aandeed. Het waren drie lange platte wagens, getrokken door brave Pommersche ruinen, gemend door vreedzame landstormers. Op de lage bodems, honderden withouten beddekens, waar het misschien goed zal zijn om in te slapen, mits men heel moe is, maar die een minimum van versiering paren aan een dito van ruimte. Men zou zeggen: de verhuizing van een uiterst-streng mannenklooster, waren daar de militaire bewakers niet onder het geweer, die er trouwens weinig krijgszuchtig uitzien, al gelijken zij dan ook noch Kartuizers, noch Trappisten.

Twee dagen nadien, - en het is plots weêr zomer. Een luwe zomer zonder het minste windeken, zomer en... Eerste Communie. Het zal dit jaar wel de weidschheid niet hebben van de vorige keeren, het Eerste Communiefeest, zóó diep bij ons ingeworteld, en meest nog onder het werkvolk, dat zelfs in socialistische lokalen er een, trouwens tam en nogal onschuldig, simulacre van wordt gevierd. Maar voor de kinderen blijft het toch 't zelfde: na de weken vrij-zorgelooze voorbereiding, de lange stijve krullen der maagdekens, die, gedurende de generale biecht van den voorafgaanden Zaterdagavond, er al den tijd de strakke gespannenheid der hoog-op-

[p. 359]

gebonden papillotten van hebben gevoeld, en die den ochtend van de ceremonie niet durven verroeren, omdat op de schoone krullen het kroontje staat te wankelen van wassen oranje-bloesem, en aan dat kroontje de neteldoeken sluier amper vast schijnt te zitten. En voor de jongens is het vooral de dag der eerste lederen handschoenen. Die handschoenen: eindelijke voldoening van jaren-lange begeerte! Maar tevens martelie van een ganschen langen dag. - ‘Dat moêt spannen, Madam!’ heeft de winkelierster verzekerd. Men heeft trouwens niet eens gepast: de handschoen, in 't midden doorgeplooid, is met een rek en een duw gespannen geworden over de vier knokkels waar de vingeren aan zitten. Daarna is het platte reepje leêr, waar de andere diagonale van den handschoen in uitloopt, als een maatstaf gelegd aan den middenvinger, die volstaat, en veel dikker, en veel langer is. ‘'t Zal dát zijn’, verzekert wijs de juffrouw. Het eerste-communikantje is er trouwens vroom van overtuigd. En het is maar 's anderendaagsochtends vroeg, bij eerste dagelicht, en in afwachting van de groote gebeurtenis, - het is maar wanneer de gezwollen, doorkeende winterhanden in het wel meêgevende, maar niettemin geniepig-weêrspannige foedraal moeten (‘de duim erbuiten laten, manneke: dan gaat het beter’) en, eenmaal de vingeren geborgen, er dan nog den duim bij moet (‘waarom hebt gij er den duim ook niet ingestoken, gij lomperik!’); het is maar als de radiale aders als vetgemeste slangetjes bij het drukken van vingers en duim, die de knoopjes niet toekrijgen kunnen, ten polse gaan zwellen, en ook de aders aan het voorhoofd zwellen doen; - het is maar als eindelijk de zoo wel,

[p. 360]

maar zoo moeilijk gevulde handschoen dicht dient geknepen op het nieuwe kerkboek, dat men de beteekenis van eerste-communie-handschoenen inziet...

Weer een week vol buien. En dan weêr een Zondag, even zonnig als de vorige. Palm-Zondag ditmaal, en geurend van buks. En buks ziet men blinken tot aan den loop van Duitsche geweren, terwijl de soldaten geknield zitten in de kerk, en den plechtigen dienst vol muziek met veel meer ceremonieel bijwonen dan een gewoon kerkganger van ten onzent er meestal voor over heeft.

Zóo is de maand verloopen, met, ten laatsten dage, eene gebeurtenis, die geen groot belang heeft, althans niet voor mij persoonlijk, maar mij niet te minder blijde verrast. Is het een begoocheling van vóór den oorlog? Ook toen zaten, op het glazen achterdak van mijn buurman, deze groote, dikke, deze twintig spierwitte duiven met hun zwaren befkrop, waar hun bek vol waardigheid in schuil gaat; met hunne goud-omrande, hypnotisch strakke oogen aan het al te smalle kopje (het nieuwstmodische kapsel der dames doet ze op duiven gelijken); het al te kleine kopje als een vogeleitje op het breed-uitgezette lijf, dat zit op de gladde warmte van de zon-zoele glaspannen; en dan, achteraan, de waaierronde staart, waar iedere pen een matte straal in is als de stralen der zon op Perzische postzegels: zoo zitten zij weêr, na maanden opsluiting, die ze met asphyxie ten gevolge van vetzucht bedreigde. Want duivenvoeder (oeconomische bijzonderheid) heeft maar zelden ontbroken, en aan prijzen waar een burgersbeur aan kon. Zij zitten er weêr, alsof hunne gevangenschap slechts eene fictie was, en gisteren acht maanden geleden was. Zij zitten er met al hun duiven-

[p. 361]

philosophie, die den oorlog eenvoudig negeert. Zij willen er niets van weten; trouwens, zelfs postduiven kunnen niet lezen, en vinden het, bij ambtsvervulling, een zegen. Van heel de juridische duivenliteratuur der laatste maanden - en zij is niet gering - weten zij dus niets af. Wel zal men hun ringen om de roode pootjes doen, en zij zullen het zich laten welgevallen, omdat de duivenmelkers hun sedert jaren dit versiersel hebben leeren liefkrijgen. Men zal hun de pennen van een der vlerken afknippen: het geeft maar een korte pijn, en altijd rondvliegen in hetzelfde kringetje is veel plezieriger dan men zich voorstelt, veroorzaakt zelfs eene zoete, lang niet onaangename bedwelming. Zij hebben pasgeboren duivinnetjes, ten hoogste vier maand oud, met rood-geverfden rechtervleugel rond zien loopen; zij hebben even bedenkelijk het hoofd geschud: waar gaat de mode het toch halen; maar leelijk vinden zij het niet, en... il faut bien que jeunesse se passe...

Zoo redeneeren zij. En, nu zijn er wel menschen die niet van duiven houden, tenzij gebraden; ik, voor mijn part, en ik kom er ronduit meê voor den dag: ik wenschte wel dat ik voorloopig een duif was.