Verzameld werk. Deel 8. Het dagelijksch brood II. Dagboeken en brieven over den oorlog 1914-1918

23 Februari.

Wij komen te vernemen, dat het Duitsche Postamt in heel België briefwisseling in het Vlaamsch toelaat. Dat de toelating tot op heden achterwege bleef, ligt alleen hieraan, dat men het noodige getal censors, die in voldoende mate Nederlandsch verstaan om de Vlaamsch-Belgische brieven uit te pluizen, niet bijeen had. Die moeilijkheid is, schijnt het, thans uit de voeten, en de zeer vele Vlamingen, die niets dan de eigen taal kennen, kunnen nu ook weer van zich laten hooren bij familie, vrienden en kennissen, die geen krijgsgevangenen zijn in Duitschland. Want dàt is het merkwaardige: van bij het begin van den oorlog kon men in het Vlaamsch aan krijgsgevangenen schrijven. Dat het vele Vlamingen ertoe verleid zal hebben, zich gevangen te laten nemen

[p. 337]

of als dusdanig aan te geven, denk ik niet, niettegenstaande de tegemoetkoming.

Wat beter is: wij zullen, heet het, binnenkort ook met Holland in de taal der Hollanders mogen correspondeeren. En ook, als het ons mocht lusten, met Duitschland, Oostenrijk-Hongarije, en het Groothertogdom Luxemburg.

En nu doet zich voor: die erkenning, vanwege het Duitsche bestuur, van taalrechten, die zelfs de stompste Belgische Franschelaar niet zou durven ontkennen, zij dompelt sommige flaminganten in extatische verrukking. Wat verbijsterend van natuurlijkheid is; wat elken Duitscher moet voorkomen als een van-zelf-sprekenden maatregel, gelijk het iederen onbevooroordeelden Franschman voorkomen zou (zie maar eens hoe Maurice Barrès zich in ‘Colette Baudoche’ uitdrukt over gedwongen-Duitsch onderwijs in Elzas): het vervult sommige Vlamingen met onstelpbare dankbaarheid, alsof het zoowaar de meest-benijde gunst moest gelden. En daarbij nemen zij de gelegenheid te baat om allerlei rastwisten op te rakelen, om op nogal snoevigen toon te wijzen op het deel dat de Vlamingen in dezen oorlog genomen hebben, om nogmaals te smalen op dezen, die men, dewijl ze de rechtmatige eischen der Vlamingen ook in de tegenwoordige omstandigheden meenen te moeten bestrijden, om hun gebrek aan vaderlandsliefde eerder beklagen moest.

Want ja, ik weet het: het zijn enkele Franskiljons, die met het oude nationale spelletje begonnen zijn, en ik heb ze te gepasten tijde aangeklaagd. Maar ik vraag u: is dat nu juist niet een reden om zich, in deze droeve

[p. 338]

tijden, vaderlandscher te toonen dan deze Franskiljons blijken te zijn? Wij zijn tot het besef gekomen - en het heeft ons duur genoeg gekost! - dat voor 't oogenblik ons niets van de nationale idee mag afleiden. Daar hangt heel de toekomst van af - zelfs de minst-gewenschte. En al wat er afbreuk aan doen kan, doet niets dan aan die toekomst schade te berokkenen. En dan, in gemoede, gaat het hier niet om onze waardigheid? Wij zouden ons schamen, bij aanwezigheid van vreemden, familieveeten aan te raken. Maar tijdens de bezetting aarzelen wij niet, ons gebrek aan eenheidsgevoel langs de leelijkste zijde te laten bekijken. Wij moesten, den raad van Voltaire indachtig, te gepaster ure nu maar eens ons vuil linnen binnen den eigen familiekring wasschen. Wij moesten vooral den vreemdeling niet uitnoodigen, er zijn neus in te komen steken. Dat is een gebrek aan kieschheid, - zelfs tegenover den vreemdeling...